Sağlık Çalışanlarının Tükenmişlik Sendromu Düzeyleri İle Hedonik Tüketim Davranışları Arasındaki İlişki

Year 2019, Issue: 42.1, 141 - 152, 01.12.2019

Ebru Ertürk Meral Erdirençelebi Şerife Şen

Abstract

21. Yüzyılda çalışma yaşamı ve özel yaşamı koşullarının ağırlaşması özellikle hizmetler sektörü gibi insanlarla birebir ilişkinin yoğun olduğu sektörlerde bireylerde yoğun stresi ve beraberinde tükenmişlik sendromunu getirmektedir. Bireylerin kendilerini yoğun stres altında hissettikleri durumlarda içsel kaynaklarının çeşitli olumsuzlar sebebiyle tükenmesi şeklinde tanımlanan tükenmişlik sendromu hem iş yaşamını hem de özel yaşamı olumsuz şekilde etkilemektedir. Birey bu durumdan kurtulmak için çareyi başka alanlarda mutlu olmakta aramaktadır. Hedonik tüketim davranışı bu arayışlardan biri olarak değerlendirilebilir. Günümüzde tüketiciler ürünleri sadece gereksinimlerini karşılamak amacıyla değil zevk ve eğlence için de satın alabilmektedir. Hedonik tüketim davranışları; haz alma, mutlu olma gibi ruh halinden etkilenerek bireyin kendini gösterme biçimini yansıtır. Bireyler Arnold ve Reynolds 2003 ’ın belirttiği gibi macera için, değer elde etmek için, başkalarını mutlu etmek için, fikir edinmek için, sosyalleşmek için alışveriş ve rahatlamak için alışverişe yönelebilirler. Bu yöneliş kısa süreli olarak bireyi rahatlatsa da sorunun kökenine inilip çözülmedikçe tam bir sonuç alınamamaktadır. Bu süreçte birey işinden kopmakta, işle ve örgütle olan bağı zayıflamakta işten ve çalışma arkadaşlarından izolasyon yaşanmakta, birey duyarsızlaşmakta, insanları ve olayları tolere edebilme gücü zayıflamakta, kurumdaki performansı ve ilişkileri bu süreçten zarar görmektedir. Bu nedenle bireyi kısa süreli çözümlere yönelten bu kaçışlardan ziyade daha etkili ve kalıcı çözümlerin birey ve örgüt bazında oluşturulması ve uygulanması daha sağlıklı olacaktır. Bu çalışmada en çok tükenmişliğin yaşandığı alanlardan biri olması sebebiyle Konya ilinde görev yapan sağlık çalışanlarının hedonik tüketim davranışları ile tükenmişlik sendromu düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Yapılan regresyon analizleri sonucunda sağlık çalışanlarının hedonik tüketim davranışlarının tükenmişlik sendromu düzeylerini azalttığı görülmüştür. Ancak bu azalışın sürekli olup olmadığı sorgulanmalıdır. Bireylerin yaşamını son derece olumsuz etkileyen tükenmişlik sendromuna ilişkin olarak kalıcı çözümler bağlamında birey- örgüt- sosyal çevre üçlü sacayağının birlikte devreye girmesi; bu anlamda tükenmişlikle ilgili kişisel farkındalığın artması, bireyin durumunun farkında olması ve bilinçli bir mücadeleye girmesi, iş arkadaşları, aile ve arkadaş desteği sosyal destek , hoşgörülü, adaletli, esnek ve katılımcı bir yönetim anlayışı, yasal düzenlemeler ve özlük haklarının iyileştirilmesi önerilebilir.

Keywords

Tükenmişlik Sendromu, Hedonik Tüketim Davranışı, Sağlık Çalışanları

The Relationship Between Burnout Syndrome Levels and Hedonic Consumption Behavior of Healthcare Professionals

