Edebi Dizgede Söylemin Çeviri Yoluyla İnşası: Saatler Eseri Üzerine Bir Çözümleme

Year 2025, Issue: Çeviribilim Özel Sayısı II, 827 - 846, 25.03.2025

Mertcan Okul

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1601978

Abstract

Bu çalışma, 1998 yılında ilk kez basılmış Micheal Cunningham tarafından yazılmış ve 1999 yılında Pulitzer ve Pen Faulkner ödüllerinin sahibi olan The Hours isimli eserin üç çevirisini konu edinmektedir. Üç kadının (Virginia Woolf, Laura Brown, Clarissa Vaughan) üç zaman dilimindeki (1923, 1951, 2001) anlatılarının kesişimini ortaya koyan The Hours toplumsal cinsiyet rollerini ve mekanlara hapsedilmiş kadınların, ataerkil hayat düzeni içerisindeki var olma çabalarını konu almaktadır. Çalışmanın bütüncesini, Can Yayınları tarafından 2000 yılında basılan Saatler isimli İlknur Özdemir tarafından çevrilen eser, Kırmızı Kedi Yayınları tarafından 2017 yılında basılan Saatler isimli yine Özdemir tarafından çevrilen eser ve Kırmızı Kedi Yayınları tarafından 2024 yılında basılan Saatler isimli Öykü Gizem Gökgül tarafından çevrilen eser oluşturmaktadır. Özdemir’in 2000 yılındaki çevirisinin Dünya Kitap Dergisi, Çeviri Ödülü’ne layık görülmüştür. Bu bilgilerden hareketle, bu çalışma söylemin dolaşıma girmesini sağlayan bir araç olarak çeviriyi incelemeyi ve ötekileştirici söylemin edebi dizgede nasıl yankı bulduğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Bu amaçlara, çalışmanın kuramsal çerçevesini oluşturan Nikolas Coupland (2010) tarafından ortaya atılmış ötekileştirici söylem stratejileri ile ulaşılmaya çalışılmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın yöntemsel bakış açısını eleştirel söylem çözümlemesi oluşturmaktadır. Çalışmanın giriş kısmından sonra, çeviri ve söylem ilişkisinden, öteki ve ötekileştirmeden söz edilmekte ve ardından kuramsal çerçeveye geçilmektedir. Kuramsal çerçeveyi takiben yöntem kısmına yer verilmiştir. Ardından kaynak metin ve erek metinler tanıtılmış böylelikle eserin artalanına inilmektedir. Çözümleme bölümünde kaynak metin ve erek metinler üzerine karşılaştırmalı nitel bir çözümleme gerçekleştirilmektedir. Çalışmanın tartışma ve sonuç kısmında, araştırma soruları cevaplandırılmaktadır. Çalışmanın sonucunda ise Özdemir’in çevirilerinde, Gökgül’ ün çevirilerine göre daha fazla ötekileştirici söyleme yer verildiği vurgulanmıştır.

Keywords

söylem, Çeviribilim, eleştirel söylem çözümlemesi, ötekileştirici söylem stratejileri, Saatler

THE CONSTRUCTION OF DISCOURSE THROUGH TRANSLATION IN LITERATURE: AN ANALYSIS OF THE HOURS

Abstract

This study focuses on three translations of The Hours by Michael Cunningham, originally published in 1998 and awarded the Pulitzer Prize and the Pen Faulkner Prize in 1999. The Hours highlights the convergence of three women's narratives (Virginia Woolf, Laura Brown, Clarissa Vaughan) over three periods (1923, 1951, 2001), addressing gender roles and the struggles of women confined within places to navigate the patriarchal structure of society. The corpus of the study consists of Saatler, published by Can Publishing in 2000 and translated by İlknur Özdemir; Saatler, published by Kırmızı Kedi Publishing House in 2017 and translated by İlknur Özdemir; and Saatler, published by Kırmızı Kedi Publishing House in 2024 and translated by Öykü Gizem Gökgül. The translation of Özdemir in 2000 received the translation prize of Dünya Book Magazine. In line with this, the current study seeks to investigate translation as a mechanism facilitating the circulation of discourse and to demonstrate the impact of othering discourse inside the literary system. The study reaches out to attain these purposes through the othering discourse strategies put forward by Nikolas Coupland (2010), which serve as the theoretical framework. The study employs critical discourse analysis as its methodological perspective. Following the study's introduction, the interplay between translation and discourse and the concepts of the other and othering, are addressed before the theoretical framework is presented. The methodology section is included after the theoretical framework. Subsequently, the source text and the target texts are introduced, and the background of the work is presented. A comparative qualitative analysis of the source and target texts is performed in the analysis part. The discussion and conclusion sections of the paper address the research questions. The conclusion highlights that Özdemir's translations contained a greater amount of othering discourse compared to Gökgül's translations.

