Çizgi Filmlerde Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Kalıp Yargılar ve Karakterlerin Kurgu Dağılımı Üzerine Bir Analiz: TRT Çocuk Kanalı Örneği

Year 2022, Issue: 49, 48 - 65, 26.12.2022

Hülya Semiz Türkoğlu , Süleyman Türkoğlu

https://doi.org/10.52642/susbed.1111484

Cited By: 2

Abstract

Günümüzde ne kadar dijital teknolojiler etkin olsa da televizyon hala etkili iletişim araçlardan biri olarak gücünü sürdürmektedir. Televizyonda yayınlanan çizgi filmler dünyanın her yerinde birçok çocuğun hayatında her zaman önemli olmuştur. Çizgi filmler, çocukların cinsiyet rollerinin ve toplumsal gelişimlerinin belirlenmesinde çok etkili olmaları nedeniyle önemli medya ürünü olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada, çocuklar için çizgi filmlerdeki kadın/erkek karakterlerin temsili ve herhangi bir kalıp yargının olup olmadığı araştırılmıştır. Ayrıca Bandura'nın ’Sosyal Öğrenme Kuramı’ ve Gerbner’ın ‘Yetiştirme Kuramı’ndan yararlanarak, TRT çocuk kanalında yayınlanan çizgi filmlerde hangi cinsiyet ve karakterin öne çıkarıldığı ve bu karakterin ana karakter olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgular çerçevesinde, TRT Çocukta yayınlanan çizgi film karakterlerindeki cinsiyet rolü temsillerine odaklanılmıştır. Amaç doğrultusunda çizgi filmlerdeki karakterler cinsiyet rolleri ayrımı üzerinden içerik analizi yöntemi kullanılarak kategorize edilmiştir. Tespit edilen 225 karakterin 139’u erkek, 86’sı ise kadın karakterlerden oluşmaktadır. Çizgi filmlerde bu karakterler, zeki, güçlü, maceracı, özgüvenli, duygusal, merhametli ve yardımsever özellikte olarak sunulmaktadır. Özellikle yayınlanan çizgi filmlerde kadın karakterlerin zeki/güçlü/maceracı/özgüvenli kategorisinde yer aldığı durumlarda hikâyenin ana karakteri oldukları da görülmektedir. Araştırma sonucunda TRT Çocuk kanalında yayınlanan çizgi filmlerde kadın ve erkek karakterler arasında belirgin bir cinsiyet vurgusu, cinsiyet özelliklerinin öne çıkarıldığı görülmüştür. Yayınlanan 25 çizgi filmden, 8’inde ana karakterin kadın, 13’ünde ana karakterin erkek, 4’ünde ise ana karakterlerin hem kadın hem de erkek olduğu görülmektedir. Ayrıca yayın içeriklerinde Türk gelenek ve göreneklerine uygun konular işlendiği ve çocukların topluma uyumu aşamasında edinecekleri bilgileri bu çizgi filmler aracılığıyla edinmeleri sağlanmaya çalışılmakladır.

Keywords

Çizgi Film, Cinsiyet Rolleri, TRT Çocuk, Kurgu, Toplumsal Cinsiyet, Sosyal Öğrenme Kuramı, Yetiştirme Kuramı

