Turkish Modernization, Theater and Turkish Drama Representations

Yıl 2024, , 108 - 126, 30.06.2024

İbrahim Aktürk

https://doi.org/10.25306/skad.1482343

Öz

One of the most important steps in Ottoman modernization was the process that began with the proclamation of Tanzimat. Tanzimat not only affected the politics, economy and administrative structure of the Ottoman Empire, but also the cultural and artistic life. The relationship established with the West directly affected the development of Western culture and art in Anatolia during both the Ottoman and Republican periods. The art of theater also had its share of this influence, and the determinant role of this relationship, especially in matters such as the writing of Turkish works and the staging of Turkish dramas, has been a matter of debate. For example, the State Theaters (DT) established in 1949 did not leave a wide space for Turkish plays. After 2000, however, there has been a significant increase in the number of performances of Turkish dramas, which have made significant contributions to Turkish theater culture.

Anahtar Kelimeler

Turkish Modernization, Turkish Theater, Turkish Drama, State Theaters

Türk Modernleşmesi, Tiyatro ve Yerli Oyun Temsilleri

Öz

Osmanlı modernleşmesinin en önemli adımlarından birisi Tanzimat'ın ilanıyla birlikte başlayan süreç olmuştur. Tanzimat, Osmanlı Devleti'nin siyasetine, ekonomisine ve idari yapısına etki yaptığı gibi aynı zamanda kültür ve sanat yaşamını da etkilemiştir. Batı ile kurulan ilişki hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde Batı kültürünün, sanatının Anadolu coğrafyasındaki gelişimini de doğrudan etkilemiştir. Tiyatro sanatı da bu etkiden nasibi almış ve özellikle yerli eserlerin yazılması, yerli oyunların sahnelenmesi gibi konularda bu ilişkinin belirleyiciliği tartışma konusu olmuştur. Örneğin 1949 yılında kurulan Devlet Tiyatroları'nda yerli oyunlara geniş bir alan bırakılmamıştır. 2000 yılından sonraki süreçte ise Türk tiyatro kültürüne çok önemli katkılar sağlayan yerli oyun temsillerinde ciddi bir artış olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk modernleşmesi, Türk tiyatrosu, Yerli oyunlar, Devlet tiyatroları

Kaynakça

• Akalın, N. (1999). Namık Kemal’in Tiyatro Anlayışı. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 103-113.
• Aksüt, A. K. (1944). Sultan Azizin Mısır ve Avrupa Seyahati. Ahmet Sait Oğlu Kitabevi.
• And, M. (2014). Başlangıcından 1983'e: Türk Tiyatro Tarihi. İletişim Yayınları.
• Aydemir, B. (2023). Modern Türk Tiyatrosunun Oluşumunda Osmanlı Hükümdarlarının Rol ve Etkileri: Esin, İnşa ve İhya. Millî Folklor, 18(139), 82-93.
• Aydın, A. (2000). Batılılaşma Döneminde Şinasi ve Fransız Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (2), 105-131.
• Baltacıoğlu, H. (2006). Tiyatro Nedir?. Mitos-Boyut Yayınları.
• Belkıs, Ö. (2010). 1960'tan 1970'e Oyun Yazarlığımızın Genel Görünümü. Sanat Dergisi, (6).
• Bora, T. (2018). Zamanın Kelimeleri. İletişim Yayınları.
• Çağlar, İ. (2017). Ah Şu Kültürel İktidar. Takvim Gazetesi. https://www.takvim.com.tr/yazarlar/yrd-doc-dr-ismail-caglar/2017/06/14/ah-su-kulturel-iktidar
• Çelik, H. (1992). Türkiye’de İlk Laiklik Teklifi ve Arka Planı. Türkiye Günlüğü, (19), 112- 115.
• Erdoğan, R.T. (2016). Kriterimiz Yerlilik Ve Millîlik Olmalı. Kriter Dergi. https://www.setav.org/cumhurbaskani-erdogan-kriterimiz-yerlilik-ve-millîlik-olmali/
• Erdoğan, R.T. (2018). “Yerli ve millî anlayış her konuda olduğu gibi kültür-sanatta da idealimiz olmalı”. TCCB. https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/92787/-yerli-ve-mill-anlayis-her-konuda-oldugu-gibi-kultur-sanatta-da-idealimiz-olmali-
• Fuat, M. (1984). Tiyatro Tarihi. Varlık Yayınları.
• Görgün, T. (2016). Türkiye-Batı İlişkılerinin Ontolojik Derinliği. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 13(49), 235-256.
• Gümüşlü, B. (2008). Aydınlanma ve Türkiye Cumhuriyeti, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, (8), 123-144.
• Gündüz, A. (2010). XIX. Yüzyılda Osmanlı Devlet HayatındaRol Oynayan Üç Büyük Devlet Adamı: Mustafa Reşit, Ali ve Fuat Paşalar. Türk Dünyası Araştırmaları, (185), 65-93.
• Gürbilek, N. (2007). Kör Ayna, Kayıp Şark: Edebiyat ve Endişe. Metis Kitap.
• Hanioğlu, M. Ş. (1981). Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi. Üçdal Neşriyat.
• Huntington, S. P. (2001). Medeniyetler Çatışması. Yılmaz, M. (ed.), Vadi Yayınları.
• Kahraman, H. B. (2002). Bir Zihniyet, Kurum ve Kimlik Kurucusu Olarak Batılılaşma. Alkan, M. Ö. (ed.), Modernleşme ve Batıcılık. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce içinde (s. 125-141). İletişim Yayınları.
• Karaca, Ş. (2006). Tanzimattan Cumhuriyete Türk tiyatro edebiyatı literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (7), 143-173.
• Korlaelçi, M. (1986). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Etkileri. İnsan Yayınları.
• Koselleck, R. (2007). İlerleme. Dost Kitabevi.
• Mardin, Ş. (2016). Türk Modernleşmesi: Makaleler 4. İletişim Yayınları.
• Moran, B. (1983). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1: Ahmet Mithat'tan A. H. Tanpınar'a. İletişim Yayınları.
• Nutku, Ö. (1985). Dünya Tiyatrosu Tarihi Cilt 1. Remzi Kitabevi.
• Okay, M. O. (1987). Necip Fazıl Kısakürek. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Okay, O. (1989). Ahmed Mithat Efendi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinden (C 2, s. 100-103). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özlem, D. (2016). Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce içinde (C 3, s. 452-464). İletişim Yayınları.