Neoliberalizm ve Eleştirel Kuram: Neoliberalizmin Teori ve Pratik Uyuşmazlığı

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 53 - 76, 30.06.2021

Berkay Coşkun

Öz

Neoliberalizm, uygulanmasından kaynaklanan toplumsal adaletsizlikler ve eşitsizlikler nedeniyle günümüzde hâlâ tartışılması gereken bir meseleyi teşkil etmektedir. Neoliberalizm yalnızca iktisadî değil, aksine, sosyolojik ve sosyo-psikolojik birçok veçhesi bulunan çok kapsamlı bir gerçekliktir. Dolayısıyla neoliberalizmi yalnızca iktisadî bir gerçeklik olarak ele almak, toplumsal gerçekliğin birçok yönünü gözden kaçırmaya yol açar. Bu nedenle onun iktisadî, sosyolojik ve sosyo-psikolojik boyutlarını birbiriyle ilişkili hâlde kavramak gereklidir. İşte Eleştirel Kuram böyle bir kavrayışı olanaklı kılmaktadır. Erken dönem Eleştirel Kuram ile neoliberalizmi kavramanın elverişli olduğu düşüncesi, bu çalışmanın iddiasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Eleştirel Kuram temelinde neoliberalizmi iktisadî, sosyolojik ve sosyo-psikolojik boyutuyla değerlendirmektedir. Bunu yaparken neoliberalizmin teori ve pratik uyuşmazlığını göstermek ise çalışmanın felsefî maksadını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Eleştirel Kuram, Kentleşme, Psikopolitika

"CRITICAL" VIEW OF NEOLIBERALISM

Öz

Neoliberalism is still an issue that needs to be discussed today due to the social injustices and inequalities arising from its implementation. Neoliberalism is not only an economic, but a very comprehensive reality that has many sociological and socio-psychological aspects. Therefore, it is necessary to grasp its economic, sociological and socio-psychological dimensions in an interrelated way. Critical Theory makes such an grasp possible. The idea that it is convenient to grasp neoliberalism with early Critical Theory constitutes the claim of this study. In this context, the study evaluates neoliberalism with its economic, sociological and socio-psychological dimensions on the basis of Critical Theory. While doing this, showing the discrepancy of theory and practice of neoliberalism constitutes the philosophical purpose of the study.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalism, Critical Theory, Urbanization, Psychopolitics

