ŞEHZÂDE MEHMED TÜRBESİ REVZENLERİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 187 - 207, 20.03.2022

Müge Şen

https://doi.org/10.30692/sisad.1037603

Öz

Kanunî Sultan Süleyman’ın genç yaşta vefat eden oğlu Şehzâde Mehmed için inşa ettirdiği Şehzâde Mehmed Külliyesi, bir şehzâde için mimari âdâb kodlarının aşıldığı örneklerden biridir. Söz konusu külliyenin asıl var olma nedeni ise Şehzâde Mehmed Türbesi’dir.
Şehzâde Mehmed Türbesi’nin tezyinatında kullanılan süsleme tekniklerinin, malzemelerin ve yazı programına seçilen âyetlerin belirli bir program dâhilinde düzenlendiği anlaşılmaktadır. Türbenin süsleme unsurlarından birini oluşturan alçı süsleme, özellikle pencere açıklıklarında kendini revzen süslemede gösterir. Eserin revzen süslemelerinde bitkisel ve geometrik süslemelerin yanında, geometrik formlu bölmelerin içlerinde bitkisel süsleme ve yazı formlarından müteşekkil tezyinatın bulunduğu düzen görülmektedir. Revzenlerde yer alan bitkisel süslemede kullanılan motiflerin, türbenin çini, taş, maden ve kalemişi süslemelerinde görülen palmet, rumî, hatayî, yaprak gibi motiflerinin yanında; nergis, sümbül gibi motiflerde yer almaktadır. Revzenlerde hem renkli hem de şeffaf camların kullanıldığı görülmektedir.
Bildirimizin konusunu oluşturan Şehzâde Mehmed Türbesi’nin revzen süslemeleri, kullanılan teknik, malzeme ve motif yönünden dönemi içinde benzer türbe örnekleriyle değerlendirilerek, bu konuda çalışılan araştırma ve yayınlara yardımcı olacağı düşüncesindeyiz. Diğer yandan türbenin revzen süslemeleri 2016 yılında İstanbul’da yaşanan patlamadan en çok zarar gören bölümleri olmuştur. Patlama öncesi yapmış olduğumuz arazi çalışmasında fotoğrafı çekilen türbenin revzen süslemelerinin, farklı zamanlarda bir ya da birçok kez yenilendiklerini düşündüğümüz, belki de patlamadan önceki son kayıtları olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şehzâde Mehmed, Türbe, Tezyinat, Alçı, Revzen

Destekleyen Kurum

Pamukkale Üniversitesi BAP Birimi

Proje Numarası

2014SOBE016

Teşekkür

Revzenlerde bulunan kitâbelerin okunmasında yardımlarını esirgemeyen, Prof. Dr. Yasemin BEYAZIT’a teşekkürü bir borç bilirim. Çalışma sırasında gerek maddî gerek manevi desteğini gördüğüm ve hakkını ödeyemeyeceğim kardeşim Ali ŞEN’e minnettarım. Işıklar içinde uyusun…

Revzen Ornamentations Of Prince (Şehzâde) Mehmed Tomb

Öz

Şehzâde Mehmed Complex, which was built by Magnifient Süleyman on the behalf of his son Şehzâde Mehmed who died at a young age, is one of important examples architectural virtue of code for a Şehzade. The basic give rise to the existince the complex is the Şehzâde Mehmed Tomb.
The decoration techniques used in the ornomantation of Şehzâde Mehmed shrine are undestood that, the verses of selected in the meterials and writing program arrrenged within ceratain program. Plaster decoration, which is one of the composed of the ornomentation elements of the tomb, privately in window openings, reveals itself revzen aperture decoration. İn addition to the herbal and geometrical decorations in the revzen ornament of the structure, there is also a pattern of the inside the geometric shaped compartments and the arrangament of the herbal ornament and writing forms. Besides, the motifs used adornment in the plant ornamental decoration of Revzen, stone, tile, metal, and hand-drawn, decorations of the tomb as well as motifs such as palmette, rumî, hatayî and leaf; like a narcissus and hyacinth. İt is seen that both colourful and transparent glasses are used in Revzens.
The Revzan decorations of the Şehzâde Mehmed Shrine, which is the issue of our declaration, will evalauted with smilar tomb examples in terms of techniques, metarials and motifs usedwithin the period, we consider that this will help research and help publications working in the topic. İn the mean time, the shrine’s Revzen Ornomentations were the most damaging pars of the explosion 2016 in İstanbul. The Revzen decorations of the tomb, which was photographed in the land work that we made before the explosion, have been the last recordings of the Revzen That we thought renewed one or many times at different times.

