FEMİNİST SOSYAL HİZMET PERSPEKTİFİNDEN KADIN İŞÇİLERİN İŞ VE AİLE YAŞAMLARINA İLİŞKİN NİTEL BİR ARAŞTIRMA: MANİSA ÖRNEĞİ

Year 2024, Issue: 26, 1458 - 1485, 01.10.2024

Güler Doymaz , Kasım Karataş

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1508437

Abstract

Çalışmanın amacı; evli işçi kadınların iş ve sosyal yaşam deneyimlerini ortaya koymak, bu deneyimlerin geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinden nasıl etkilediğine ilişkin derin bir anlayış kazanılmasını sağlamak ve kadın işçilerin endüstriyel sosyal hizmet gereksinimlarını feminist sosyal hizmet bakış açısıyla çözümlemektir. Kadınların ortak deneyimlerine ilişkin derin bir anlayış kazanabilmek için nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yaklaşım ve amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Manisa Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren fabrikalarda işçi olarak çalışan, evli, 18-65 yaş aralığındaki 24 kadın ile yürütülmüştür. Araştırmada, yarı yapılandırılmış görüşme formu ile veri toplanmış, elde edilen veriler deşifre edilerek MAXQDA Plus 2020 paket programı ile çözümlenmiştir. Araştırmada tümevarımsal tematik çözümleme tekniği kullanılmıştır. Toplumsal yaşamdaki eşitsiz cinsiyet ilişkilerinin fabrikalara da yansıdığı, fabrika içindeki eşitsiz ilişkiler nedeniyle kadın işçilerin dezavantajlı olduğu ortaya konmuştur. Kadın işçilerin ücretli bir işte çalışmaları ekonomik ve psiko-sosyal yönden bir parça özgürlük sağlarken eşitsiz rol ve sorumluluklar nedeniyle ikincil konumlarının bulundukları yerler üzerinden genişlediği ortaya konmuştur.

Keywords

Kadın işçi, toplumsal cinsiyet, sosyal hizmet, endüstriyel sosyal hizmet, feminist sosyal hizmet

A QUALITATIVE RESEARCH ON WORK AND FAMILY LIVES OF WOMEN WORKERS FROM THE PERSPECTIVE OF FEMINIST SOCIAL WORK: THE MANISA EXAMPLE

Abstract

The aim of the study is to reveal the work and social life experiences of married worker women, to provide a deep understanding of how these experiences are affected by traditional gender roles, and to analyze the industrial social service needs from a feminist perspective. In order to gain a deep understanding of women's common experiences, the phenomenological approach and purposeful sampling method, which are qualitative research methods, were used. It was conducted with 24 married women between the ages of 18-65, who work as workers in factories operating in Manisa Organized Industrial Zone. In the research, data was collected with a semi-structured interview form, and the obtained data was deciphered and analyzed with the MAXQDA Plus 2020 package program. Inductive thematic analysis technique was used in the research. It has been revealed that unequal gender relations in social life are also reflected in factories, and female workers are disadvantaged due to unequal relations within the factory. While working in a paid job provides some economic and psycho-social freedom for female workers, it has been revealed that their secondary positions have expanded over different spaces due to unequal roles and responsibilities.

Keywords

Female worker, Gender, Social work, Industrial social work, Feminist social work.

