Siyaset Psikolojisi Perspektifinden Türk Milliyetçiliği: Gökalp’i Yeniden Düşünmek

Year 2020, Volume: 29 Issue: 2, 459 - 480, 30.10.2020

Melih Nadi Tutan

https://doi.org/10.26650/siyasal.2020.29.2.0096

Abstract

Siyaset Psikolojisi, siyasal olguları psikolojik bir bakışla inceleyen bir disiplin olarak ortaya çıkarken, milliyetçilik konusunda da farklı kavram ve kuramlar üretmiştir. Siyaset Psikolojisinde milliyetçilik konusu, genellikle Sosyal Psikolojinin alanına dâhil olan toplumsal kimlik kuramlarıyla incelenmiştir. Bununla birlikte çalışmada ele alınacak olan Türk milliyetçiliğine dair Gökalp’in tasavvurlarında, yine çalışmada değerlendirilecek olan ve kalıpyargılar gibi işlev gören imgeler de göze çarpmaktadır. Bu, Türk milliyetçiliğinin de Siyaset Psikolojisi perspektifiyle incelenebileceğini göstermektedir. Aynı zamanda milliyetçilik literatüründe de, milliyetçiliğin açıklanması etrafında tartışmalar, farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı etno-sembolist yaklaşım çerçevesinde, Türk milliyetçiliğini Siyaset Psikolojisi kuramlarıyla değerlendirmektir. Bu bağlamda toplumsal kimlik ve imge kuramlarıyla, milliyetçilik literatüründeki farklı yaklaşımların birbirleriyle nasıl eklemlenebileceği de çalışmanın kapsamında yer almaktadır. Bu amaçla, grup oluşumuna ilişkin kuramlar ve imge kuramları birincil ve ikincil kaynaklar ile aktarılmış, Türk siyasal düşüncesinde milliyetçilik konusunda temel bir yer teşkil eden Ziya Gökalp’in fikirleri, etno-sembolist yaklaşımdan yola çıkılarak, toplumsal kimlik ve imge kuramlarıyla değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede, Türk siyasal düşüncesinde milliyetçiliğin fikir babalarından biri sayılan Gökalp’in milliyetçilik tasavvurunun öne çıktığı iki çalışması olarak Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak ve Türkçülüğün Esasları adlı eserleri bir söylem analizi metoduyla takip edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda, Gökalp’in Türk milliyetçiliği anlayışının Siyaset Psikolojisi bakışıyla, etnik bir zeminde toplumsal kimlik ifade ettiği, iç-grup kaynaşması ve dış-grup ayrımcılığı yüksek, tutum olarak milliyetçi ve dış-gruplara karşı örnek, haydut ve dışlanmış imgeler geliştiren bir iç-gruba tekabül ettiği görülmüştür.

Keywords

Siyaset Psikolojisi, Türk milliyetçiliği, toplumsal kimlik, imge, Ziya Gökalp

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Turkish Nationalism from the Perspective of Political Psychology: Rethinking Gokalp

Abstract

Political Psychology emerged as a discipline that examines political phenomena from a psychological perspective and produced various concepts and theories about nationalism. Thus, it shows that Turkish nationalism can be examined from the perspective of Political Psychology. At the same time, there are debates and different approaches around explaining the nationalism in the literature of nationalism. In this context, the purpose of this study is to evaluate Turkish nationalism through theories of Political Psychology within the frame of an ethno-symbolist approach. To that end, theories about the group formation and images have been cited from primary and secondary sources. Thoughts of Ziya Gokalp, who took an important place in Turkish political thought in terms of nationalism have been evaluated with social identity and image theories from an ethno-symbolist approach. In this evaluation two of the works, Turkification, Islamisation, Modernisation (Turklesmek, Islamlasmak, Muasirlasmak) and the Principles of Turkism (Turkculugun Esaslari) in which the notion of nationalism came to the fore have been assessed by using a discourse analysis method. At the end of the work it will show that from a Political Psychology perspective, Gokalp’s conceptualisation of Turkish nationalism indicates a social identity on an ethnical basis and corresponds to an inner-group which has a high in-group solidarity and out-group discrimination, which is nationalistic in attitude and develops exemplary (ornek), rogue and excluded (dislanmis) images against the outer-groups.