References

• Ahmed, S., & Wahab, J. A. (2014). Animation and Socialization Process: Gender Role Portrayal on Cartoon Network. Asian Social Science, 44-53. doi:10.5539/ass.v10n3p44
• Akıncı, A. G. (2014). Okul Öncesi Döneme Yönelik Çizgi Filmlerde Yer Alan Değerlere Ait Sözel İfadelerin Sunumu: TRT Çocuk Kanalı Örneği. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 16, ss: (429-445).
• Akkuş, S., Yılmazer, Y., Şahinöz, A., & Sucaklı, İ. (2015). 3-60 Ay Arası Çocukların televizyon İzleme Alışkanlıklarının İncelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal. https://dergipark.org.tr/tr/pub/husbfd/issue/7893/103899 adresinden alındı
• Bandura, A. (2006). Autobiography. MG Lindzey & WM Runyan (Eds.), A history of psychology in autobiography (Vol. 9). Washington DC: American Psychological Association.
• Bayrakcı, M. (2013). Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimde uygulanması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(14), 198-210. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sakaefd/issue/11210/133874 adresinden alındı
• Blackstone, A. (2003). Gender Roles and Society. Human Ecology: An Encyclopedia of Children, Families, (s. 335-338). içinde Santa Barbara: ABC-CLIO.
• Butler, J. (2005). Undoing Gender. New York: Routledge.
• Büyükbaykal, G. (2007). Televizyonun Çocuklar Üzerindeki Etkileri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal, 0(28), 31-44. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifd/issue/22861/244105 adresinden alındı
• Davie, G. (2010). Cultivation Theory. Mass Communication Theory: https://masscommtheory.com/theory-overviews/cultivation-theory/ adresinden alındı
• Dökmen, Z. (2009). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ellemers, N. (2017). Gender Stereotypes. Annual Review ofPsychology, 275-298. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-122216011719 adresinden alındı
• Evra, J. V. (2004). Television and Child Development. New York: Routledge.
• Gerbner, G. M. (1996). Cultural indicators: A research project on trends in television content and viewer conceptions of reality Philadelphia, PA: Cultural Indicators.
• Görgün Baran, A. (2021, Ocak 13). Feminizmin Gelişim Serüveni: Dalga Yerine Kuşak Diyelim mi? Ağustos 19, 2021 tarihinde KOÇ-KAM: https://kockam.ku.edu.tr/feminizmin-gelisim-seruveni-dalga-yerine-kusak-diyelim-mi-aylin-gorgun-baran/ adresinden alındı
• Güder, S. Y., Ay, A., Saray, F., & Kılıç, İ. (2017). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının İzledikleri Çizgi Filmlerin Toplumsal Cinsiyet Kalıp Yargıları Açısından İncelenmesi: Niloya Örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 96-111.
• Gündüz Kalan, Ö. (2010). Reklamda Çocuğun Toplumsal Cinsiyet Teorisi Bağlamında Konumlandırılışı: 'Kinder' Reklam Filmleri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal, 1(38), 75-89. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifd/issue/22852/244011#article_cite adresinden alındı
• Güvenç, B. (1994). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kalaycı, N. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından bir çizgi film çözümlemesi: Pepee., 40(177). Eğitim ve Bilim, 243-270.
• Keller, E. F. (1987). The Gender/Science System: Or, Is Sex to Gender as Nature Is to Science. Hypatia, 37-49. Ağustos 18, 2021 tarihinde https://www.jstor.org/stable/3810121 adresinden alındı
• McLeod, S. (2016). Albert Bandura's Social Learning Theory. Ağustos 19, 2021 tarihinde SimplyPsychology: https://www.simplypsychology.org/bandura.html adresinden alındı
• Muratoğlu Pehlivan, B. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türk Çizgi Filmlerinde Anne ve Baba Temsili Üzerine Bir Çalışma. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2), 15-27. Ağustos 19, 2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/pub/mekcad/issue/45570/614778 adresinden alındı
• Muratoğlu Pehlivan, B. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Türk Çizgi Fİlmlerinde Anne ve Baba temsili Üzerine Bir Çalışma. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2), 15-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mekcad/issue/45570/614778 adresinden alındı
• Oakley, A. (1989). Sex Gender and Society. England: The Camelot Press.
• Oakley, A. (2015). Sex, Gender and Society. New York: Routledge.
• Özer, Ö. (2017). Medyada Şiddet Kullanımı: Şiddet Ekonomisi, Medyanın İdeolojik Şiddeti ve Yetiştirme Kuramı Açısından Bir Değerlendirme. (27), 1-9.
• Özkan, S. (2017). Gerbner’in kültürel göstergeler kuramı bağlamında televizyon haber. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi (AKAR), 2(4), 129-141. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akader/issue/31877/350402 adresinden alındı
• Planned Parenthood. (tarih yok). What are gender roles and stereotypes? Ağustos 18, 2021 tarihinde Planned Parenthood: https://www.plannedparenthood.org/learn/gender-identity/sex-gender-identity/what-are-gender-roles-and-stereotypes adresinden alındı
• Potter, W. J. (2014). A Critical Analysis of Cultivation Theory. Journal of Communication, 1015-1036. doi:https://doi.org/10.1111/jcom.12128
• Radyo Televizyon Üst Kurulu. (2013). Türkiye'de Çocukların Medya Kullanma Alışkanlıkları Araştırması. Ankara.
• Renkmen, M. (2015). Evlilik programlarında hegemonik erkekliğin inşası, temsili ve ataerkil söylem. Ş. Yavuz (Dü.) içinde, Toplumsal Cinsiyet ve Medya (s. 247-286). Heyamola Yayınları.
• Saygılıgil, F. (2016). Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Semiz Türkoğlu, H. (2017). Çocukların Televizyon İzleme Davranışlarında Medya Okuryazarlığı Dersinin Etkisi Üzerine Bir Alan Araştırması. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 2(1), 27-46.
• Şenol, D., Erdem, S., Uzun, Z., & Erdem, E. (2016). Toplumsal Cinsiyetin Bir Aktarım Aracı Olarak Çizgi Filmler: Sindirella ve Pamuk Prenses Örneği. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi, 2(2). doi:10.21798/kadem.2017225030
• Şentürk, M., & Turgut, M. (2011). Televizyon Programları, Reklamlar ve Çocuklar. Aile ve Toplum, 7(27), 63-88. Ağustos 19, 2021 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/spcd/issue/21121/227503 adresinden alındı
• Tahaoğlu, Ç. (2014, Mart 27). Medyanın Künyesi: Kaç Kadın, Kaç Erkek? Ağustos 20, 2021 tarihinde Bianet: https://m.bianet.org/bianet/medya/154466-medyanin-kunyesi-kac-kadin-kac-erkek#:~:text=Gazete%20k%C3%BCnyelerinin%20y%C3%BCzde%2019%27u,%2C5%27i%20erkeklerden%20olu%C5%9Fuyor. adresinden alındı
• Tahaoğlu, Ç., & Akgül, E. (2018). Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Elkitabı. İstanbul: IPS İletişim Vakfı.
• Tong, R. (2012). Gender Roles. Encyclopedia of Applied Ethics (Second Edition),, 399-406. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-373932-2.00307-0 adresinden alındı
• Yaşın, C., & Cengiz, C. (2020, Nisan 21). George Gerbner’in Yetiştirme Kuramı. İletişim Ansiklopedisi: http://yenimedya.info/2020/04/24/cultivation/ adresinden alındı