References

• Acar Savran, G. (2013). Beden emek tarih: diyalektik bir feminizm için. İstanbul: Deniz Ofset Matbaacılık.
• Acar, H. (2001). Tek ebeveynli ailelere yönelik feminist sosyal hizmet müdahalesi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 1(3), 13-25.
• Akabas, S. H., Kurzman, P. A., & Kolben, N. S. (1979). Labor and industrial settings: Sites for social work practice. New York: Columbia University, Hunter College and CSWE.
• Badinter, E. (2011). Kadınlık mı? Annelik mi? (A. Ekmekci, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Başterzi, A. D. (2015). Çalışma yaşamında eril şiddet. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 15(56), 44-48.
• Baydur, H., & Uçan, G. (2016). Kadınların güçlendirilmesi ölçeği’nin türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Manisa örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 27(2), 7-28.
• Bayramoğlu, G. (2018). İş/aile sınırı teorisi bağlamında kadın akademisyenlerin iş/yaşam dengesinin sağlanmasına yönelik bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1722-1744.
• Bora, A. (2010). Hatırlananlar ve unutulanlar: İslam coğrafyasında modernleşme ve kadın hareketleri. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 51-66.
• Buz, S. (2009). Feminist sosyal hizmet uygulaması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(1), 53-66.
• Cerrato, J., & Cifre, E. (2018). Gender inequality in household chores and work-family conflict. Frontiers in psychology, 1664-1078.
• Cinamon, R. G., & Rich, Y. (2002). Gender differences in the importance of work and family roles: Implications for work–family conflict. Sex roles, 47(11), 531-541.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: Toplum, kişi ve cinsel politika. (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Creswell, J. W. (2015). Araştırma deseni (Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları). (M. Bütün, & S. B. Demir, Çev.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çakır, S. (2008). Kapitalizm ve patriyarkaya karşı: sosyalist feminizm. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(4), 185-196.
• Çarıkçı, İ. H., Çiftçi, M., & Derya, S. (2010). İş- aile yaşam çatışması: Türkiye'deki kadın yöneticiler üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2(2), 53-65.
• Çitçi, O. (1982). Kadın sorunu ve Türkiye'de kamu görevlisi kadınlar. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları No:200.
• Dedeoğlu, S. (2010). Endüstriyel üretimde kadın ve göçmen emeği: ataerkillik ve enformel emek. M. Yaman Öztürk, & S. Dedeoğlu (Dü) içinde, Kapitalizm ataerkillik ve kadın emeği Türkiye örneği (s. 249-276). İstanbul: Sosyal Arastırmalar Vakfı.
• Dedeoğlu, S. (2016). Türkiye'de "Yeni Kapitalizm" ve Kadın İstihdamı Malatya, Şanlıurfa ve Adıyaman Örneğinde Talep Yönlü Bir Analiz. Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği Neoliberal ve Muhfazakar Dönem (s. 47-81). içinde İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı İktisadi İşletmesi.
• Delphy, C. (1992). Baş düşman. Kadının Görünmeyen Emeği (G. Acar-Savran, & N. T. Demiryontan, Çev., s. 89-115). içinde İstanbul: Yordam Kitap.
• Demirbilek, T. (2004). Vardiyalı çalışmanın kadının aile ve sosyal yaşamına etkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(7), 77-98.
• Dominelli, L. (2002). Feminist social work theory and practice. New York: Macmillan International Higher Education.
• Etiler, N. (2018). Kesişmeyen kümeler: kadın, emeği ve ücret. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 17(66), 19-27.
• Googins, B., & Godfrey, J. (1985). The evolution of occupational social work. Social work, 30(5), 396-402.
• Hartman, H. (1992). Marksizm ve Feminizmin Mutsuz Evliliği: Daha İleri Bir Birlikteliğe Doğru. Kadının Görünmeyen Emeği. içinde İstanbul: Kardelen Yayınları.
• Hartmann, H. (1976). Capitalism, patriarchy, and job segregation by sex. Signs, 1(3), 137-169.
