Kayıt Dışı Ekonomi Kavramına Ortak Yaklaşım Sorunu: Makroiktisat Kapsamlı Kavramsal Analiz

Year 2012, Volume: 18 Issue: 18, - , 01.09.2012

Elşen Bagırzade

Abstract

Çalışmanın amacı literatürde kayıt dışı ekonomi terimleri ve kayıt dışı ekonomi kavramıyla ilgili çeşitli yaklaşımların müşterek taraflarını ortaya çıkarmak ve bu yönde ortak yaklaşımları oluşturmaya çalışmaktır. Bu amaçla, çalışmada çeşitli teorik analiz metotlarından yararlanmakla birlikte, kayıt dışı ekonomiyle ilgili ortak yaklaşımların oluşturulmasında Ulusal Hesaplar Sistemi metodolojisi temel alınmıştır. Çalışmada kayıt dışı ekonomi kavramıyla ilgili ortak yaklaşımın oluşturulması yönündeki bilimsel arayışların sonucu olarak ortaya çıkan en yaygın yaklaşımın Ulusal Hesaplar Sistemi çerçevesinde oluşan makroekonomik yaklaşım olduğu anlaşılmıştır. Kayıt dışı ekonomi terimlerinin kullanımı konusunda ortak yönelimleri ortaya çıkarmak; kayıt dışı ekonomi kavramıyla ilgili mevcut yaklaşım çeşitliliğinin nedenlerini tespit etmek; makroekonomik yaklaşım temelinde kayıt dışı ekonominin yapısını belirlemek; kayıt dışı ekonomiyle kamu ekonomi, dışsal ekonomiler, vergi kaçakçılığı, yolsuzluk ve rüşvet, kara para ve aklanması ile kayıt dışı istihdam arasındaki ilişkileri kapsamlı bir şekilde sunmak araştırmanın özgün tarafını oluşturmaktadır.

Keywords

-

References

• Acharya Sh. (1985), “Aspects of the black economy in India”, Report of a Study by National Institute of Public Finance and Policy, Ministry of Finance, Government of India.
• Akalın G. (1996), “Kayıt Dışı Ekonomi Sorunu ve Yasa Tasarısı (I)”, Vergi Dünyası, Sayı 178, Haziran, ss. 27–38.
• Akçay S. (2001), “Geçiş Ekonomileri ve Yolsuzluk”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 11, Sayı 2 (Ocak), ss. 219-233.
• Aktan C.C. (1999), “Ağır Vergi Yükü ve Yeraltı Ekonomisi”, Vergi Sorunları Dergisi, Şubat, No. 125, ss. 51-55.
• Akça H., İ. Ünlükaplan, V. Yurdadoğ (2007), “Kayıt Dışı Ekonomi ve Yolsuzluk Çerçevesinde Kayıt dışı Devletin Ortaya Çıkışı”, Beşinci Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, “Türk Dünyasının Geleceği”, Celalabat, Kırgızistan 11-13 Haziran 2007, Selçuk Üniversitesi Yayını, ss. 1109–1115.
• Algan N. (2004), “Türkiye’de Kayıt dışı Sektör: Boyutları, Etkileri ve Kayıt dışı Sektörü Küçültme Konusunda Öneriler”, TİSK İşveren Dergisi, Ağustos, <http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=1028&id=58>, 06.04.2011.
• Altuğ N. (1994), “Gelişmiş ve Gelişmekte olan Ülkelerde Kayıt dışı Ekonominin Kapsamı”, İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Dergisi, İstanbul, Mart-Nisan s. 40.
• Altuğ O. (1999), Kayıtdışı Ekonomi, İstanbul: Türkmen Kitabevi, 1999.
• Aydemir Ş. (1995), Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi, İstanbul: Maliye Hesap Uzmanları Derneği.
• AzSTAT (1999), Gizli ve geyri-formal fealiyyet nezere alınmaqla senaye istehsalının ümumi hecminin müeyyenleşdirilmesi gaydaları, Bakı.
