Aşırı / Ilımlı Belirlenimcilik ve Ahlaki Sorumluluk

Year 2004, Volume: 5 Issue: 6, 1 - 16, 01.06.2004

Aysel Doğan

Abstract

Bireyin davranışlarının bireyin genetik yapısı, geçmişi ve çevre koşulları tarafından belirlendiğini iddia eden aşırı belirlenimciliğin en önemli kusurlarından birisi ahlaki sorumluluğu imkansız kılmasıdır. Eğer bir bireyin davranışları bireyin genetik yapısı, geçmişi ve çevre koşulları tarafından belirleniyorsa, birey ahlaki olmayan davranışlarından sorumlu tutulamaz. İnsan iradesinin ve davranışlarının yukarda sözü edilen unsurlar tarafından belirlendiği iddiasının aksine, özgürlükçüler bireyin eylemlerinin nasıl gerçekleşeceğinin belirsiz ve tesadüfe bağlı olduğunu söylemektedirler. Ancak, bir eylem gerçekleşene kadar gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin belirsiz olduğunu söylemek, özgür irade ve ahlaki sorumluluğu aşırı belirlenimcilik kadar açıklanamaz bir hale sokar. İnsan eylemi planlamayı, dikkatle düşünülerek alınan kararlar doğrultusunda hareket etmeyi gerektirir; önceden varolan niyetler eylemi belirler. Tüm bu zorlukların arasında, insan eylemini ve ahlaki sorumluluğu açıklamak için en olası görünen seçenek bağdaşırcılıktır. Bağdaşırcı görüşe göre, bir birey, arzu ve istekleri geçmişindeki olaylar ve doğa yasaları tarafından belirlenmiş olsa bile, isteseydi gerçeklikte davrandığından başka türlü davranabilirdi. Bağdaşırcılık, insan eyleminin özgür iradeyi gerektiren yönüyle, biyolojik ve toplumsal etkiler tarafından belirlenen yönünü birleştirerek, ahlaki sorumluluğu tutarlı bir biçimde açıklayabilmektedir

Keywords

Aşırı belirlenimcilik, Skinner, özgürlükçü belirsizlik, bağdaşırcılık, ahlaki sorumluluk

Hard/Soft Determinism and Moral Responsibility

Abstract

One of the serious shortcomings of hard determinism is that it eliminates the possibilty of moral responsibility. If an agent’s actions are determined by the agent’s genetic endowments, history adn environmental circumstances, then the agent cannot be held accountable for his or her misconduct over which he or she has no control. As opposed to the idea of the determination of the will and action, libertarians emphasize indeterminacy of an event brought about by an agent up to the moment of its occurrence and when it occurs it occurs merely by chance undermines free will and moral responsibility, as well. An agent’s actions involve planning and voluntary efforts in the way of realizing freely chosen goals; prior intensions determine action. In the midst of these difficulties, the most plausible option in accounting for human action and moral responsibility, I argue, is compatibilism. According to compatibilism, an agent could have done otherwise if he or she wanted otherwise despite the fact that his or her desires and wants are determined by past events and laws of nature. Compatibilism can explain moral responsibility in a consistent manner by combining the notion of free will with social and biological determination of action

Keywords

Hard determinism, Skinner, libertarian indeterminism, compatibilism, moral responsibility