ZARAR SİGORTALARINDA “LÜTUF ÖDEMESİ” (EX GRATIA) KAVRAMI VE HALEFİYET İLİŞKİSİ İLE REASÜRANS SÖZLEŞMELERİ AÇISINDAN BAŞLICA HUKUKİ SONUÇLARI

Year 2023, , 1431 - 1464, 02.10.2023

Semih Sırrı Özdemir

https://doi.org/10.15337/suhfd.1320803

Abstract

Lütuf ödemesi, sigorta sözleşmesine yönelik parasal karşılığı olan bir talebin, yükümlülük altında bulunmamasına rağmen, bu yöndeki iradesine dayalı olarak, sigortacı tarafından karşılanması olarak tanımlanabilir. Kavramın sınırlarının tespiti, uygulamada hem sigorta hem de reasürans sözleşmeleri açısından yapılan tazminat ödemelerinin hukuki sonuçlarının anlaşılabilmesi için önemlidir. Belirtilen çerçevede çalışmanın ilk bölümünde, ex gratia kavramına ve lütuf ödemesinin tanımına yer verilmekte; bu çerçevede, oluşturduğu sonuçlar açısından, sigortacının iradesi, amaçları ve bu ödemenin görünüm biçimleri ayrı ayrı incelenmektedir. İkinci bölümde, kavramın hukuki niteliği, borç tanıması ve bağış ihtimalleri üzerinden irdelenmektedir. Son bölümde ise, lütuf ödemesine sigorta ve reasürans sözleşmesi açısından bağlanan sonuçlar, ilgili yargı kararlarının incelenmesi suretiyle açıklanmaktadır.