• AzSTAT (1999), Gizli və qeyri-formal fəaliyyət nəzərə alınmaqla avtomobil nəqliyyatı xidmətlərinin ümumi həcminin müəyyən edilməsi qaydaları, Bakı.
• AzSTAT (2004), Gizli ve qeyri-formal fealiyyet uçota alınmaqla emtee dövriyyesinin ümumi hecminin hesablanmasına dair metodoloji tövsiyyeler, Bakı.
• Bagachwa M.S.D., A. Naho (1995), Estimating the second economy in Tanzania, World Development, 23, pp. 1387-1399.
• Bajada Ch. (2005), “Tackling the Underground Economy in the UK: A Government’s Response”, in: Size, Causes and Consequences of the Underground Economy, Aldershot: Ashgate, pp. 223-241.
• Bakkal U. (2007), Kayıt Dışı Ekonomi, İstanbul: Derin Yayınları.
• Baldemir E., F. Gökalp, M. Avcı (2007), Türkiye’de Kayıt dışı Ekonominin MIMIC Modeli ile Tahminlenmesi, <http://www.ekonometridernegiorg/bildiriler/o23s1.pdf>, 06.04.2011.
• Başak R. (1998), 50 Soruda Karapara ve Karaparanın Aklanmasının Önlenmesi, Türkiye Bankalar Birliği: Yayın No. 206.
• Begg D., S. Fischer, R. Dornbusch (2003), Economics, Seventh edition, UK.
• Bernabè S. (2002), “Informal Employment in Countries in Transition: A conceptual framework. Centre for Analysis of Social Exclusion London School of Economics”, CASEpaper 56, London, April.
• Besim M. (2000), “Kuzey Kıprıs Türk Cumhuriyeti’ndeki Kayıt dışı Ekonominin Boyutları ve Yarattığı Sorunlar”, Muhasebe-Finans Araştırma ve Uygulama Dergisi: Analiz, Ağustos, No.13, ss. 5-24.
• Bhattacharyya D.K. (1999), “On the economic rationale of estimating the hidden economy”, The Economic Journal, 109, pp. 348-359.
• Bhattacharyya D.K. (2004), “On the use of the hidden economy estimates”, Public Choice, No. 118, pp. 169–181.
• Braithwaite V., M. Reinhart, J. Job (2005), “Getting On or Getting By? Australians in the Cash Economy”, in: Size, Causes and Consequences of the Underground Economy, Aldershot: Ashgate, pp. 55-69.
• Carter M. (1984), “Issues in the Hidden Economy”, Economic Record, Vol. 60, pp. 209-211.
• Chen M.A. (2004), “Rethinking the Informal Economy: Linkages with the Formal Economy and the Formal Regulatory Environment”, EGDI-WIDER Conference, “Unleashing Human Potential: Linking the Informal and Formal Sectors”, Helsinki, Finland, September 17-18.
• Choi J.P., M. Thum (2002), “Corruption and the Shadow Economy”, Center for Economic Studies & Ifo Institute for Economic Research (CESifo), Working Paper No. 633 (2), Munich, January.
• Christie E., M. Holzner (2004), Household Tax Compliance and the Shadow Economy in Central and Southeastern Europe, The Vienna Institute for International Economic Studies, March.
• Commander S., A. Tolstopiatenko (1997), “A Model of the Informal Economy in Transition Economies”, The William Davidson Institute at The University of Michigan Business School, Working Paper No.122, November.
• Çetintaş H., H. Vergil (2003), “Türkiye’de Kayıt dışı Ekonominin Tahmini”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, No. 4 (1), ss. 15-30.
• Çolak Ö.F., S. Bekmez (2007), Kayıtdışı Ekonomi ve Siyasal Tercihler: Bir Oyun Teorisi Analizi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çule M. (2004), “Corruption, The Unofficial Economy and The Provision of Public Goods in Transition Countries”, Dissertation for Degree of Doctor Philosophy, University of Saskatchewan, Canada.