Abstract

The aggravation of working life and private living conditions in the 21st century brings intense stress and burnout syndrome in individuals, especially in sectors where the one-to-one relationship with people is intense, such as the services sector. Burnout syndrome, which is defined as the depletion of internal resources due to various negative effects, affects both the work and private life of the employee negatively. The individual seeks to be happy in other areas in order to get rid of this situation. Hedonic consumption behavior can be considered as one of these searches. Nowadays, consumers can buy products not only to meet their requirements, but also for pleasure and entertainment. In this context, the relationship between levels of burnout syndrome and hedonic consumption behaviors of healthcare professionals was investigated. For the purpose of the study, doctors and nurses working in all units of two state university hospitals operating in Konya city center were determined as universe. 259 data were analyzed. Data were collected between November 2017 and January 2018. Frequency analysis was used to determine the demographic characteristics of the participants. Cronbach's alpha coefficients, KMO and Bartlett’s values of the scales used in the study were examined. Then, explanatory factor analysis and confirmatory factor analysis were applied. In addition, multiple linear regression analysis was used to determine the effect of burnout subscales on hedonic consumption behaviors. According to the results of multiple linear regression analysis, independent variables emotional burnout, depersonalization and low personal success explain the variance of the dependent variable hedonic consumption behavior for relaxing and socializing is low 22.9% . H1a and H1b were accepted while H1c was rejected β = -, 084, p =, 183 meaningless . As a result of the second multiple regression analysis, H1d, β =, 534, p

Keywords

Burnout Syndrome, Hedonic Consumption Behavior, Healthcare Professionals

References

• Açıkalın, S. ve Yaşar, M. (2017). “ Hedonik ve Faydacı Tüketim Bağlamında Tüketici Davranışlarının İncelenmesi: Gençlerin Hedonik Tüketim Eğilimlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(48): 570-585.
• Aliçavuşoğlu, Ç. ve Boyraz, E. (2017). “Hedonik Alışveriş Ölçeklerinin Türk Tüketicilerine Uyarlanması”, Uluslararası Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Kongresi, ICPESS, Sarajevo-Bosnia Herzegovina, 19-22 May, 2017.
• Arnould, M.. J. & Reynolds, K..E. (2003). “Hedonic Shopping Motivations”, Journal of Retailing, 79(2): 77-95.
• Arslan, B. (2016). Satın Alma Ortamının Hedonik Alışverişe Etkisi, N. Tüfekçi (Eds), Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Kapsamında Stratejik Araştırmalar Güncel Konular, Tartışmalar ve Uygulamalar, Almanya, Lambert Academic Publishing, s.101-124.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). “Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama”, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 20(2): 95-108.
• Dal, N. E. (2017). “Tüketim Toplumu ve Tüketim Toplumuna Yöneltilen Eleştiriler Üzerine Bir Tartışma”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19): 1-21.
• Ergin, C. (1992). “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması”, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara, 22-25 Eylül 1992, Hacettepe Üniversitesi, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını. Ankara.
• Fettahlıoğlu, H.S., Yıldız, A. ve Birin, C. (2014). “Hedonik Tüketim Davranışları: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi ve Adıyaman Üniversitesi Öğrencilerinin Hedonik Alışveriş Davranışlarında Demografik Faktörlerin Etkisinin Karşılaştırmalı Olarak Analizi”, The Journal of Academic Social Science Studies, sayı: 27, s.307-331.
• Güney, Salih. Açıklamalı Yönetim-Organizasyon ve Örgütsel Davranış Terimler Sözlüğü, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2004.
• Kaçmaz, N. (2005). “Tükenmişlik (Burnout) Sendromu”, İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1): 29-32.
• Kırcı, H. (2014) “Hedonik Tüketim Davranışları ve Toplumsal Etkileri”, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 10(1): 80-100.
• Maslach, C. and Jackson, S. .E. (1981). “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal of Occupational Behavior, sayı:2, s.99-113.
• Özdemir, Ş. ve Yaman, F.(2007) “Hedonik Alışverişin Cinsiyete Göre Farklılaşması Üzerine Bir Araştırma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2): 81-91.
• Sayıl, I., Haran, S., Ölmez, Ş. ve Devrimci Özgüven, H. (2014). “Ankara Üniversitesi Hastanelerinde Çalışan Doktor ve Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri”, Kriz Dergisi, 5(2), s.71-77.
• Seçer, İsmail SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi, Analiz ve Raporlaştırma,, Ankara, Anı Yayıncılık, 2013.
• TDK, (2017). “Haz”, www.tdk.gov.tr ; erişim tarihi 02.08.2017.
• Ünal, S. ve Ceylan, C. (2008). “Tüketicileri Hedonik Alışverişe Yönelten Nedenler: İstanbul ve Erzurum İllerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2): 265-283.
• Yetişer, B. (2014). “Tükenmişlik Sendromunun Hedonist Tüketime Etkisinde Duygusal Düzenleme Teorisi’nin Rolü”, Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, sayı:14, s.107-123.
• Yıldırım, H. M., İçerli, L. (2010). “Tükenmişlik Sendromu: Maslach ve Kopenhag Tükenmişlik Ölçeklerinin Karşılaştırmalı Analizi”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1): 123-131.