Ömer Seyfettin’in “Yüksek Ökçeler” Adlı Hikâyesi Üzerine Metindilbilimsel Bir İnceleme

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 15, 203 - 212, 20.11.2021

Engin Yılmaz

https://doi.org/10.25306/skad.995716

Öz

Beaugrande ve Dressler’in Introduction to text linguistics (1996) adlı kitaplarında kuramsal çerçevesini belirlediği metinsellik ölçütlerinden olan “bağdaşıklık” ve “tutarlılık” birbirinden farklıdır. Bağdaşıklık, metnin yüzey yapısında çeşitli dil ögeleri aracılığıyla görülebildiği hâlde; tutarlılık, metnin derin yapısındaki mantıksal bağlantılara işaret etmektedir. Bağdaşıklık, bir metnin sözel yapısına gönderimde bulunurken; tutarlılık, bu sözel yapıda oluşturulan kavramsal ilişkilere gönderimde bulunmaktadır. Metindilbilimsel bir inceleme olan bu çalışmada; Ömer Seyfettin’in kısa hikâye kapsamında değerlendirilebilecek olan “Yüksek Ökçeler”’in tutarlılık görünümlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Betimsel bir çalışma olan incelemede, “metin analiz programı” aracılığıyla (https://nlp.istanbulc.edu.tr/metinanaliz/, Erişim tarihi: 9.9.2021) elde edilen istatistiki verilerden yararlanılmıştır. İnceleme ile, söz konusu hikâyenin tutarlılık görünümlerinde tespit edilen çeşitlilik ve derinlik, Ömer Seyfettin’in zengin kavram dünyasını yansıtması bakımından önem taşıdığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metinsellik, bağdaşıklık, tutarlılık.

Kaynakça

• DE Beaugrande, Robert-Alain; Drssler, Wolfgang Ulrich (1996), Introduction to Text Linguistics, 8th impression, London and New York: Longman.
• Duman, M. Akif (2019), “Charles Sanders Peirce’ü Anlayan Adam: Ömer Seyfettin -I-“, Türk Dili, Mayıs-2019.
• Onursal, İrem (2003), “Türkçe Metinlerde Bağdaşıklık ve Tutarlılık”, Günümüz Dilbilim Çalışmaları, (Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ayşe Kıran, Doç. Dr. Ece Korkut, Dr. Suna Ağıldere), İstanbul: Multilingual Yay.
• Subaşı-Uzun, Leyla (1995), Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Ankara: Simurg Yay.
• Yılmaz, Engin; JAHİC, Nadira (2008), “Vire” Hikâyesi Üzerine Metindilbilimsel Bir İnceleme, SAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı: 15.
• YILMAZ, Engin (2021). Uygulamalı Metin Bilgisi, 3. Baskı, Ankara: Pegem Akademi Yay.