• Çule M., M. Fulton (2005), “Some Implications of The Unofficial Economy–Bureaucratic Corruption Relationship in Transition Countries”, Elsevier Economics Letters, 89, pp. 207-211.
• Djankov S., I. Lieberman, J. Mukherjee, T. Nenova (2002), Going Informal: Benefits and Costs, World Bank, Aprel, <http://rru.worldbank.org/PapersLinks/Open.aspx?id=7397>, 06.04.2011.
• D.P.T. (2001), Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara: DPT: 2603-ÖİK: 614.
• Dreher A., F. Schneider (2006), “Corruption and the Shadow Economy: An Empirical Analysis”, Swiss Institute for Business Cycle Research, Working Paper No. 123, January.
• Eilat Y., C. Zinnes (2000), “The Evolution of the Shadow Economy in Transition Countries: Consequences for Economic Growth and Donor Assistance”, Harvard Institute for International Development, CAER II Discussion Paper No. 83, September.
• Enste D.H. (2005), “The Shadow Economy in OECD and EU Accession Countries–Empirical Evidence for the Influence of Institutions, Liberalization, Taxation and Regulation”, in: Size, Causes and Consequences of the Underground Economy, Aldershot: Ashgate, pp. 123-138.
• Erdağ N. (2007), Kayıt Dışı: Kara Para, Yolsuzluk, İstanbul: Cinius.
• Faal E. (2003), “Currency Demand, the Underground Economy, and Tax Evasion: The Case of Guyana”, IMF, WP/03/7, January, 30 p.
• Fatima A.M. (2004), “Market Distortions and The Informal Economy: The Case of Morocco”, Lancaster University Management School, Working Paper 2004/044.
• Faulend M., V. Šošić (2000), “Is Unofficial Economy a Source of Corruption?”, Croatian National Bank, Working Paper, W-2, January.
• Feige E.L. (1979), “How Big Is the Irregular Economy?”, Challenge, November-December, No. 22, pp. 5-13.
• Fleming M.H., J. Roman, G. Farrell (2000), “The Shadow Economy”, Journal of International Affairs, Spring, 53, No. 2, pp. 387-409.
• Frey B.S. (1994), (çev. A. Kibritçioğlu), “Gölge Ekonomi ve İktisat Politikası”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, Cilt: 5, No. 13, ss. 91-108.
• Galbraith J.K. (1991), Ekonomik Yaşamın Güncel Sorunları, İstanbul.
• Garcia-Bolivar O.E. (2006), “Informal economy: is it a problem, a solution or both? The perspective of the informal business”, Northwestern University School of Law, Law and Economics Papers No. 1.
• Golovonov N.M., V.E. Perekislov, V.A. Fadeev (2003), Tenevaya Ekonomika i Legalizaçiya Perestupnıh Dohodov, Moskva: Piter.
• Gümüş T. (2000), “Dışsallık ve Kayıtdışı Ekonomi Kavramına İlişkin Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, No. 3, ss. 63-70.
• Güner S. (2003), Organize Suç Örgütleri, Kara Para ve Aklanması, Ankara: Bilgi Yayınları.
• Güngör Y. (1997), “Enformel Sektör, Enformel İstihdam Biçimleri ve Ekonomide Enformelleşme Eğilimleri”, İktisat Dergisi, Ağustos-Eylül. ss. 59-61.
• Gylys P. (2005), “Economy, Anti-economy, Underground Economy: Conceptual and Terminological Problems”, Ekonomika, No. 72, pp. 1-11.
• Halicioglu F. (1999), “The Black Economy in Turkey: An Empirical Investigation”, The Review of Political Sciences of Ankara University, Vol. 53, pp. 175-191.
• Hart K. (2005), “Formal Bureaucracy and the Emergent Forms of Informal Economy”, Helsinki, United Nations University World Institute for Development Economics Research, Research Paper No. 2005/11, April.