Keywords

discourse, Translation studies, critical discourse analysis, othering discourse strategies, The Hours

References

• Akkaş, İ. (2024). Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet kavramları çerçevesinde ortaya çıkan toplumsal cinsiyet ayrımcılığı. Ekev Akademi Dergisi (Icoaef Özel Sayı), 97-118.
• Baker, Mona (2013). Translation as an alternative space for political action. Social Movement Studies, 12(1), 23–47.
• Bassnett, Susan, & Lefevere, André (Eds.). (1990). Translation, history, and culture. Pinter Publishers.
• Başer, Nabi (2020). İmago. Cogito, 97, 56-70.
• Beauvoir, Simon de (2011). The second sex (C. Borde & S. Malovany-Chevallier, Trans.). Vintage Books. (Original work published 1949).
• Bhabha, Homi Kharshedji (1994). The location of culture. Routledge.
• Bloor, Meriel, & Bloor, Thomas (2007). The practice of critical discourse analysis. Hodder Arnold.
• Büyükkantarcıoğlu, Nalan (2006). Toplumsal gerçeklik ve dil. Multilingual.
• Cambridge University Press. (2025). Activism [Tanım]. Cambridge Dictionary. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/activism
• Cambridge University Press. (2025). Intervene [Tanım]. Cambridge Dictionary. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/intervene
• Canning, Richard (2003). Hear us out: Conversations with gay novelists. Columbia University Press.
• Castro Varela, Maria do Mar & Dhawan, Nikita (2005). Postkoloniale Theorie: Eine kritische Einführung. Transcript Verlag.
• Coetzee, Maxwell John (1999). Utanç (İ. Özdemir, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Coupland, Nikolas (2010). ‘Other’ representation. In J. Jaspers, J. Ostman, & J. Verschueren (Eds.), Handbook of Pragmatics Highlights: Society and Language Use (ss. 241–260). John Benjamins.
• Coupland, Nikolas, & Jaworski, Adam (2006). The discourse reader (2nd ed.). Routledge.
• Cunningham, Michael (1984). Golden states. Crown Publishers.
• Cunningham, Michael (1990). A home at the end of the world. Farrar Straus Giroux.
• Cunningham, Michael (1995). Flesh and blood. Farrar, Straus and Giroux.
• Cunningham, Michael (1998). The Hours. Farrar, Straus and Giroux.
• Cunningham, Michael (2000). Saatler. (İ. Özdemir, Çev.). İstanbul: Can.
• Cunningham, Michael (2017). Saatler. (İ. Özdemir, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Cunningham, Michael (2024). Saatler. (Ö. G. Gökgül, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Darwish, Ali (2010). Translation applied: An introduction to applied translation studies – A transactional model. Writescope Publishers.
• Ehlers, Wolfram (2000). Abwehrmechanismen. In W. Mertens & B. Waldvogel (Eds.), Handbuch psychoanalytischer Grundbegriffe (ss. 36–58). Kohlhammer.
• Ercan, Songül Gülsüm, & Danış, Pınar (2019). Söylem, söylem çözümlemesi ve eleştirel söylem çözümlemesi: Tanımları ve kapsamları. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 527–552.
• Erkazancı Durmuş, Hilal (2022). Chick lit ve çeviri: Diyet diyarından sıfır beden cehennemi’ne. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi- Istanbul University Journal of Translation Studies, 17, 39–59. https://doi.org/10.26650/iujts.2022.1168385
• Fairclough, Norman (1989). Language and power. Longman.
• Fairclough, Norman (1992). Discourse and social change. Polity Press.
• Fairclough, Norman (2001). Language and power (2nd ed.). Longman.
• Foucault, Michel (1988). Technologies of the self. In L. Martin, H. Gutman, & P. Hutton (Eds.), Technologies of the self: A seminar with Michel Foucault (ss. 16–49). University of Massachusetts Press.
• Foucault, Michel (1995). Discipline and punish: The birth of the prison (A. Sheridan, Trans.). Vintage Books.
• Fowler, Roger vd. (1979). Language and control. Routledge & Kegan Paul.
• Gedizoğlu, D. (2020). Çeviri sözlüğü. Kaos GL Yayınları.
• Gee, James Paul (2011). How to do discourse analysis: A toolkit. Routledge.