Kaynakça

• Adorno, T. W. (1969). Eleştiri. M. Y. Öner (Çev.), Eleştiri: Toplum Üzerine Yazılar içinde (107-116). İstanbul: Belge Yayınları.
• Adorno, T. W. (2016). Negatif Diyalektik. (Çev: Ş. Öztürk). İstanbul: Metis Yayınları.
• Adorno, T. W. (2017). Minima Moralia: Sakatlanmış Yaşamdan Yansımalar. (Çev: O. Koçak ve A. Doğukan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Teori ve Pratik Üzerine. (Çev: O. Kılıç). İstanbul: Metis Yayınları.
• Altun, D. A. (2010). Kapalı Konut Siteleri ve ‘Mahalle’ Kavramı. İdealkent, 1(2), 216-244.
• Bal, H. (2016). Kent Sosyolojisi. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Bermejo, R. (2014). Handbook for a Sustainable Economy. Berlin-Heidelberg, New York: Springer.
• Bonefeld, W. (2013). Yıkıcı Akıl ve Olumsuzlama: Devlet, Sermaye ve Sınıf. (Çev: Ö. Yalçın). İstanbul: Otonom Yayınları.
• Bottomore, T. (2016). Frankfurt Okulu ve Eleştirisi. (Çev: Ü. H. Yolsal). İstanbul: Say Yayınları.
• Clarke, S. (2007). Neoliberal Toplum Kuramı. Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki. A. Saad-Filho ve D. Johnston (Ed.), Neoliberalizm: Muhalif bir seçki içinde (91-105). İstanbul: Yordam Kitap.
• Coşkun, B. (2020). Düalizm Hâlleri. Düşünbil Dergisi, (91), 30-33.
• Coşkun, B. (2021). Yeniden Eleştirel Kuram: Sosyal Felsefenin Görevleri Üzerine. Arete Politik Felsefe Dergisi, 1(1), 26-54.
• Çaycı, A. E. ve Çaycı, B. (2017). Sosyalleşme Yanılsaması: Dijital Kalabalıklar İçinde Yalnızlaşan Bireyler. A. Z. Özgür ve A. İşman (Ed.), İletişim Çalışmaları 2017 içinde (44-62). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Dardot, P. ve Laval, C. (2009). Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine Deneme. (Çev: I. Ergüden). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Deraniyagala, S. (2007). Uluslararası Ticarette Neoliberalizm: Sağlam Bir İktisat Kuramı mı, Yoksa Bir İman Sorunu mu?. A. Saad-Filho ve D. Johnston (Ed.), Neoliberalizm: Muhalif bir seçki içinde (169-178). İstanbul: Yordam Kitap.
• Durkheim, E. (2013). İntihar. (Çev. Z. Z. İlkgelen). İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Eagleton, T. (2012). Hayatın Anlamı. (Çev: K. Tunca). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Faulkner, N. (2014). Marksist Dünya Tarihi: Neandertallerden Neoliberallere. (Çev: T. Öncel). İstanbul: Yordam Kitap.
• Foster, J. B. (2006). Emperyalizmin Yeniden Keşfi. (Çev: Ç. Çidamlı). İstanbul: Devin Yayıncılık.
• Foster, J. B. (2011). Tekelci Finans Sermayesi. (Der: H. Tanıttıran). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Geçtan, E. (2016). Hayat. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gelekçi, C. (2015). 1960 Sonrası Dönemde Türkiye’de Nüfus Yapısı ve Bazı Temel Özellikleri Üzerine Tespitler. Sosyoloji Konferansları, (52), 587-607.
• Han, B. C. (2015). Yorgunluk Toplumu. (Çev: S. Yalçın). İstanbul: Açılım Kitap.
• Han, B. C. (2017). Şiddetin Topolojisi. (Çev: D. Zaptçıoğlu). İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2020). Psikopolitika: Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri. (Çev: H. Barışcan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2013). Asi Şehirler: Şehir Hakkından Kentsel Devrime Doğru. (Çev: A. D. Temiz). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. (Çev: A. Onacak). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Heidegger, M. (2008). Varlık ve Zaman. (Çev: K. H. Ökten). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Hirsch, J. (2005). Emperyalizm Bugün Hangi Anlama Gelmektedir?. (Çev: E. Büyüknisan). Felsefelogos, 27(28), 7-26.
• Horkheimer, M. (1935) Felsefi Antropoloji Üzerine Notlar. Ş. Sunar (Ed.), Geleneksel ve Eleştirel Kuram içinde (141-166). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Horkheimer, M. (1937). Geleneksel ve Eleştirel Kuram. Ş. Sunar (Ed.), Geleneksel ve Eleştirel Kuram içinde (339-398). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Horkheimer, M. (1938) Montaigne ve Kuşkunun İşlevi. Ş. Sunar (Ed.), Geleneksel ve Eleştirel Kuram içinde (399-453). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Horkheimer, M. (1993). The Present Situation of Social Philosophy and the Tasks of an Institute for Social Research. G. F. Hunter (Ed.), In Between Philosophy and Social Science: Selected Early Writings (1-15). Cambridge, MA: The MIT Press.
