BURSA GÂLLE HANI’NIN MİMARI KOCA SİNAN MI?

Year 2022, Volume: 23 Issue: 43, 821 - 849, 31.07.2022

Doğan Yavaş , Fikret Alkan

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1034643

Abstract

Bursa’da yer alan Ali Paşa Kervansarayı, Mimar Sinan’ın eserlerine atfedilen kervansaray-han yapılarından biridir. Han, Yeni Gâlle Pazarı, Gâlle Hanı, Tahıl Hanı gibi isimlerle de anılır. Mevcut tahıl pazarının Bursa’da ihtiyacı karşılamakta yetersiz kalması nedeniyle Sadrazam Semiz Ali Paşa tarafından 16. yüzyılda inşa ettirilmiştir. Yapının Mimar Sinan’a atfedilmesinin dayanağı ise Sinan’ın eserlerinin listesini barındıran Tezkiretü’l-Bünyan ve Tezkiretü’l-Ebniye isimli yazmalarda yer almasıdır. Evliya Çelebi de Seyahatnamesi’nde bu bilgiyi doğrular. Çalışmamızda, bugün büyük kısmı şehirleşme nedeniyle yok olan kervansarayın gerçekten Mimar Sinan eliyle inşa edilip edilmediği veya şehir mimarlarının yapıya inşa ve inşa sonrası aşamalardaki etkileri araştırılacaktır. Bu araştırma ile şehir mimarlarının önem ve yetkinliklerine güncel bir örnek sunulması amaçlamaktadır.

Keywords

kervansaray, Bursa, Mimar Sinan, Gâlle Han, şehir mimarları

Is Koca Sinan the Architect of Bursa Galle Inn?

Abstract

Ali Pasha Caravanserai, located in Bursa, is one of the caravanserai-han structures attributed to the works of Mimar Sinan. The inn is also known by names such as Yeni Gâlle Market, Gâlle Inn, Grain Inn. It was built by the Grand Vizier Semiz Ali Pasha in the 16th century, as the existing grain market was insufficient to meet the needs in Bursa. The basis for attributing the building to Mimar Sinan is that it is included in the manuscripts called Tezkiretü’l-Bünyan and Tezkiretü’l-Ebniye, which contain a list of Sinan’s works. Evliya Çelebi also confirms this information in his Seyahatname. In our study, it will be investigated whether the caravanserai, most of which is destroyed due to urbanization, was really built by Mimar Sinan or the effects of city architects on the construction and post-construction stages. With this research, it is aimed to present an up-to-date example of the importance and competencies of city architects.