• Güden, M. P. (2006). Dilde cinsiyet ayrımcılığı: Türkçenin içerdiği eril ve dişil ifadeler bakımından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/41950.pdf
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2023). HIV-AIDS. Retrieved from https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/hastaliklar/hıv-aıds.html
• Halliday, Michael Alexander Kirkwood (1975). Learning how to mean: Explorations in the development of language. Edward Arnold.
• Haubl, Rolf (2000). Spiegeln. In W. Mertens & B. Waldvogel (Eds.), Handbuch psychoanalytischer Grundbegriffe (ss. 65–80). Kohlhammer.
• Hughes, M. J. (2004). Michael Cunningham’s The Hours and Postmodern Artistic Re-Presentation. Critique: Studies in Contemporary Fiction, 45(4), 349–361. https://doi.org/10.3200/CRIT.45.4.349-361
• Ieţcu-Fairclough, Isabela (2008). Critical discourse analysis and translation studies: Translation, recontextualization, ideology. Bucharest Working Papers in Linguistics, 10(2), 67–72.
• Jagose, Anna Marie. (2021). Queer teori: Bir giriş (A. Toprak, Çev.). İstanbul: NotaBene.
• Kansu-Yetkiner, Neslihan (2021). A critical discourse analysis approach to othering: Depiction of the Syrian refugee experience in Turkish children’s literature. [sic] - A Journal of Literature, Culture and Literary Translation. https://doi.org/10.15291/sic/2.11.lc.5
• Karaca Küçük, Ş. (2023). Ölmeye Yatmak ve Saatler’de Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında İntihar Düşüncesinin Mekânla İlişkisi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları (28), 316-327. https://doi.org/10.30767/diledeara.1349377
• Kim, Kyung Hye (2020). Critical discourse analysis in translation studies: An introductory textbook. Routledge.
• Kress, Gunther Rolf, & Hodge, Robert Ian Vere (1979). Language as ideology. Routledge & Kegan Paul.
• Kress, Gunther Rolf (1990). Critical discourse analysis. Annual Review of Applied Linguistics, Cambridge University Press. 11, 84–99. https://doi.org/10.1017/S0267190500001975
• Kress, Gunther Rolf, & Bezemer, Jeff (2023). Multimodal discourse analysis. In J. P. Gee & M. Handford (Eds.), The Routledge handbook of discourse analysis (2nd ed.). ss. 119–135). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003035244-12
• Labov, William., & Fanshel, David (1977). Therapeutic discourse: Psychotherapy as conversation. Academic Press.
• Lacan, Jacques (1949). Le stade du miroir comme formateur de la fonction du Je telle qu'elle nous est révélée dans l'expérience psychanalytique. Revue Française de Psychanalyse, 13(4), 449–455.
• Lacan, Jacques (1973). Das Spiegelstadium als Bildner der Ich-Funktion. In Schriften I (ss. 61–70). Oltzen.http://www.acsu.buffalo.edu/~erikconr/courses/DMS_259/readings/05_LacanMirrorStage.pdf
• Lemke, Jay L. (1995). Textual politics: Discourse and social dynamics. Taylor & Francis.
• Munday, Jeremy, & Zhang, Meifang (Eds.). (2015). Discourse analysis in translation studies. John Benjamins Publishing Company.
• Reich, Günter (2000). Projektive Identifizierung. In W. Mertens & B. Waldvogel (Eds.), Handbuch psychoanalytischer Grundbegriffe (ss. 89–105). Kohlhammer.
• Rifat, Mehmet (2020). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları-1. Yapı Kredi.
• Said, Edward (2003). Orientalism. Penguin Books.
• Şah, Umut (2020). Eleştirel söylem analizi: Temel yaklaşımlar. Kültür Araştırmaları Dergisi, (7), 210-231.
• Saldanha, Gabriel, & O’Brien, Sharron (2014). Research methodologies in translation studies. Routledge.
• Seidler, Günther Harry (2000). Identifizierung. In W. Mertens & B. Waldvogel (Eds.), Handbuch psychoanalytischer Grundbegriffe (ss. 21–35). Kohlhammer.
• Sinclair, John McHardy, & Coulthard, Richard Malchom (1975). Towards an analysis of discourse: The English used by teachers and pupils. Oxford University Press.