Keywords

Ex Gratia, Lütuf Ödemesi, Sigorta Hukuku, Sigorta Tazminatı, Halefiyet

References

• ABRAMOVSKY, Aviva: “Reinsurance: The Silent Regulator”, Connecticut Insurance Law Journal, C. 15, S. 2, 2008, s. 345-406.
• AKGÜN, Evrim: Ferdi Kaza Sigortası Sözleşmesi, İstanbul 2017.
• AKTAN, Coşkun: “Ahlak ve Ahlak Felsefesine Giriş”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, 2009, s. 38-59.
• AMASYA, Serap: “Sorumluluk Sigortalarında Birden Çok Sigorta”, Sigorta Hukukunun İki Güncel Sorunu: İnsansız Araçlar – Sorumluluk ve Özel Sağlık Sigortalarında Birden Çok Sigorta Sempozyumu, İstanbul 2020, s. 531-566.
• ARAL ELDELEKLİOĞLU, İrem: “Yangın Sigortalarında Yapı Malikine Rücu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 3, 2016, s. 985-1023.
• ATAMER, Kerim: “Geçmişe Etkili Sigorta”, Prof.Dr. Sabih Arkan’a Armağan, İstanbul 2019, s. 223-243.
• BALDUĞ, Emine: Zarar Sigortalarında Sigortacının Lütuf (Ex-Gratia) Ödemesi Kavramı ve Sonuçları”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 16, S. 173, 2021, s. 108-116.
• BANK, Jonathan/ LASLEY, Linda/MILLICAN, Adrienne: “The Reinsurance of Environmental Claims – Shaes of Grey”, Tort & Insurance Law Journal, C. 26, S. 4, 1990, s. 778-792.
• BLYTH, Toby/ BROWNLEE, Emily: “Lead Insurer or “Follow the Leader” Clauses: Binding (Re)Insurers to the Settlement of Claims”, Australian Insurance Law Bullettin, C. 32, S. 2-3, 2016, s. 27-29.
• BRADY, Micheal/ MONIN, Lawrance: “Reinsurance Disputes: Death of the Handshake”, Defense Counsel Journal, C. 61, S. 4, s. 529-542.
• CAN, Mertol: Türk Özel Sigorta Hukuku, Ankara 2018.
• CROLY,Colin/JEFFERIES, Yvonne/GREENWALD,David/DALLMAYR, Reinhard: “Questions relating to Follow the Settlements in Reinsurance under English Law with Comparative Reference to the Laws of Germany and the USA”, Insurance Law Review, S. 1, 2012, s. 17-26.
• DOĞRUSÖZ KOŞUT, Hanife: “Ticari Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk Sisteminin Sigorta Hukukundan Kaynaklanan Uyuşmazlıklara Uygulanması ve Sigortacılık Tahkimi ile Karşılaştırması”, Sermaye Şirketleri Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu içinde), İstanbul 2020, s. 9-47.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2019.
• EREN, Fikret/DÖNMEZ, Ünsal: Eren Borçlar Hukuku Şerhi, Ankara 2022.
• FEARNHEAD, Ralph: “Follow the Fortunes Clauses in Reinsurance Law- Practical Problems in Ensuring their Effectiveness”, Insurance Law Review, S. 3, 2012.
• FOREMAN, Andy/SNIDER, Teresa: Reinsurers’ Potential Liability for Retroactive Covid-19 Business Interruption Coverage,PorterWrightInsuranceAlert,https://www.porterwright.com/content/uploads/2020/04/Insurance_-Reinsurers-potential-liability-for-retroactive-COVID19-business-interruption-coverage1.pdf, (erişim tarihi: 20.11.2022).
• FRANKO, Nisim: Yargıtay Kararları Açısından Zararı Ödeyen Sigortacının Üçüncü Şahsa Karşı Rücu Hakkı”, V. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Bankacılık Enstitüsü, Ankara 1988, s. 49-61.
• GÖRGÜLÜ, Fatma: Zarar Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyeti, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2022.
• GÜMÜŞ, Mustafa: “Bağışlama Sözleşmesi”, İstanbul Şerhi-Türk Borçlar Kanunu, İstanbul, 2017.
• GÜMÜŞ, Mustafa: Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Özel Hükümler), İstanbul 2018.
• GÜRSES, Özlem: “The Construction of Terms of Facultative Reinsurance Contracts: Is Wasa v. Lexington the Exception or the Rule”, The Modern Law Review, C. 73, S. 1, 2010, s. 119-130.
• HASNAS, John: “Where is Felix Cohen When We Need Him: Transcendental Nonsense and the Moral Responsibility of Corporations”, Journal of Law and Policy, c. 19, S. 1, 2010, s. 55-82.
• HATEMİ, Hüseyin/GÖKYAYLA, Emre: Borçlar Hukuku – Genel Hükümler, İstanbul 2015.
• HOFFMAN, Willam: “Common Law of Reinsurance Loss Settlement Clauses: A Comparative Analysis of the Judicial Rule Enforcing the Reinsurer’s Contractual Obligation to Indemnify the Reinsured for Settlements”, Tort & Insurance Law Journal, C. 28, S. 4, 1993, s. 659-710.
