YATAĞAN ESKİHİSAR LİNYİT AÇIK OCAĞI BATI ŞEVLERİNDE OLUŞAN DEFORMASYONLARIN JEODEZİK YÖNTEMLE İZLENMESİ VE MATEMATİKSEL MODELLENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 3, 329 - 340, 01.09.2017

Hakan Özşen

https://doi.org/10.15317/Scitech.2017.93

Öz

Açık ocak basamaklarında şev duraysızlığı oluşması sonucu meydana gelen kaymalar yaşam kaybı yanında ekonomik kayıplara ve ocak geometrisinin bozulması gibi sonuçlara neden olabilmektedir. Bu tür olayların önüne geçilmesi için alınması gereken tedbirlerin başında emniyetli jeoteknik tasarımlar, desteklemeler, kaya düşme önleme sistemleri ve şevlerde oluşan deformasyonların değişiminin izlenmesi gelmektedir. Bu çalışma, günümüzde halen Yatağan Termik AŞ bünyesine olan ancak ölçümlerin yapıldığı yıl olan 2011’de Türkiye Kömür İşletmeleri Güney Ege Linyitleri İşletmesi’ne (TKİ-GELİ) bağlı olan Yatağan–Eskihisar linyit açık ocağında gerçekleştirilmiştir. Ocakta yapılan incelemeler ve ön değerlendirmeler neticesinde ocağın batı tarafındaki şevlerde şev duraysızlığı olasılığı bulunan alanlar tespit edilmiştir. Bu alanlarda karşılaşılan ve tehlike yaratacağından kuşkulanılan şevdeki hareketi izlemek amacıyla tespit edilen çekme çatlağındaki deformasyon değişimlerinin izlenmesine karar verilmiştir. Bu kapsamda sahada belirlenen bu sorunlu bölgelerde izleme çalışmaları yapılmasına karar verilmiştir. Ocakta dekapaj ve kömür üretimi sonrası batı şevlerinde oluşan gerilim çatlakları ve buna bağlı gelişen şev duraysızlığı olasılığı nedeniyle ölçüm istasyonları kurularak, jeodezik ölçüm yöntemleriyle 216 günlük bir süreçte belirli aralıklarla şev hareketliliği izlenmiştir. Elde edilen veriler sonucunda şevdeki deformasyon hareketliliği değerlendirilmiş ve hareketin orta hızlı bir eğilimde devam ettiği belirlenmiştir. Bu hareketliliğe bağlı bir matematiksel eşitlik geliştirilmiştir. Geliştirilen model sonuçları ile gerçek veriler arasında yüksek korelasyon mevcuttur. Bu model ile şevde gelecekte oluşabilecek deformasyon miktarları ve hızlarını tahmin etme ihtimali oluşabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Açık işletme, Şev, Duraylılık analizleri

Monitoring the Deformations in an Open Pit Lignite Mine Slopes by Geodetic Methods and Mathematical Analyses

Öz

Slope sliding and landslides occurring on the open pit benches can lead to consequences such as the loss of life as well as the economic loss and deterioration of the stove geometry. Safe geotechnical designs, supports, rock fall prevention systems and monitoring the deformations occurring on the slopes are among the most familiar precautions which must be taken to prevent these consequences. This study is performed in Muğla Province Yatağan District Eskihisar lignite open pit mine which was in the management of TKİ-GELİ (Turkish Coal Enterprises-South Aegean Lignite Management) in 2011. As a result of investigations and preliminary assessments at the mine regions which have instability problems were identified at the western side of the mine. Then, it is decided to monitor these regions which could have instability problems. Measurement stations were set up on the

tension cracks which are the signs of a probable instability problem at the western slopes and slope movements were monitored periodically for 216 days by geodetic measurement methods. As a result of the obtained data deformation movements were evaluated and it was determined that the movement was continuing in a moderate velocity trend. A mathematical model was developed related to these movements. It was seen that there is a good correlation between the results of the model and the in-situ data. It will be possible to predict future deformation rates and velocities on the slopes of this location with this model.