• Henley A., G.R. Arabsheibani, F.G. Carneiro (2006), “On Defining and Measuring the Informal Sector”, World Bank Policy Research Working Paper No. 3866, March.
• Johnson S., D. Kaufmann, A. Shleifer (1997), “The Unofficial Economy in Transition”, Brookings Papers on Economic Activity, 2, pp. 159-239.
• Johnson S., D. Kaufmann, P. Zoido-Lobatón (1998), “Regulatory Discretion and the Unofficial Economy”, American Economic Review, May, 88: 2, pp. 387–392.
• Johnson S., D. Kaufmann, P. Zoido-Lobatón (1999), “Corruption, Public Finances, and the Unofficial Economy”, The World Bank Policy Research Working Paper No. 2169, August.
• Johnson S., D. Kaufmann, J. McMillan, Ch.Woodruff (2000), “Why do firms hide? Bribes and unofficial activity after communism”, Journal of Public Economics, 76, pp. 495-520.
• Kaetzler J. (2007), “Uluslararası ve Avrupa Düzeylerinde Kara Para Aklama ile Mücadele”, in: Kara Para Aklama Şubhesi: Uluslararası İtina Yükümlülüklerinin Çarpaz Ateşinde, HYPO Investment Bank (Liechtenstein) AG, Viyana, ss. 23-70
• Kalça A. (1998), “Kayıtdışı Ekonomiyi Tahmin Etmeye Yönelik Çalışmaların Analizi”, İktisat Dergisi, Nisan, ss. 52–67.
• Karaal H. (2008), “Suç Ekonomisi ve Karapara Aklama”, içinde: Yolsuzluk Ekonomisi ve Yolsuzlukla Mücadele, TOBB Yayın Sıra No: 2008/80, Ankara, ss. 99-134.
• Katsios S. (2006), “The Shadow Economy and Corruption in Greece”, South-Eastern Europe Journal of Economics, No. 1, pp. 61-80.
• Kaufmann D., A. Kaliberda (1996), “Integrating the Unofficial Economy into the Dynamics of Post-Socialist Economies: A Framework of Analysis and Evidence”, The World Bank Europe and Central Asia Country Department IV, Policy Research Working Paper 1691, December.
• Khomenko T. (2007), “Measurement of the non-observed economy in transition economies with special references to the CIS countries”, in: Experiences and Challenges in Measuring National Income and Wealth in Transition Economies, International conference organized by the International Association for Research in Income and Wealth (IARIW) and the National Bureau of Statistics (NBS) of China, Concurrent Session 2B, Paper 4, Beijing, China, September 18-21.
• Kıldiş Y. (2000), “Kayıt Dışı Ekonominin Ulusal-Uluslar Arası Boyutu ve Çözüm Önerileri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 2, No.2, ss. 1-10.
• Коlеsnikov S. (2001), “Tenevaya ekonomika: kak yeyo sçitat”, Ekonomika Rosii XX Vek, No. 1, <http://www.ruseconomy.ru/nomer1_200101/ec27.html>, 06.04.2011.
• Krakowski M. (2005), “Determinants of the Informal Economy: The Importance of Regional Factors”, Hamburg Institute of International Economics, Discussion Paper No.313, March.
• Latov Y., S.N. Kovalyev (2006), Tenevaya Ekonomika, Moskva: Norma.
• Lee D., S.J. Han (2002), “Estimating the Minimum Size of the North Korean Shadow Economy”, Presented at a Joint Conference of AKES, KDI, and RCIE ‘Korea and the World Economy’, Yonsei University, Seoul, Korea, July 21-22.
• Lemieux P. (2007), “The Underground Economy: Causes, Extent, Approaches”, Montreal Economic Institute Research Paper, Canada, Montreal, November.
• Loayza N. (1996), “The Economics of Informal Sector: a Simple Model and Some Empirical Evidence from Latin America”, Carnegie Rochester Series on Public Policy, North-Holland 45, pp. 129-162.
• Mankiw G. (2003), Principles of Economics. New York.
