Saman Balya Yapım Sistemlerinin Dünyada ve Türkiye’de Tarihsel ve Evrimsel Süreçlerinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 142 - 170, 04.07.2025

Nevzat Ömer Saatcioğlu , Murat Arapoglu

https://doi.org/10.56590/stdarticle.1709200

Abstract

Çalışmanın Amacı: Avrupa Yeşil Mutabakatı ve küresel iklim hedefleri doğrultusunda, yapı sektörünün çevresel etkilerinin azaltılması zorunluluk haline gelmiştir. Küresel enerji tüketiminin %36'sını ve CO₂ salınımının %37'sini oluşturan yapı sektöründe, sürdürülebilir malzeme kullanımı kritik önem taşımaktadır. Bu çalışma, ekolojik ve sürdürülebilir özellikleriyle öne çıkan saman balyalarının yapı üretiminde kullanımını, küresel ve yerel ölçekteki örnekler üzerinden karşılaştırmalı olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır.
Kavramsal/Kuramsal Çerçeve: Sürdürülebilir mimarlık, ekolojik mimarlık ve enerji etkin tasarım anlayışlarının gelişimi ile birlikte bitki-bazlı malzemeler önem kazanmıştır. Saman balyalarının yenilenebilir kaynak olması, döngüsel ekonomiye katkısı ve üstün ısı-ses yalıtım özellikleri literatürde vurgulanmaktadır. Bu çalışma, mevcut bilgi birikimindeki kronolojik sınıflandırma eksikliğini gidererek saman-balya yapım sistemlerinin evrimsel sürecini sistematik olarak ortaya koymaktadır. Küresel bağlamda ve Türkiye’deki mevcut durumun değerlendirmesi yapılmıştır.
Yöntem: Araştırma, tarihsel analiz yöntemi kullanarak arşiv taraması ve literatür incelemesi gerçekleştirmiştir. 1850'lerden günümüze kadar olan dönem, coğrafi bölgeler (Amerika, Avrupa, Türkiye) ve teknolojik gelişim evrelerine göre sınıflandırılmıştır. Yapım teknikleri, prefabrikasyon sistemleri ve uygulama örnekleri karşılaştırmalı analiz ile değerlendirilmiştir. Yapı sektöründe samanın ülkemizde kullanım alanlarının geliştirilmesi ve küresel bağlamdaki üretimi tartışılmaya açılmıştır.
Bulgular: Nebraska bölgesinde 1850'lerde başlayan saman balya yapımı, 1880 ilk patentinden 20. yüzyıl canlanmasına kadar evrim geçirmiştir. İngiltere ModCell firmasının prefabrik panel sistemi önemli kırılma noktası oluşturmuş, "Flying Factory" konsepti yerel üretimi desteklemiştir. Vivihouse sistemi ile açık kaynak kullanım olanağı doğmuştur. Türkiye'de 2000-2025 arası 70-100 yapı inşa edilmiş, prefabrik sistemler 2015 sonrası yaygınlaşmıştır. Sürece geç katılmasına rağmen Türkiye’de saman balya yapım sistemlerinin yaygınlaşma potansiyeli mevcuttur.
Sonuç: Saman balyası, sürdürülebilir mimaride önemli bir alternatif olarak öne çıkmaktadır. Dünyada hızla yaygınlaşan bu yapım sistemi, Türkiye'de potansiyeline rağmen kısıtlı kalmaktadır. Önyargılar, ahşap malzemenin yüksek maliyeti ve sektörde farkındalık eksikliği gibi faktörler yaygınlaşmanın önündeki engeller olarak görülmektedir. Artan çevresel bilinç ve teknolojik gelişmelerle birlikte, saman balyasının Türkiye'de daha fazla benimsenmesi ve gelecek araştırmalar için temel oluşturması beklenmektedir.

Keywords

Saman-balya Yapım Sistemleri, Saman-balya Yapılar, Dünyada Saman-balya Yapılar, Türkiye’de Saman-balya Yapılar, Saman-balya Yapıların Tarihsel Süreçleri

Investigation of Historical and Evolutionary Processes of Straw-Bale Construction Systems in the World & Türkiye

