ÜREMEYE YARDIMCI TEKNOLOJİ YASAKLARINA KARŞILIK PRATİK-RASYONEL DAVRANIŞ

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 1, 216 - 246, 07.04.2021

Gülsevim Evsel

https://doi.org/10.18490/sosars.911397

Öz

Türkiye’de üremeye yardımcı teknolojiler (ÜYT) alanında, evli çiftlerin üreme süreçlerinde üçüncü kişilerin bedenleri ve üreme hücrelerinin kullanılması yasaktır ve bu yasağa uymayanlar birtakım yaptırımlarla cezalandırılmaktadır. Bu nedenle bu makale, Türkiye vatandaşlarının bu yasal yaptırımlardan ve toplumsal dışlanmalardan; yani her türlü cezadan kaçınmak için yasadışı yollara başvurmak ve Weber’in ifadesiyle pratik rasyonel davranış sergilemek durumunda kaldığını iddia etmekte ve bu iddiayı saha bulguları ile desteklemektedir. Bu çalışma, araştırmacının 2018 yılında taşıyıcı anneler, yumurta donörleri ve bu yollarla çocuk sahibi olan aileler ve embriyologlarla yüz yüze gerçekleştirdiği nitel görüşmelerden yola çıkarak, bireylerin çocuk sahibi olamamak veya çocuk sahibi olmak için başka bedenlere ihtiyaç duymaları konusunda yaşadıkları toplumsal baskıya ve/veya çevreleri tarafından küçük düşürülmeye karşı geliştirdikleri pratik-rasyonel yönelimlere odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

pratik rasyonel davranış, taşıyıcı annelik, yardımcı üreme teknolojileri, yumurta donasyonu

Kaynakça

• Aristoteles (2017). Politika: Bütün Yapıtları-3, F. Akderin (Çev.), İstanbul: Say.
• Çamlı, A. Y. (2020). Yeni Bir Toplum Kuram Dinamiği: Pratik Rasyonellik, Kocatepe İİBF Dergisi, 22(1), 14-27.
• Evsel, G. (2018). Human Rights Domain for Reproductive Biotechnology: A Qualitative Study on Turkish Case. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim ve Teknoloji Politikası Çalışmaları EABD.
• Foucault, M. (2001). Power. R. Hurley (Çev.), New York: The New.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi, İstanbul: Ayrıntı.
• Franklin, S. (2013). Biological Relatives: IVF, Stem Cells and the Future of Kinship, Duke University.
• Fukuyama, F. (2003). İnsan Ötesi Geleceğimiz: Biyoteknoloji Devriminin Sonuçları, A. Fromm (Çev.), Ankara: ODTÜ.
• Gürtin, Z. B. (2012). Practitioners as Interface Agents between the Local and the Global: The Localization of IVF in Turkey, Academia.
• Gürtin, Z. B., Inhorn, M. C. ve Tremayne, S. (2015). Islam and Assisted Reproduction in the Middle East: Comparing the Sunni Arap World,
• Shia Iran and Secular Turkey, Book Chapter 165 in The Changing World Religion Map, Springer Science and Business Media Dordrecht, 3137-3153.
• Habermas, J. (2003). İnsan Doğasının Geleceği, K. H. Ökten (Çev.). İstanbul: Everest.
• Kant, I. (2005). Aydınlanma Nedir? Liberal Düşünce. A. Yayla (Çev.), 20(38-39), 225-230.
• Malthus, T. (1998). An Essay on the Principle of Population, Electronic Scholarly Publishing Project. URL: http://www.esp.org/books/malthus/population/malthus.pdf
• Mutlu, B. (2018). Gizleyerek Aile Olmak: Yurtdışında Yasaklı Biyoteknolojilerle Çare Arayışları. Toplum ve Bilim, 144, 161-194.
• Özbay, F. (1999). Türkiye’de Evlatlık Kurumu: Köle mi Evlat mı? (Çevrimiçi) URL:
• https://www.academia.edu/1156044/T%C3%9CRK%C4%B0YEDE_EVLATLIK_KURUMU_K%C3%96LE_M%C4%B0_EVLAT_MI
• Türkmendağ, İ. (2012). Home and Away: The Turkish Ban on Donor Conception. Law, Innovation and Technology, 4: 2, 144-164.
• Ungan Çalışkan, H. (2016). Bırakınız Taşısınlar: Taşıyıcı Anneliğe Güncel Bakış, MÜHF-HAD, 22(1).
• Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri hakkında Yönetmelik, Resmî Gazete no 27513, 6 Mart 2010. URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/03/20100306-10.htm
• Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri hakkında Yönetmelik, Resmî Gazete no 29135, 30 Eylül 2014. URL: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20085&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Weber, M. (1950). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, Third Impression. Tr. T. Parsons, New York: Charles Scripner’s Son.
• Weber, M. (2012). Sosyolojinin Temel Kavramları, İstanbul: Yarın.