• Soy, E. (2018). Hermenötik Yaklaşımla Michael Cunningham’ın Saatler Romanından Virginia Woolf’un Mrs. Dalloway Romanına Uzanan Çizgide: Okurun Anladığı. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 3(1), 154-181. https://doi.org/10.32321/cutad.388614
• Spengler, B. (2004). Michael Cunningham Rewriting Virginia Woolf: Pragmatist vs. Modernist Aesthetics. Woolf Studies Annual, 10, 51–79. http://www.jstor.org/stable/24906503
• Spivak, Gayatri Chakravorty (1984). The Rani of Sirmur. In F. Barker et al. (Eds.), Europe and its others: Vol. 1. Proceedings of the Essex Conference on the Sociology of Literature (ss. 29–36). University of Essex.
• Snell-Hornby, Mary (2006). The turns of translation studies: New paradigms or shifting viewpoints? John Benjamins Publishing.
• Spivak, Gayatri Chakravorty (1996). The Spivak reader (D. Landry & G. MacLean, Eds.). Routledge.
• Stubbs, Michael (1983). Discourse analysis: The sociolinguistic analysis of natural language. University of Chicago Press.
• Talbot, Mary (2007). Media discourse: Representation and interaction. Edinburgh University Press.
• Thomas-Olalde, Oscar, & Velho, Astride (2011). Othering and its effects: Exploring the concept. Writing postcolonial histories of intercultural education, 2, 27–51.
• Toury, Gideon (2012). Descriptive translation studies – and beyond (Revised ed.). John Benjamins Publishing.
• Trušník, Roman (2013). James Purdy’s The Nephew – A gay novel without gay characters: A few remarks on the use of thematic criticism. In M. Kaleta & M. Lachman (Eds.), American literature and culture in an age of cold war: A conference volume (ss. 297–305). Wydawnictwo KUL.
• Tureng Çevrimiçi Sözlük. (2025). Sexuality [Tanım]. Tureng Sözlük. https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/sexuality
• Tureng Çevrimiçi Sözlük. (2025). Wife [Tanım]. Tureng Sözlük. https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/wife
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2025). Bayan [Tanım]. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2025). Sınıflandırma [Tanım]. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr
• Tymoczko, Maria (2007). Enlarging translation, empowering translators. Routledge.
• Tymoczko, Maria (2010). The space and time of activist translation. In M. Tymoczko (Ed.), Translation, resistance, activism (ss. 227–254). University of Massachusetts Press.
• Van Dijk, Teun Adrianus (Ed.). (1985). Discourse and communication: New approaches to the analysis of mass media discourse and communication. Walter de Gruyter.
• Van Dijk, Teun Adrianus (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse & Society, 4(2), 249–283. https://doi.org/10.1177/0957926593004002006
• Van Dijk, Teun Adrianus (1998). Ideology: A multidisciplinary approach. SAGE Publications.
• Van Dijk, Teun Adrianus (2008). Discourse and context: A sociocognitive approach. Cambridge University Press.
• Von Flotow, Luis (2021). Çeviri ve toplumsal cinsiyet (A. Bulut, Çev.). İstanbul: Everest.
• Wang, Binghua, & Munday, Jeremy (Eds.). (2020). Advances in discourse analysis of translation and interpreting: Linking linguistic approaches with socio-cultural interpretation. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780367822446
• Wodak, Ruth (Ed.). (1989). Language, power and ideology: Studies in political discourse. John Benjamins Publishing.
• Wodak, Ruth, & Meyer, M. (Eds.). (2001). Methods of critical discourse analysis. SAGE Publications.
• Wodak, Ruth (2014). Critical discourse analysis. In C. Leung & B. V. Street (Eds.), The Routledge companion to English studies (ss. 302–316). Routledge.
• Woolf, Virginia (1925). Mrs. Dalloway. Hogarth Press.
• Wolf, Michaela (2012). The sociology of translation and its ‘activist turn’. Translation and Interpreting Studies, 7(2), 129–143.
• Zweig, Stefan. (2018). Amok koşucusu (İ. Özdemir, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.