Abstract

Research Objective: This study examines sustainable building materials in light of the European Green Deal’s goal of full decarbonization by 2050, emphasizing the necessity of reducing the construction sector’s 36% share in total energy consumption. It explores the historical evolution of straw-bales in building production. The study aims to provide a comparative analysis of the use of straw-bales—in ahistorical and evalutionally perspective—through both global and local examples.
Theoretical Framework: With the advancement of sustainable architecture, ecological design, and energy-efficient construction, plant-based materials have gained prominence. The literature highlights straw-bales for their renewability, contribution to the circular economy, and superior thermal and acoustic insulation. This study addresses the lack of chronological classification in existing research and systematically traces the evolutionary development of straw-bale construction techniques. Global evaluations are mirrored at the local level to assess the current state of these systems in Turkey.
Methodology: The research adopts a historical analysis approach, incorporating archival research and a comprehensive literature review. The period from the 1850s to the present is categorized by globally and locally. Construction techniques, prefabrication systems, and case studies are evaluated through comparative analysis. The potential for expanding straw-bale use in Turkey’s construction sector is discussed in relation to global practices.
Findings: Straw-bale construction, which began in the 1850s in Nebraska, evolved from the first patent in 1880 to a revival in the 20th century. The ModCell company in the UK marked a turning point with its prefabricated panel system and the "Flying Factory" concept that promotes local production. The open-source Vivihouse system further expanded accessibility. In Turkey, 70 to 100 buildings were constructed between 2000 and 2025, with prefabricated systems becoming more common after 2015.
Conclusion: Straw bales are emerging as a significant alternative in sustainable architecture. While this construction method is rapidly spreading worldwide, it remains limited in Turkey despite its potential. Prejudices, the high cost of timber materials, and a lack of awareness in the sector are seen as obstacles to its wider adoption. With increasing environmental awareness and technological advancements, the use of straw bales in Turkey is expected to become more widespread and to form a basis for future research.

Keywords

Straw-bale Construction Systems, Straw-bale Structures, Straw-bale Structures in the World, Straw-bale Structures in Turkey, Historical Processes of Straw-bale Structures