Anahtar Kelimeler

Şehzâde Mehmed, Tomb, Ornament, Plaster, Revzen

Proje Numarası

2014SOBE016

Kaynakça

• Acıoğlu, Y. (2014). Kubad Abad Sarayı Alçı Buluntuları, Sanat Tarihi Dergisi, C. XXIII, S. 2, (s. 1-11).
• Akar, A. (1969). Tezyini San’atlarımızda Vazo Motifleri. Vakıflar Dergisi, S. VIII, (s. 267-271), Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Alakuş, T. (1990). İstanbul’daki 16.-17. Yüzyıllar Arası Yaptırılan Osmanlı Padişah Türbelerinin Süslemeleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arseven, C. E. (1998). Revzen, Sanat Ansiklopedisi, C. IV, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, s.1672.
• Bakırer, Ö. (1990). Vakıf Yapıların Pencerelerindeki Dışlık ve İçliklerin Onarımından Kaynaklanan Sorunlar. (Haz. İbrahim ATEŞ, Sadi BAYRAM, Mehmet NARİNCE), VII. Vakıf Haftası, (s. 329-343). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Bakırer, Ö. (1999). Osmanlı Mimarisinde Pencere. (Ed. Güler EREN), Osmanlı, (C. 10), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 480-489.
• Binan, D. (2016a). Nişancı Mehmet Paşa Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 254-255). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Binan, D. (2016b). Siyavuş Paşa Evladı Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 298-301). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Binan, D. (2016c). Sokullu Mehmet Paşa Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 314-317). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Demirhan, M. F. (2013). Osmanlı Padişah Türbeleri-Ottoman Ruler’s Tombs. Hilal: Studi turchi e ottomani 2. (p. 6-104). Edizioni Ca’Foscari: Venezia.
• Doğanay, A. (2001). İlk Devir Osmanlı İstanbul Türbelerinde Mimarî Plastik ve Tezyinat (Basılmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Doğanay, A. (2009). Osmanlı Tezyinatı Klasik Devir İstanbul Hanedan Türbeleri (1522-1604). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Elmalılı Hamdi Yazır (2012). Kur’an-ı Kerim Renkli Kelime Meali (Günümüz Türkçesiyle). (Haz. Doç. Dr. Mustafa Özel), Asır Ajans.
• Genim, S. (2016). Barbaros Hayrettin Paşa Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 68-71). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Karaçağ, A. (2002). Beylikler Devri Mimarisinde Alçı Süslemeler (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, S. (2011). Safranbolu’daki Alçılı Vitrayların Desen, Teknik ve Renk Özellikleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Koçu, R. E. (1966). Şehzâde Cami, Hayat Tarih Mecmuası, C. 1, S. 6, Yıl 2, (s. 34-39).
• Kolay, Altuğ, İ. (2016). Hüsrev Paşa Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 146-149). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Kuran-ı Kerîm, (2010). Isparta: Hayrât Neşriyat.
• Necipoğlu, G. (2013). Sinan Çağı-Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimarî Kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Önge, Y. (1992). Konya’da Yeni Bulunan Alçı Süslemeler. (Haz. İbrahim ATEŞ, Sadi BAYRAM, Mehmet NARİNCE), IX. Vakıf Haftası Kitabı, (s. 187-196). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Önkal, H. (1992). Osmanlı Hanedan Türbeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Öz, T. (1964). Şehzade Mehmed Türbesi, Arkitekt, (9-10), s. 221-225, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Öz, T. (1997). İstanbul Camileri I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özsayıner, Z. C. (1993). Mimar Sinan’ın İstanbul’daki Camii ve Türbelerindeki Yazı Düzeni ve Anlamı (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Saatçi, S. (2016). Zal Mahmut Paşa Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 484-485). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Şen, M. (2017). Şehzâde Mehmed Türbesi Tezyinatı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şentürk, L. ve Yazıcı, S. (2010). İslam İlmihali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Tayla. H. (1988). Mimar Sinan’ın Türbeleri. (Haz.Zeki Sönmez), Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı. (s. 295-339). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uysal, Z. (2008). Kubad Abad Sarayı Cam Buluntuları (1981-2004) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, C. (2016a). Kara Ahmet Paşa Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 170-171). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Yılmaz, C. (2016b). Kılıç Ali Paşa Türbesi. Mimar Sinan’ın İstanbul’u. (s. 180-183). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• İnternet Sitesi Kaynakları ntv.com.tr. (07.06.2016). Vezneciler Saldırısında Mimar Sinan’ın Yaptığı Şehzade Camii de Hasar Gördü. http://www.ntv.com.tr/turkiye/vezneciler-saldirisindamimar-sinanin-yaptigi-sehzade-camii-de-hasar-gordu,--2ARhbOckaCB9WeC4mREg (30.06.2017).
• Cesur, D.C.- Horoz, M., (07.06.2016). Milliyet. Patlama sonrasında tarihi cami bu hale geldi. http://www.milliyet.com.tr/patlama-sonrasinda-cami-bu-hale-gundem-2258457/ (30.06.2017).
• T24. (07.06.2016). Vezneciler patlamasında tarihi Şehzadebaşı Camii de hasar gördü. http://t24.com.tr/haber/vezneciler-patlamasi-sehzadebasi-camii-hasar-gordu,344116 (30.06.2017).
• Sözcü. (07.06.2016). Yarım asırlık Şehzade Camii büyük hasar gördü. http://www.sozcu.com.tr/hayatim/kultur-sanat-haberleri/yarim-asirlik-yapi-sehzade-camii-buyuk-zarar-gordu/ (30.06.2017).