• May J.W., W.H. Pyle, P.M. Sommers (2002), “Does Governance Explain Unofficial Activity?”, Middlebury, Department of Economics Middlebury College, Economics Discussion Paper No. 02-01, June.
• MASAK ve TBB. (2003), Karaparanın Aklanması Suçu ile Mücadele ve Bankaların Yükümlülükleri, Türkiye Bankalar Birliği, Aralık, Yayın No. 235.
• Mel’ota I., U. Thießen, T. Vakhenko (2001), “Fiscal and Regulatory of the Shadow Economies in Transition Countries: The Case of Ukraine”, Kiev, Institute for Economic Research and Policy Consulting, Working Paper No. 9, August.
• Mirus R., R.S. Smith (1997), “Canada’s Underground Economy: Measurement and Implications”, in: The Underground Economy: Global Evidence of its Size and Impact, The Fraser Institute, Vancouver, pp. 3-11.
• Musayev A.F., A.A. Musayeva (2004), “İqtisadi inkişafda xelveti iqtisadiyyat problemi”, içinde: Vergi siyasetinin iqtisadi problemleri, Bakı: Elm, ss. 212-221.
• OECD (2002), Measuring the Non-Observed Economy: A Handbook, Paris: OECD Publication Service.
• Orviská M., A. Čaplánová, J. Medved, J. Hudson (2006), “A cross-section approach to measuring the shadow economy”, Journal Policy Modeling, October, Vol. 28, No. 7, pp. 713-724.
• Ott K. (1998), “Economic Policy and Unofficial Economy in Transition: The Case of Croatia”, Paper for the international conference to be held in Bled, Slovenia in September.
• Önder İ. (2001), “Kayıtdışı Ekonomi ve Vergileme”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ekim 2000-Mart 2001, No. 23-24.
• Özsoylu A.F. (1996), Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Özsoylu A.F. (1999), Yeraltı Ekonomisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Purkis S. (2006), “Çevre ve Yarı Çevre Ülkelerde Ekonomide Enformalleşme ve Marjinalleşme Süreçleri”, İktisat Dergisi, Kasım-Aralık, ss. 5–18.
• Purkis S. (2007), “Merkez Ülkelerinde Ekonomide Enformelleşme ve Göçmen İşgücü”, İktisat Dergisi, Aralık, ss. 13–24.
• Schneider F. (1986), “Estimating the size of the Danish shadow economy using the currency demand approach: An attempt”, The Scandinavian Journal of Economics, 88, pp. 643-668.
• Schneider F., D.H. Enste (2000), “Shadow Economies: Size, Causes, and Consequences”, Journal of Economic Literature, March, Vol. XXXVIII, pp. 77-114.
• Schneider F., D.H. Enste (2002), The Shadow Economy: An International Survey, Cambridge: Cambridge University Press.
• Schneider F., Ch. Bajada (2003), “The Size and Development of the Shadow Economies in the Asia-Pacific”, Johannes Kepler University Linz, Department of Economics, Working Paper No. 0301, April.
• Schneider F. (2005), “Shadow economies around the world: What do we really know?”, European Journal of Political Economy, Volume 21/3, Elsevier, pp. 598-642.
• Schneider F., Ch. Bajada (2005a), “An Introduction”, in: Size, Causes and Consequences of the Underground Economy, Aldershot: Ashgate, pp. 1-11.
• Schneider F., Ch. Bajada (2005b), “An International Comparison of Underground Economic Activity”, in: Size, Causes and Consequences of the Underground Economy, Aldershot: Ashgate, pp. 73-106.
• Sennholz H.F. (2003), The Undergroud Economy, Ludwig von Mises Institute, Online edition.
• Seviğ V. (2002), “Kayıtdışı Ekonomi”, Dünya, İstanbul, 12 Nisan.
• Seferov S. (2006), “Prezident İlham Eliyevin yeritdiyi siyaset Azerbaycanı lider dövlete çevirmişdir”, Xalq, Bakı, 19 oktyabr.