References

• ASHORI, A. ve NOURBAKHSH, A. (2010). Bio-based composites from waste agricultural residues. Waste Management, 30(4), 680-684. doi:10.1016/j.wasman.2009.11.033
• ASHOUR, T. ve WU, W. (2011). Using barley straw as building material. T. Ashour ve W. Wu (Ed.), Barley: production, cultivation and uses içinde (ss. 273-300). Nova Science Publishers.
• BENNETT J., BUTLER J., JONES B., SUTHERLAND E. (2022), Straw Construction In The Uk- Technical Guide First Edition 2022, Upstraw, School of Natural Building
• CHAMPION, C. (2009). Seismic response of innovative straw bale wall systems and system identification (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Georgia Institute of Technology.
• DUMAN, A. (2021). Sıkıştırılmış saman balyalarıyla oluşturulan modüllerden inşa edilen konutların incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• DZIDIC, S. (2017) Fire resistance of the straw bale walls 5th International Conference Contemporary Achievements in Civil Engineering, Subotica, Sırbistan. s. 423-432 doi:10.14415/konferencijaGFS2017.044
• ERYILDIZ, D. I. ve BAŞKAYA, A. (2000). Saman balyası ile yapılanma: Kırıkkale-Hasandede'de bir prototipin yapımı. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 15(2), 87-104.
• GEZER, H. (2012). Malzemenin gizil güçlerinin mimariye katkısı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 201(2), 97-118.
• GÜNEY, N. N. (t.y). Straw bale usage as building material. İdealkent, 16(43), 303-325.
• HENDERSON, K. (2006). Ethics, culture, and structure in the negotiation of straw bale building codes. Science, Technology, & Human Values, 31(3), 261-288, https://doi.org/10.1177/0162243905285925
• INCEDAYI, D. (2004). Çevresel duyarlık bağlamında davranış biçimi olarak sürdürülebilirlik. Mimarlık Dergisi, 318, 39-43.
• KING, B., et al. (2006). Design of straw bale buildings. Green Building Press.
• MACDONALD, S. O. ve MYHRMAN, M. (1998). Build it with bales: a step-by-step guide to straw-bale construction (Version Two). Chelsea Green Publishing.
• MARKS, L. R. (2005). Straw bale as a viable, cost effective, and sustainable building material for use in Southeast Ohio (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ohio Üniversitesi.
• MARKSTRÖM, E., BYSTEDT, A., FREDRIKSSON, M. ve SANDBERG, D. (26-29 Haziran 2016). Use of bio-based building materials: perceptions of Swedish architects and contractors. Forest Products Society International Convention'da sunulmuş bildiri, Forest Products Society.
• NICHOLSON, L. A. (2004). Integrating sustainable building design and construction principles into engineering technology and construction management curricula. ASEE Annual Conference & Exposition Proceedings'de sunulmuş bildiri.
• ÖZMEHMET, E. (2008). Dünyada ve Türkiye sürdürülebilir kalkınma yaklaşımları. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 3(12), 1853-1876.
• PEDERGNANA, M. J. (Ağustos 2015). Straw bale buildings in Turkey. European Straw Bale Gathering'de sunulmuş bildiri, Montargis, Paris, Fransa.
• SAATCIOĞLU, N. Ö. (24-26 Kasım 2011). Cumhuriyet Köy Saman Evi - Türkiye'nin ilk yığma saman yapısı. Mimarlıkta Taşıyıcı Sistemler Sempozyumu'nda sunulmuş bildiri, İstanbul.,s. 205-212
• SAATCIOĞLU, N. Ö. (22 Temmuz 2019). Bir yığma saman balya duvar sistemi (TR 2015/11158 B). Türk Patent Enstitüsü.
• SAATCIOĞLU, N. Ö. (21 Ekim 2021). Doğal havalandırma sağlayan bir nefes alan duvar aparatı (TR 2020/12755 B). Türk Patent Enstitüsü.
• SAATCIOĞLU, N. Ö. (22 Kasım 2021). Dış etkenlere dayanıklı bir yığma saman balyası duvar sistemi (TR 2018/09089 B). Türk Patent Enstitüsü.
• SEVER, İ. A. ve DUMAN, A. (2023). Geçmişten günümüze konut yapımında saman balyasının kullanımı. Online Journal of Art and Design, 11(2), 75-84.
• SERAGELDIN, I. (2007). Hassan Fathy. Bibliotheca Alexandria.
• SCHITKOWITZ. J., (2014) Der architektonische entwurf im zusammenhang mit den mate-rialeigenschaften von strohballen, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Viyana Teknik Üniversitesi, Viyana
• STONE, N. (2003). Thermal performance of straw bale wall systems. Ecological Building Network (EBNet), 1-7.
• THORMARK, C. (2006). The effect of material choice on the total energy need and recycling potential of a building. Building and Environment, 41(8), 1019-1026.
• TUFAN, M. Z. ve ÖZEL, C. (2012). Sürdürülebilirlik kavramı ve yapı malzemeleri için sürdürülebilirlik kriterleri. Uluslararası Sürdürülebilir Mühendislik ve Teknoloji Dergisi, 2(1), 6-13.
• VALE, B. ve VALE, R. (1991). Green architecture: design for an energy-conscious future. Bulfinch Press.
• WHITE, D. F. (1971). The apocalyptic vision of Paolo Soleri. Technology and Culture, 12(1), 75-88.
• YEANG, K. ve THREIPLAND, E. (2021). At one with nature: advances in ecology architecture in the work of Ken Yeang. John Wiley & Sons.
• URL-1 International Energy Agency (IEA). IEA resmi internet sitesi. Erişim tarihi: 25.04.2025, https://www.iea.org/
• URL-2 The Last Straw. (t.y.). A history of straw bale resurgence. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.thelaststraw.org/a-history-of-straw-bale-resurgence/
• URL-3 ModCell. (t.y.). ModCell. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.modcell.com
• URL-4 ModCell. (t.y.). Balehaus at Bath relocated. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.modcell.com/projects/balehaus-at-bath-relocated/
• URL-5 Ecococon. (t.y.). Stroh-Modul. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://ecococon.eu/de/Stroh-Modul
• URL-6 Modulina. (t.y.). Straw panels. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.modulina.eu/straw-panels/
• URL-7 New Frameworks. (t.y.). Panels. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.newframeworks.com/panels
• URL-8 Activ-Home. (t.y.). Activ Home constructeur maison bois paille. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.activ-home.com/en/notre-produit-2/activ-home-constructeur-maison-bois-paille-2
• URL-9 Okambuva. (t.y.). Home. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://okambuva.com/