Keywords

Political Psychology, Turkish nationalism, social identity, image, Ziya Gokalp

References

• Anderson, B. (2017). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması (İ. Savaşır, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Social Identity and the Organization. The Academy of Management Review, 14(1), 20–39.
• Berkes, N. (1954). Ziya Gökalp: His Contribution to Turkish nationalism. Middle East Journal, 8(4), 375–390.
• Billig, M., & Tajfel, H. (1973). Social categorization and similarity in ıntergroup behaviour. European Journal of Social Psychology, 3(1), 27–52.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim.
• Bora, T., & Canefe, N. (2008). Türkiye’de Popülist Milliyetçilik. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (c.4) kitabı içinde (s. 635-662). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Braudel, F. (2009). History and the Social Sciences (I. Wallerstein, Tran.). Review (Fernand Braudel Center), 32(2), 171–203.
• Breuilly, J. (1993). Nationalism and the State. Manchester: Manchester University Press.
• Canefe, N. (2002). Turkish nationalism and ethno-symbolic analysis: the rules of exception. Nations and Nationalism, 8(2), 133-155.
• Castano, E, Yzerbyt, V., Bourguignon, D., & Seron, E. (2002). Who may enter? The impact of in-group identification on in-group/out-group categorization. Journal of Experimental Social Psychology, 38(3), 315–322.
• Conversi, D. (1999). Nationalism, boundaries, and violence. Millennium: Journal of International Studies, 28(3), 553–584.
• Conversi, D. (2002). Conceptualizing Nationalism: An Introduction to Walker Connor’s Work. In D. Conversi (Eds.), Ethnonationalism in the Contemporary World: Walker
• Connor and the Study of Nationalism (pp. 19-41). London: Routledge.
• Cottam, M. L., Mastors, E., Preston T. ve Dietz, B. (2017). Siyaset Psikolojisine Giriş, (M. Şenol, Çev.). Ankara: Eksi Kitaplar.
• Davison, A. (1995). Secularization and Modernization in Turkey: The Ideas of Ziya Gökalp. Economy and Society, 24(2), 189–224.
• Dekker, H., Malová, D., & Hoogendoorn, S. (2003). Nationalism and ıts explanations. Political Psychology, 24(2), 345–376.
• Druckman, D. (1994). Nationalism, patriotism, and group loyalty: A social psychological perspective. Mershon International Studies Review, 38(1), 43–68.
• Durgun, S. (2018). Memalik-i Şahane’den Vatan’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Finlayson, A. (1998). Psychology, psychoanalysis and theories of nationalism. Nations and Nationalism, 4(2), 145–162.
• Fischer, F. (1998). Beyond Empiricism: Policy ınquiry in postpositivist perspective. Policy Studies Journal, 26(1), 129–146.
• Gellner, E. (1983). Nations and Nationalism. Oxford: Basil Blakcwell.
• Gökalp, Z. (2013). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: BS Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (2018). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. İstanbul: Karbon Yayınları.
• Güder, S. (2016). Milliyetçilik tartışmalarında tarih ve geçmişin rolü: Eric J. Hobsbawm ve Anthony D. Smith’in teorilerinin karşılaştırmalı analizi. İnsan ve Toplum, 6(2), 7–26.
• Güngör, E. (1995). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hechter, M. (1975). Internal Colonialism: The Celtic Fringe in British National Development, 1536-1966. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• Hobsbawm, E. (1996). Ethnicity and Nationalism in Europe Today. In G. Balakrishnan (Eds.), Mapping the Nation (p.255-266). London and New York: Verso.