• Horkheimer, M. (2016). Akıl Tutulması. (Çev: O. Koçak). İstanbul: Metis Yayınları.
• Horkheimer, M. ve Adorno, T. W. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği: Felsefi Fragmanlar. (Çev: N. Ülner ve E. Ö. Karadoğan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Johnston, D. (2007). Yoksulluk ve Bölüşüm: Yeniden mi Neoliberal Gündemde?. A. Saad-Filho ve D. Johnston (Ed.), Neoliberalizm: Muhalif bir seçki içinde (225-235). İstanbul: Yordam Kitap.
• Koyuncu, A. (2009). Küresel Kentte Komşuluk. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (22), 23-42.
• MacEwan, A. (2007). Neoliberalizm ve Demokrasi: Piyasa İktidarına Karşı Demokratik İktidar. A. Saad-Filho ve D. Johnston (Ed.), Neoliberalizm: Muhalif bir seçki içinde (282-292). İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (1979). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma. (Çev: S. Nişanyan). İstanbul: Birikim Yayınları.
• Orwell, G. (2016). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört. (Çev: C. Üster). İstanbul: Can Yayınları.
• Oyan, O. (2004). Tarımsal Politikalardan Politikasız Bir Tarıma Doğru. N. Balkan ve S. Savran (Haz.), Neoliberalizmin Tahribatı: Türkiye'de Ekonomi, Toplum ve Cinsiyet içinde (44-67). İstanbul: Metis Yayınları.
• Palley, T. I. (2007). Keynesçilikten Neoliberalizme: İktisat Biliminde Paradigma Kayması. A. Saad-Filho ve D. Johnston (Ed.), Neoliberalizm: Muhalif bir seçki içinde (42-58). İstanbul: Yordam Kitap.
• Prusik, C. A. (2020). Adorno and Neoliberalism: The Critique of Exchange Society. London: Bloomsbury Academic.
• Ritzer, G. ve Stepnisky, J. (2018). Sosyoloji Kuramları. (Çev: H. Hülür). Ankara: De Ki Yayınları.
• Saad-Filho, A. (2007a). Kapitalizme Reddiye: Marksist Bir Giriş. (Çev: E. Kahraman). İstanbul: Yordam Kitap.
• Saad-Filho, A. (2007b). Washington Uzlaşmasından Washington Sonrası Uzlaşmasına: İktisadi Kalkınmaya Dair Neoliberal Gündemler. A. Saad-Filho ve D. Johnston (Ed.), Neoliberalizm: Muhalif bir seçki içinde (191-201). İstanbul: Yordam Kitap.
• Saraçoğlu, C. (2015). Tank Paletiyle Neoliberalizm (1980-2002). G. Atılgan, C. Saraçoğlu ve A. Uslu (Yay. Haz.), Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat içinde (747-869). İstanbul: Yordam Kitap.
• Sartre, J. P. (2009). Varlık ve Hiçlik: Fenomenolojik Ontoloji Denemesi. (Çev: T. Ilgaz ve G. Ç. Eksen). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Simmel, G. (2006). Metropol ve Tinsel Hayat. A. Artun (Ed.), Modern Kültürde Çatışma içinde (85-102). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Simmel, G. (2009). Kültür Kavramı ve Kültürün Trajedisi. M. G. Sökmen (Yay. Haz.), Bireysellik ve Kültür içinde (330-360). İstanbul. Metis Yayınları.
• Slater, P. (1998). Frankfurt Okulu: Kökeni ve Önemi, Marksist Bir Yaklaşım. (Çev: A. Özden). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Streeck, W. (2016). Satın Alınan Zaman: Demokratik Kapitalizmin Gecikmiş Krizi. (Çev: K. Kabadayı). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Tekeli, İ. (2008). Türkiye’nin Göç Tarihindeki Değişik Kategoriler. Göç ve Ötesi içinde (42-65). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tezcan, M. (1993). Postmodernizm ve Eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 26(1), 39-50.
• Tönnies, F. (2001). Community and Civil Society. (Trans: J. Harris and M. Hollis). Cambridge: Cambridge University Press.
• Vandenberghe, F. (2016). Alman Sosyolojisinin Felsefi Tarihi. (Çev: V. S. Öğütle). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wood, E. M. (2003). Kapitalizmin Kökeni. (Çev: A. C. Aşkın). Ankara: Epos Yayınları.
• Wood, E. M. (2007). Marx’a Dönüş. (Çev: E. Dinçer). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Zambrana, R. (2013). Paradoxes of Neoliberalism and the Tasks of Critical Theory. Critical Horizons, 14(1), 93-119.