Anahtar Kelimeler

Open pit mining, Slope, Stability analyses

Kaynakça

• Altan O., Ayan O.T., Deniz R., Özüer B., Tekin E., “Heyelan Bölgelerinde Zemin Hareketlerinin Jeodezik Yöntemlerle Saptanması ve Bir Uygulama”, Türkiye 1. Ulusal Heyelan Sempozyumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, pp. 139-154, 27-29 Kasım 1991.
• Cruden DM., Varnes DJ., 1996, “Landslide Types and Processes”, Landslides: Investigation and Mitigation Special Report, Transportation Research Board, National Academy of Sciences, pp.36-75, Washington.
• Dongming G., Da H., 2016, “A Complex Rock Topple-rock Slide Failure of an Anaclinal Rock Slope in The Wu Gorge, Yangtze River, China”, Engineering Geology, Vol. 208, pp.165-180.
• Fraštia M., Marčiš M., Kopecký M., Lišč{k P., Žilka A., 2014, “Complex Geodetic and Photogrammetric Monitoring of the Kraľovany Rock Slide”, Journal of Sustainable Mining, Vol.13, no.4, pp.12–16.
• Kaizong X., Congxin C., Hua F., Yucong P., Yangyang D., 2016, “Mining-induced Ground Deformation in Tectonic Stress Metal Mines: A Case Study”, Engineering Geology, Vol. 210, pp.212-230.
• Kennedy BA., Niermeyer KE., Fahm BA., “Slope Monitoring Systems Used in The Prediction of a Major Slope Failure at The Chuquicamata Mine, Chile”, Planning Open Pit Mines Symposium, Johannesburg, pp.215-225, 1970.
• Kulaksız S., 2012, “Şevlerde Hareket İzleme Teknikleri”, Madencilikte Çevre Yönetimi, Afyon, ss. 47-48.
• Osasan K.S., Stacey TR., 2014, “Automatic Prediction of Time to Failure of Open Pit Mine Slopes Based on Radar Monitoring and Inverse Velocity Method”, International Journal of Mining Science and Technology, Vol. 24, pp. 275-280.
• Özgenoğlu A., 2005, “Açık İşletmelerde Şev Stabilitesi Analizi”, Maden Mühendisliği Açık Ocak İşletmeciliği El Kitabı, Ankara, ss.337-387.
• Özşen H., Özkan İ., 2013, “TKİ-GLİ Ilgın Linyit Açık Ocağı Batı Şevlerinde Oluşan Gerilim Çatlaklarında Oluşan Deformasyonların İzlenmesi ve Zamana Bağlı Matematiksel Modellenmesi”, S.Ü. Müh. Bilim ve Tekn. Derg., c.1, s.3, ss. 37-44.
• Shengwen Q., Fuzhang Y., Sijing W., Ruichun X., 2006, “Characteristics, Mechanism and Development Tendency of Deformation of Maoping Landslide after Commission of Geheyan Reservoir on The Qingjiang River, Hubei Province, China”, Engineering Geology, Vol. 86, pp.37-51.
• Ulusay R., Yoleri M., 1990, “TKİ GELİ Yatağan (Muğla) Eskihisar Açık işletmesi Şev Stabilitesi Etüd raporu”, MTA Derleme No.8932, 79s., Ankara.
• Zhao L., Jin'an W., Lin L., Lixiang W., Robert YL., 2015, “A Case Study Integrating Numerical Simulation and GB-InSAR Monitoring to Analyze Flexural Toppling of an Anti-Dip Slope in Fushun Open Pit, Engineering Geology, Vol. 197, pp. 20-32.
• Zvelebil J., Moser M., 2001, “Monitoring Based Time-Prediction of Rock Falls: Three Case-Histories”, Physics and Chemistry of the Earth (B), Vol. 26, No. 2, pp. 159-167.