• Hobsbawm, E. (2006). Giriş: Gelenekleri İcat Etmek. E. Hobsbawm ve Terence Ranger (Ed.), Geleneğin İcadı (M. M. Şahin, Çev.) kitabı içinde (s. 1-18). İstanbul: Agora Yayınları.
• Hornsey, M. J. (2008). Social ıdentity and self-categorization theory: a historical review. Social and Personality Psychology Compass, 2(1), 204–222.
• Houghton, D. P. (2009). Political Psychology: Situations, Individuals, and Cases, New York: Routledge.
• Huddy, L. (2003). Group Identity and Political Cohesion. In D. O. Sears, L. Huddy & R. Jervis (Eds.), Oxford Handbook of Political Psychology (pp. 1-14). Oxford: Oxford University Press.
• Jost, J. T., & Sidanius, J. (2004). Political Psychology: An Introduction. In J. T. Jost & J. Sidanius (Eds.), Political Psychology: Key Readings (pp. 1-17). New York: Psychology Press.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2009). Türkiye’de Köycülük. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm (c.2) kitabı içinde (s. 284-297). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Krosnick, J. A., & McGraw, K. M. (2002). Psychological Political Science Versus Political Psychology True to Its Name: A Plea for Balance. In K. R. Monroe (Eds.), Political Psychology (pp. 79-94). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Inc. Press.
• Leyens, J. P., Cortes, B., Demoulin, S., Dovidio, J. F., Fiske, S. T., Gaunt, R., Paladino, M. P., Perez, A. R., Torres, R. R., & Vaes, J. (2003). Emotional Prejudice, Essentialism, and Nationalism: The 2002 Tajfel Lecture. European Journal of Social Psychology, 33(6), 703–717.
• McGuire, W J. (2004). The Poly-Psy Relationship: Three Phases of a Long Affair. In J. T. Jost & J. Sidanius (Eds.), Political Psychology: Key Readings (pp. 26-38). New York: Psychology Press.
• Mummendey, A., Klink, A. & Brown, R. (2001). Nationalism and patriotism: National identification and out-group rejection. British Journal of Social Psychology, 40(2), 159–172.
• Özkırımlı, U. (2017). Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Parla, T. (1985). The Social and Political Thought of Ziya Gökalp: 1876-1924. Leiden: E. J. Brill.
• Sherif, M., Harvey, O. J., White, B. J., Hood W. R., & Sherif, C. W. (1961). The Robbers Cave Experiment: Intergroup Conflict and Cooperation. Middletown: Wesleyan University Press.
• Smith, A. D. (1991). National Identity. London: Penguin Books.
• Smith, A. D. (2009). Ethno-Symbolism and Nationalism: A Cultural Approach. London: Routledge.
• Smith, A. D. (2013). Milliyetçilik: Kuram, İdeoloji, Tarih (Ü. H. Yolsal, Çev.). Ankara: Atıf Yayınları.
• Smith, A D. (2015). Nations before nationalism? Myth and symbolism in John Armstrong’s perspective. Nations and Nationalism, 21(1), 165–170.
• Stets, J. E., & Burke, P. J. (2000). Identity Theory and Social Identity Theory. Social Psychology Quarterly, 63(3), 224–237.
• Tajfel, H. (1970). Experiments in Intergroup Discrimination. Scientific American, 223 (5), 96-103.
• Tajfel, H, Billig, M. G., & Bundy, R. P. (1971). Social Categorization and Intergroup Behaviour. European Journal of Social Psychology, 1(2), 149–178.
• Tajfel, H., & Turner, J. (1979). An Integrative Theory of Intergroup Conflict. In W. G. Austin & S. Worchel (Eds.), The Social Psychology of Intergroup Relations. Monterey: CA Brooks/Cole, 33-47.
• Turhan, M. (2018). Kültür Değişmeleri: Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Yıldız, A. (2016). “Ne Mutlu Türk’üm Diyebilene”: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Atatürk Türkiye’sine Bir Ulusun İnşası: Jön Türk Mirası (L. Yalçın, Çev.). Ankara: Akılçelen Kitaplar.