• KANIŞLI, Erhan: İsviçre-Türk Borçlar Hukukuna Göre Sözleşmenin Kurulmasında Yanılma, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2018.
• KATSCHTHALER/TOPSCH/KAPPLER:Münchener Anwaltshandbuch Versicherungsrecht, (Höra, Knaut/Schubach, Arno (eds), 5. Auflage 2022.
• KAYIHAN, Şaban: “Zarar Sigortalarında Sigortacının Halefiyeti”, Cevdet Yavuz’a Armağan, İstanbul 2012, s. 1595-1624.
• KENDER, Rayegan: Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, İstanbul 2021.
• KILIÇOĞLU, Ahmet: “Özel ve Sosyal Sigortalarda Halefiyet ve Rücu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 31, S. 1, 1974, s. 395-446.
• KOÇAK, Harun: “Reasürans Sözleşmelerinde Kavram Sorunu ve Öneriler”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 2, 2022, s. 1888-1915.
• KUL, Muhammet: Uluslararası Hukukta Kuvvetler Statüsü Anlaşmaları, İstanbul 2020.
• MCINTOSH, David: “U.K. Perspective on Problems Faced by Counsel in Insurance Cases”, Defense Counsel Journal, C. 60, S. 2, 1993.
• MEMİŞ, Tekin: “Kısmi Hasar Halinde Sigorta Sözleşmesinin Feshi”, 22.12.2017 tarihli Sempozyum, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, Ankara 2018.
• MERKIN, Rob: “The Rome I Regulation and Reinsurance”, Journal of Private International Law, C. 5, S. 1, 2009, s. 69-84.
• NOMER, Haluk: “Halefiyet ile Rücu Hakkı Arasındaki İlişki, Özellikle Sosyal Sigortalar ile Özel Sigortaların Rücu Hakları Bakımından Halefiyetin Rolü”, İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 55, S. 3, 1997, s. 243-260.
• OMAĞ, Merih Kemal: Türk Hukukunda Sigortacının Kanuni Halefiyeti, İstanbul 2011.
• OZOG, Edward/ SCLEGEL, Stephen/KEARNEY, Kimbley/ELLIN, Jennifer: “The Unresolved Conflict Between Traditional Principles of Reinsurance and Enforcement of the Terms of the Contractual Undertaking”, Tort & Insurance Law Journal, C. 35, S. 1, 1999.
• ÖLMEZ, Fatih: Sigortalının Sigortacının Halefiyet Hakkını İhlal Etmeme Yükümlülüğü, İstanbul 2020. ROCHE, David: ““Follow the Settlements” and “Claims Co-operation Clauses”: Time to Settle Scor”, Insurance Law Journal, C. 9, S. 2, 1998.
• SEROZAN, Rona: Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri, Öz, Turgut vd (Editörler) İstanbul Şerhi – Türk Borçlar Kanunu- Yürürlük Kanunu, İstanbul, 2019.
• SOPACI ÖZTUNA, Birgül: Yeni Türk Ticaret Kanunu'nun Sigortacının Kanuni Halefiyetine İlişkin Düzenlemelerinin Alman Sigorta Sözleşmeleri Kanunu'ndaki Düzenlemelerle Birlikte Değerlendirilmesi”, Batider, C. 28, S. 3, s. 117-152.
• ŞENOCAK, Kemal: Karayolları Trafik Kanunu'na Göre Mağdurun Doğrudan Doğruya Sigortacı Karşısındaki Alacak Hakkı, Batider, C. 25, S. 4, 2009, s. 277-294.
• TEKİNAY, Selehattin: Borçlar Hukuku, İstanbul 1974.
• TERCIER, Pierre/PICHONNAZ, Pascal/DEVELİOĞLU, Murat: Borçlar Hukuku – Genel Hükümler, İstanbul 2020.
• TRAVES, Roger: “In What Circumstances is an Insurer Bound by a Judgment or Settlement against its Insured?”, Insurance Law Journal, C. 26, S. 3, 2015.
• ÜNAN, Samim: “Deniz Yoluyla Yapılan Taşımalarda Yük Zararını Ödeyen Sigortacının Taşıyana Karşı Açtığı Halefiyete Dayanan Rücu Davasına İlişkin Bazı Sorular, (Yük Zararı)”, 26.04.1991 tarihli Sempozyum, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 1991.
• ÜNAN, Samim: Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku C. I ve II, İstanbul 2016.
• VANCE, W.R: “The Contract of Reinsurance”, The Virginia Law Register, C. 7, S. 10, 1902.
• VEED, Mary: “Cutting the Gordian Knot: Long-Tail Claims in Insurance Insolvencies”, Tort&Insurance Law Journal, C. 34, S. 1, 1998.
• WİNDİANTİNA, Wiwin/SUPARMAN, Eman/ IKHWANSYAH, Isis/SURYANTİ, “Nyulistowat: Ex Gratia as an Alternative for Settlement of Insurance Claims Outside the Court”, Cogent Social Sciences, C. 8, s. 1, 2022.
• WOLONIECKI, Jan/WILKERSON, Kim: “The U.S. Corporate Defendant’s Captive Insurer’s Dilemma: Third Party Liability Claims and Recovery under English Law”, Defense Counsel Journal, C. 73, S. 3, 2006.
• YAZICIOĞLU, Emine: “Mal Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyetine İlişkin Bazı Hususlar”, Sigorta Hukuku Sempozyumları, İstanbul 2018.
• ZEVKLİLER, Aydın/GÖKYAYLA, Emre: Borçlar Hukuku – Özel Borç İlişkileri, Ankara 2017.