• Hız, G., & Karataş, A. (2016). Kadın emeğinin istihdamı ve sendikalar: İstanbul bankacılık sektörü örneği. Mesleki Bilimler Dergisi, 5(1), 22-35.
• Hochschild, A., & Machung, A. (2003). The second shift: Working families and the revolution at home. New York: Penguin Books.
• İş Kanunu. (2022). T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1475.pdf adresinden alındı
• Karadeniz, O., & Yılmaz, H. (2007). Kadının işgücüne katılımını etkileyen faktörler. İş Dünyasında Kadın (s. 23-40). İstanbul: TÜRKONFED Yayını.
• Karataş, K. (2001). Belediyelerin sosyal Görevleri: Belediyeler ve sosyal hizmet. İnsani Gelişme ve Sosyal Hizmet: Prof. Dr. Nesrin Koşar'a Armağan (s. 214-226). içinde Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayını No: 009.
• Karataş, K. (2002). İnsan hakları ve sosyal hizmet. Değişen Türkiye'de İnsan Hakları Açısından Sosyal Hizmetler (s. 150-156). içinde Ankara: Sosyal Hzimet Uzmanları Derneği Genel Merkezi Yayını.
• Loutfi, M. F. (2001). Women, gender and work: an overview. ,. Women, gender and work (s. 3-20). içinde Geneva: International Labour Organization Publication.
• Malone, P., & Reid, M. (1982). Industrial social work: Is there a case for the development of an in-house Social Work Service? Asia Pacific Journal of Human Resources, 20(4), 11-18.
• Malone, P., & Reid, M. (1983). Industrial social work: Part II: A model for practice. Asia Pacific Journal of Human Resources, 21(1), 36-43.
• Newman, P. (2005). Industrial social work. F. J. Turner içinde, Canadian encyclopedia of social work (s. 192-195). Waterloo, Ontario, Canada: Wilfrid Laurier University Press.
• Özer, M. M. (2017). Ataerkil Kapitalist Çalışma Yaşamından Kadın Tanıklıkları. Çalışma ve Toplum, 54(3), 1397-1415.
• Özkan, G. S., & Karaaslan, A. (2009). Kadın işçilerin terfi ettirilmelerinde etkili olan faktörler ve işgücü piyasalarında terfi ayrıcalığı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 111-121.
• Öztürk. (2010). Kapitalist gelişme ve kriz sürecinde kadın emeği: Asya deneyiminden çıkarılacak dersler. Çalışma ve Toplum, 1, 105-132.
• Öztürk. (2010a). Ücretli iş ve ücretsiz bakım hizmeti ekseninde kadın emeği. M. Y. Der. Saniye Dedeoğlu içinde, Kapitalizm, ataerkillik ve kadın emeği (s. 25-78). İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı İktisadi İşletmesi.
• Payne, M. (1991). Modern social work theory. A critical introduction. London: Macmillan Education LTD.
• Phillips, A. (1995). Demokrasinin cinsiyeti. . (A. Türker, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Sehgal, R. (2010). Social work in industrial sector. Social Work Intervention with Individuals and Groups, 66-96.
• Simpson, R., & Cohen, C. (2004). Dangerous work: The gendered nature of bullying in the context of higher education gender. Work and Organization, 11(2), 163-186.
• Straussner, S. (1990). Occupational social work today: An overview. Employee assistance quarterly, 5(1), 1-17.
• Toksöz, G. (2015). Kadınlar işgücü piyasasının neden dışında? Kapitalizm ve patriyarka temelinde bir analiz. Y. Tar (Dü.) içinde, Çalışma Hayatında Ayrımcılık ve Ayrımcılığa Karşı Mücadele (s. 37-56). İstanbul: Kaos GL Yayınları.
• Topgül, S. (2016). İş ve aile yaşamı dengesi (zliği) nin kadın çalışanlar üzerindeki etkileri. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23(1), 217-231.
• (2021). TÜİK Türkiye Aile Yapısı Araştırması. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Wallerstein, I. (2015). Tarihsel kapitalizm. (N. Alpay, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Yaman Öztürk,, M., & Dedeoğlu, S. (2010). Kapitalizm ve ataerki ilişkisi çerçevesinde kadın emeği. D. S.-M. Öztürk içinde, Kapitalizm, ataerkilllik ve kadın emeği: Türkiye örneği (s. 9-25). İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı İktisadi İşletmesi.
• Yıldırım, Ş. (2016). Sosyal hizmette krize müdahale yaklaşımının kullanımı krize müdahale. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(4), 481-486.