• URL-10 Folknest. (t.y.). Folknest. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://folknest.co/
• URL-11 StrawModules. (t.y.). Projects. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.strawmodules.com/projects?pgid=kjn0leul-ee534ee1-158b-4222-893a-1bdeacfb781f
• URL-12 StrawBlocks Systems. (t.y.). Facebook gönderisi. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.facebook.com/strawblockssystems/pho tos/a.357614911101622/1068639723332467/?type=3&locale=ms_MY
• URL-13 Strawbuilding.eu. (t.y.). 7-storey modular building in St-Dié-des-Vosges. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://strawbuilding.eu/7-storey-modular-building-in-st-die-des-vosges/
• URL-14 The Last Straw. (t.y.). Jules Ferry residence straw bale panels. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.thelaststraw.org/jules-ferry-residence-straw-bale-panels/
• URL-15 Lilac Co-op. (t.y.). Image gallery -- Rob Crawshaw. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.lilac.coop/image-gallery/rob-crawshaw-1/
• URL-16 ModCell. (t.y.). LILAC -- Affordable ecological co-housing. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.modcell.com/projects/lilac-affordable-ecological-co-housing/
• URL-17 Dezeen. (10.11.2011). University of Nottingham Gateway Building by Make. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.dezeen.com/2011/11/10/university-of-nottingham-gateway-building-by-make/
• URL-18 Inhabitat. (t.y.). Gateway building -- UK's largest strawbale building. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://inhabitat.com/the-newly-completed-gateway-building-is-the-uks-largest-strawbale-building/uon-gateway-building-make-architects-7/
• URL-19 Vivihouse. (t.y.). Home. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.vivihouse.cc/
• URL-20 Koluba. (t.y.). Deneme evler. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://koluba.org/tr/project/deneme-evler/
• URL-21 Hamev. (t.y.). Instagram hesabı. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.instagram.com/hamev_/
• URL-22 Samanevim. (t.y.). Nazilli Saman Ev Projesi. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://samanevim.com/tamamlanan-proje-detay-Nazilli-Saman-Ev-Projesi
• URL-23 Ekomimari. (t.y.). Ekomimari. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.ekomimari.com/
• Görsel 1: CLAUSELL,R.C., LUCAS,M.I. (2015). Prefabricated modular straw walls and panels for houses building and building renovation, International Conference on Sustainable Construction and Eco-Efficient Solutions (818-842), Seville Proceeding’de sunulmuş bildiri.
• Görsel 2, 3, 4: MACDONALD, S. O. VE MYHRMAN, M. (1998). Build it with bales: a step-by-step guide to straw-bale construction (Version Two). Chelsea Green Publishing.
• Görsel 5: Ecococon. (2023). The oldest straw house in the world. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://ecococon.eu/ch/blog/2023/the-oldest-straw-house-in-the-world
• Görsel 6: SCHITKOWITZ. J., (2014) Der architektonische entwurf im zusammenhang mit den materialeigenschaften von strohballen, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Viyena Teknik Üniversitesi, Viyena
• Görsel 7: ModCell. (t.y.). ModCell. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.modcell.com
• Görsel 8: ModCell. (t.y.). Balehaus at Bath relocated. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.modcell.com/projects/balehaus-at-bath-relocated/
• Görsel 9: Ecococon. (t.y.). Stroh-Modul. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://ecococon.eu/de/Stroh-Modul
• Görsel 10: Modulina. (t.y.). Straw panels. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.modulina.eu/straw-panels/
• Görsel 11: New Frameworks. (t.y.). Panels. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.newframeworks.com/panels
• Görsel 12: Activ-Home. (t.y.). Activ Home constructeur maison bois paille. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.activ-home.com/en/notre-produit-2/activ-home-constructeur-maison-bois-paille-2
• Görsel 13: Okambuva. (t.y.). Home. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://okambuva.com/
• Görsel 14: Folknest. (t.y.). Folknest. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://folknest.co/
• Görsel 15: Folknest. (t.y.). Folknest. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://folknest.co/
• Görsel 16: StrawBlocks Systems. (t.y.). Facebook gönderisi. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.facebook.com/strawblockssystems/photos/a.357614911101622/1068639723332467/?type=3&locale=ms_MY
• Görsel 17: Strawbuilding.eu. (t.y.). 7-storey modular building in St-Dié-des-Vosges. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://strawbuilding.eu/7-storey-modular-building-in-st-die-des-vosges/
• Görsel 18: Lilac Co-op. (t.y.). Image gallery -- Rob Crawshaw. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.lilac.coop/image-gallery/rob-crawshaw-1/
• Görsel 19: Dezeen. (10.11.2011). University of Nottingham Gateway Building by Make. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.dezeen.com/2011/11/10/university-of-nottingham-gateway-building-by-make/
• Görsel 20: Vivihouse. (t.y.). Home. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://www.vivihouse.cc/
• Görsel 21: ERYILDIZ, D. I. ve BAŞKAYA, A. (2000). Saman balyası ile yapılanma: Kırıkkale-Hasandede'de bir prototipin yapımı. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 15(2), 87-104.
• Görsel 22: SAATCIOĞLU, N. Ö. (24-26 Kasım 2011). Cumhuriyet Köy Saman Evi -- Türkiye'nin ilk yığma saman yapısı. Mimarlıkta Taşıyıcı Sistemler Sempozyumu'nda sunulmuş bildiri, İstanbul.
• Görsel 23: Samanevim. (t.y.). Nazilli Saman Ev Projesi. Erişim tarihi: 06.05.2025, https://samanevim.com/tamamlanan-proje-detay-Nazilli-Saman-Ev-Projesi
• Görsel 24: SEVER, İ. A. VE DUMAN, A. (2023). Geçmişten günümüze konut yapımında saman balyasının kullanımı. Online Journal of Art and Design, 11(2), 1-xx.
• Görsel 25: SAATCIOĞLU, N. Ö. arşivi