Keywords

caravanserai, Bursa, Mimar Sinan, Gâlle Han, city architects

References

• Açkıl, Ç. N. (2008). Rüstem Paşa Kervansarayı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (290-291. ss.), XXXVI, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ahunbay, Z. (1989). Mimar Sinan’ın şehirci yönü. VI. Vakıf Haftası, Türk Vakıf Medeniyeti Çerçevesinde Mimar Sinan ve Dönemi Sempozyumu (5-11 Aralık 1988, İstanbul) içinde (131-139. ss.), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Akkaya, T. (2007). Pîrî Mehmed Paşa Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (282-283. ss.) XXXIV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Alkan, F. & Yavaş, D. (2019). Bursa’nın Tahıl Pazarı ve Gâlle Hanı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(37), 659-687.
• Bakırer, Ö. (1973). Vakfiyelerde binaların tamiratı ile ilgili şartlar ve bunlara uyulması. Vakıflar Dergisi, (X), 113-126.
• Baykal, K. (1993). Bursa ve anıtları. Hâkimiyet Matbaası.
• Cantay, G. (1986). Sinan Külliyelerinde kervansaray planlaması. II. Uluslararası Türk ve İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi (28 Nisan-2 Mayıs 1986) içinde (87-103. ss.), II, İTÜ İnşaat Fakültesi Matbaası.
• Cantay, G. (1988). Kervansaraylar. S. Bayram (Haz.), Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1 içinde (369-392. ss.), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Cantay, G. (2002). Türk mimarisinde külliye. H. C. Güzel vd. (Düz.) Türkler Ansiklopedisi içinde (836-853. ss.), 7, Yeni Türkiye Yayınları.
• Ceco, S. (2012). İstanbul’un 100 hanı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Çınaryılmaz, N. E. (2018). Karaköy Kurşunlu Han. Toplumsal Tarih Dergisi, (298), 18-22.
• Dağlı, Y. & Kahraman, S. A. (2008). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi. Yapı Kredi Yayınları.
• De Osa, V. (1982). Sinan: The Turkish Michelangelo, a biographical novel. Vantage Press Inc.
• Develi, H. (2003). Sai Mustafa Çelebi yapılar kitabı Tezkiret’ül Bünyan ve Tezkiret’ül Ebniye. Koç Kültür Sanat Tanıtım.
• Dündar, A. (1999). Osmanlı Mimarisinde şehir mimarları. G. Eren, K. Çiçek, C. Oğuz (Ed.), Osmanlı, Kültür ve Sanat içinde (227-235. ss.), 10, Yeni Türkiye Yayınları.
• Dündar, A. (2011). Osmanlı Devleti’nde mimarlık ve mimarlar. Yayınevi Yayıncılık.
• Ergenç, Ö. (2014). XVI. yüzyıl sonlarında Bursa. TTK Yayınları.
• Eriş, İ., Yüzeroğlu, U., Demir, N. (2013). Atik Valide Sultan Külliyesi 2011-2013 yılları restorasyonu ve uygulamaları. Restorasyon Yıllığı Dergisi, (6), 99-114.
• Gabriel, A. (2010). Bir Türk başkenti Bursa. 1, Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Güneş, G. A. (2014). Hassa Mimarlar Ocağı ve Mimar Sinan. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7(XVII), 375-391.
• Güran, C. (1978). Türk hanlarının gelişimi ve İstanbul hanları mimarisi. Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Harmankaya Akçıl, N. Ç. (2018). Mimar Sinan camilerinde sembolizm üzerine bir değerlendirme. Sanat Tarihi Yıllığı, (27), 1-37.
• İnalcık, H. (2012). Devlet-i ‘Aliyye- Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar-ı, Klâsik Dönem (1302-1606): siyasal, kurumsal ve ekonomik gelişim. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kahraman, N. & Arıkan, R. (2017). İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan kadim yol üzerinde tarihi bir yapı: Lefke Rüstempaşa Kervansarayı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(46), 223-233.
• Kançal-Ferrari, N. (1997). Han Camii. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (518-519. ss.), XV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kepecioğlu, K. (1934). Bursa hanları. Bursa Halkevi.
• Kepecioğlu, K. (2009). Bursa kütüğü. 3, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kolay, İ. & Çelik, S. (2007). Malzeme ve teknoloji. S. Mülayim (Ed.), Bir Şaheser Süleymaniye Külliyesi içinde (125-147. ss.), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Müderrisoğlu, M. F. (1993). 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda inşa edilen menzil külliyeleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mülayim, S. (2009). Sinan. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (225-227. ss.), XXXVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Necipoğlu, G. (2013). Sinan çağı: Osmanlı İmparatorluğu’nda mimari kültür. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Orhonlu, C. (1981). Şehir mimarları. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, (II), 1-30.
• Özcan, A. (1988). Mimar Sinan’a siparişte bulunanlar. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1 içinde (131-145. ss.), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Sönmez, Z. (1988). Mimar Sinan ve Hassa Mimarları Ocağı. Z. Sönmez (Haz.), Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sözen, M. (1988). Şehircilik ve mimarlıkta evrenselliğin simgesi: Mimar Sinan üzerine. Türkiyemiz Dergisi, (54), 2-10.
• Tanman, B. (2010). Süleymaniye Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (119-121. ss.), XXXVIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Turan, Ş. (1963). Osmanlı teşkilâtında hassa mimarları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 1(1), 155-202.
• Yavaş, D. (2021). Manisa Muradiye Camii. E. Gülsoy (Ed.), Sultan III. Murad Dönemi ve Bursa içinde (427-442. ss.), Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Yenal, E. (2011). Osmanlı (baş) kenti: Bursa. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Yılmaz, İ. (2017). Klasik Osmanlı Döneminde vakıf yapıların korunmasında onarım aşamaları. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 3(4), 36-60.
• Yüksel, İ. A. (1995). Sadrazam Rüstem Paşa’nın vakıfları. Ekrem Hakkı Ayverdi Hatıra Kitabı içinde (219-281. ss.), İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Yüksel, İ. A. (2004). Osmanlı mimarisinde Kanuni devri. 6, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Akçay, B. (2021, Eylül 29). Mimar Bora Akçay ile Bursa üzerine söyleşi, http://www.bursadakultur.org/bora_akcay.htm
• Galata Rüstem Paşa Kervansarayı (2020, Mart 31). http://www.turanakinci.com/portfolio-view/galata-rustem-pasa-hani/
• Galata Rüstem Paşa Kervansarayı (2020, Mart 31). http://www.envanter.gov.tr/halk-kulturu/index/detay/29503
• Mimar Sinan Eserleri (2020, Mart 14). http://www.mimarsinaneserleri.com/eserler.html/
• Ali Paşa Kervansarayı (2020, Nisan 4). http://envanter.gov.tr/anit/index/detay/50094?lang=en
• Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Kervansarayı - Kırklareli (2020, Nisan 3). https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kirklareli/gezilecekyer/luleburgaz-sokullu-mehmet-pasa-kervansarayi
• Rüstem Paşa Kervansarayı, Edirne İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2020, Nisan 10). https://edirne.ktb.gov.tr/TR-76567/rustempasa-kervansarayi.html/
• T.C. Belen Kaymakamlığı Han-Kanuni Sultan Süleyman Kervansarayı (2020, Nisan 3). http://www.belen.gov.tr/han-kanuni-sultan-suleyman-kervansarayi/
• Suphi Bey Haritası, Bursa Şehir Kütüphanesi, Bursa Belgeliği Çınaryılmaz, N. E. (2020, 30 Mart). Karaköy Kurşunlu Han. https://www.researchgate.net/figure/Plan-of-Kursunlu-Han-and-surroundings-Developed-by-Mustafa-Sayan-after-Yueksel-2003_fig5_343924858