• Şişman Y. (1999), Ekonomik Faaliyetlerde Enformelleşme ve Türkiye’de Enformel Ekonomik Faaliyetlerde Çalışanlara Yönelik Sosyal Politikalar: Eskişehir’deki Seyyar Satıcılar Üzerine Bir Alan Çalışması, Anadolu Üniversitesi Yayınları No. 1165, Eskişehir.
• Smith P.M. (1997), “Assessing the Size of the Underground economy: The Statistics Canada Perspective”, in: The Underground Economy: Global Evidence of its Size and Impact, The Fraser Institute, Vancouver, pp. 11-37.
• Şengül S. (1997), Bir Hurafe Kayıtdışı Ekonomi (Vergi Sistemi ve Vergi İdaresinin İç Yüzü), Ankara: İmaj.
• Tanzi V. (1998), “Corruption Around the World: Causes, Consequences, Scope, and Cures”, IMF Staff Papers, Vol. 45, No. 4, December, pp. 559-594.
• Tanzi V. (1999), “Use and Abuses of Estimating of the Underground Economy”, The Economic Journal, 109 (June), pp. 338-347.
• Tedds L.M. (2005), “The Underground Economy in Canada”, in: Size, Causes and Consequences of the Underground Economy, Aldershot: Ashgate, pp. 158-176.
• Thomas J.J. (1990) “Measuring the Underground Economy: A Suitable Case for Interdisciplinary Treatment?”, American Behavioral Scientist, Vol. 33 No.5, May / June, pp. 621-637.
• Thomas J.J. (1999), “Quantifying the Black Economy: ‘Measurement Without Theory’ Yet Again?”, The Economic Journal, 109, no. 456, June, pp. 381-389.
• TİSK (2003), Kayıtdışı İstihdam, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Yayın No: 233, <http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ana&ana_id=41>, Mayıs, 06.04.2011.
• Trasberg V. (2004), “Tax Administration and Shadow Economy in EU New Members”, Department of Public and Environmental Economics, University of Pavia, Italy, Working Paper, No. 313, April.
• Turmanidze K. (2000), “State Against the Invisible: The Case of Georgian Informal Economy”, MA Thesis, CEU.
• UNECE (2008), “Estimation of non-observed economy in statistical practice–Azerbaijan”, Joint UNECE / Eurostat / OECD Meeting on National Accounts, Geneva, 21-23 April 2008, <http://www.unece.org/stats/documents/ece/ces/ge.20/2008/sp.8.e.pdf>, 06.04.2011.
• Us V. (2004), “Kayıtdışı Ekonomi Tahmini Yöntem Önerisi: Türkiye Örneği”, Tartışma Metni, 2004/17, Türkiye Ekonomi Kurumu, Haziran.
• Yereli A.B., O. Karadeniz (2004), Kayıt Dışı İstihdam, Ankara: Odak.
• Yılmaz G.A. (2006), Kayıtdışı Ekonomi ve Çözüm Yolları, İstanbul: İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası.
• Wallace C., Ch. Haerpfer, R. Latcheva (2004), “The Informal Economy in East-Central Europe 1991-1998”, Vienna, Institute for Advanced Studies, Sociological Series No. 64, June.
• Walle G.V., P. Ponsaers (2006), “Formal and Informal Pharmaceutical Economies in Third World Countries: Synergetic, Symbiotic or Parasitical?”, Crime Law, Change No. 45, pp. 361-372.
• Witte A.D. (2008), “The nature and extent of unrecorded activity: a survey consentrating on recent US research”, in: The Economics of the Hidden Economy, Volume I, Edward Elgar Publishing, pp. 28-48.
• World Bank and IMF (2006), Reference Guide to Anti-Money Laundering and Combating the Financing of Terrorism, Second Edition and Supplement on Special Recommendation IX. Washington D.C.
• World Bank. (2007), Informality: Exit and Exclusion, The World Bank Washington, D.C.