A Research on the Necessity of a New (Civil) Constitution in Türkiye and Social Expectations: The Case of Ankara Province

Year 2025, Issue: 57, 240 - 261, 30.08.2025

Eray Göç

https://doi.org/10.52642/susbed.1623097

Abstract

In Türkiye, constitution-making processes have generally been carried out after military coups when social chaos and turmoil were at a high level. This situation has always led to the expectation of a civil constitution in the society. The aim of this study is to analyse the social expectations from a new (civil) constitution, which has become a social expectation especially in recent years. In this direction, a total of 18 questions and 5 factors (Statist understanding, Rights and freedom, Form of government, Social and cultural rights, Elections and participation) Various data were obtained through a questionnaire application and a general evaluation was made based on the results. In the light of the data obtained, it is aimed to contribute to the emergence of a constitutional text that will respond to the needs of society and serve democracy and human rights by taking into account social expectations and demands in the process of making a possible constitution. For this purpose, it was tried to understand the social tendency and expectation with the help of questions prepared according to the 5-point Likert scale directed to 384 participants in the central districts of Ankara. In this way, legislators will have the opportunity to prepare an inclusive and legitimately permanent text in line with social expectations. In the study, the expectations of all segments of the society in the process of making a civilian constitution were tried to be understood by utilising demographic data. Questions on economic, sociological, political and cultural demands were asked, and what the participants felt was lacking in the current constitution was analysed. In general terms, the study gives us the idea that the constitutions of the coup period are problematic texts in terms of individual rights and freedoms and that the civilian constitution will produce solutions in this sense, however, it has been determined that there is a demand of over 80% that cultural rights should be kept alive. Within the data, it is seen that there is a tendency of 81% that the state authority should be strengthened in favour of the individual. Freedom of the press is one of the important issues and an expectation above 85 per cent can be mentioned. The necessity of constitutional guarantees for the solution of economic problems seems to be an important issue for almost all of the society and 98% of the respondents stated that they have an expectation in this direction. Again, one of the most important expectations from such a constitution has been in terms of individual rights and freedoms, and it is possible to say that there is an expectation of 97%. The fact that the society has such an expectation points out how important it is to make a civilian constitution. Finally, in the light of the findings obtained, it is necessary for lawmakers to take into account the demands and expectations of the society as much as possible during the preparation of constitutions, which are social consensus texts, and to reflect this in the spirit of the text. The inclusion of all segments of the society in the constitutional process is of utmost importance in terms of ensuring long-lasting laws and social stability and the development of democracy and human rights.

Keywords

Constitution , Democracy , Legitimacy , Social Expectation , Social Consensus

Türkiye’de Yeni (Sivil) Anayasanın Gerekliliği ve Toplumsal Beklenti Üzerine Bir Araştırma: Ankara İli Örneği

Abstract

Türkiye’de anayasa yapım süreçleri genellikle toplumsal kaos ve kargaşanın üst seviyede olduğu askeri darbe sonrası yapıla gelmiştir. Bu durum toplumda her zaman bir sivil anayasa beklentisi doğurmuştur. Bu çalışmanın amacı, özellikle son yıllarda hem toplumsal bir beklenti haline gelmiş, yeni (sivil) bir anayasadan toplumsal beklentilerin neler olduğunun irdelenmesidir. Bu doğrultuda toplam 18 sorudan ve 5 faktörden (Devletçi anlayış, Hak ve özgürlük, Devlet şekli, Toplumsal ve kültürel haklar, Seçim ve katılım) oluşmuş bir anket uygulaması ile çeşitli veriler elde edilerek çıkan sonuçlar üzerinden genel bir değerlendirme yapılmıştır. Elde edilen veriler ışığında olası bir anayasa yapım aşamasında toplumsal beklenti ve taleplerin dikkate alınarak toplum ihtiyaçlarına cevap verecek, demokrasi ve insan haklarına hizmet edecek bir anayasal metnin ortaya çıkmasına katkı sunmak amaçlanmıştır. Bu maksatla Ankara ili merkez ilçelerinde 384 katılımcıya yöneltilen 5’li likert ölçeğine göre hazırlanmış sorular yardımıyla toplumsal eğilim ve beklenti anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu sayede yasa yapıcılar toplumsal beklentiler doğrultusunda kapsayıcı ve meşruiyet bakımından kalıcı bir metin hazırlama imkânına sahip olacaktır. Çalışmada demografik verilerden de yararlanarak sivil bir anayasa yapılması aşamasında toplumun tüm kesimlerinin beklentileri anlaşılmaya çalışılmıştır. Ekonomik, sosyolojik, siyasal, kültürel taleplerden oluşan sorular sorulmuş, katılanların mevcut anayasada nelerin eksikliğini yaşadıkları irdelenmiştir. Genel anlamda çalışma bizlere darbe dönemi anayasalarının kişi hak ve özgürlükleri bakımından sorunlu metinler olduğu ve sivil anayasanın bu anlamda çözüm üreteceği yönünde fikir vermektedir, bununla birlikte kültürel hakların yaşatılması gerekliliğine dair %80 üzerinde bir talep olduğu tespit edilmiştir. Devlet otoritesinin kişi lehine güçlendirilmesi gerekliliğine dair %81 oranında bir eğilim olduğu veriler dâhilinde görülmüştür. Basın özgürlüğü önemli hususlardan biri olup %85 üzerinde bir beklentiden söz edilebilir. Ekonomik sorunların çözümü noktasında anayasal güvencelerin olması gerekliliği toplumun neredeyse tamamı açısından önemli bir husus gibi görünmekte olup katılanların %98’lik kısmı bu doğrultuda bir beklenti içerisinde oldukları yönünde fikir beyan etmişlerdir. Yine böyle bir anayasadan en önemli beklentilerden bir tanesi de bireysel hak ve özgürlükler noktasında olmuştur %97 oranında bir beklenti olduğunu söylemek mümkündür. Toplumun bu denli beklenti içerisinde olması sivil bir anayasa yapımının ne kadar önemli olduğuna işaret etmektedir. Nihayet, elde edilen bulgular ışığında toplumsal mutabakat metni olan anayasaların hazırlanış aşamasında yasa yapıcılarca toplumun talep ve beklentilerini olabildiğince dikkate alması ve bunu metnin ruhuna yansıtması gerekmektedir. Uzun ömürlü yasaların ve toplumsal istikrarın sağlanması, demokrasi ve insan haklarının gelişmesi açısından toplumun tüm kesimlerinin anayasal sürece dâhil edilmesi son derece önemlidir.

Keywords

Anayasa , Demokrasi , Meşruiyet , Toplumsal Beklenti , Toplumsal Mutabakat

References

• Arato, A. (1981). Cıvıl Socıety Agaınst The State: Poland 1980-81, Telos Press Publishing.
• Acar, M. & Bilir, H. (2013). Türkiye’de Sivil Anayasa Arayışları, Anayasal İktisat ve Anayasada Bulunması Gereken İktisadi-Mali Hükümler. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2013(1), 87-96.
• Arıkan, C., & Yarımbatman, G. (2022). Siyasi İktidarın Sınırlandırılması ve Anayasal Denge Denetim Düşüncesinin Kökeni. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 555-574.
• Atay, E. E. (2008). Anayasa Kavramının Tanımı, Hazırlanması ve Değiştirilmesi Arasındaki İlişki. Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 503-550.
• Aydınlı, H. İ., & Ayhan, V. (2004). Egemenlik Kavramının Tarihsel Gelişimi Perspektifinden İktidarın Sınırlandırılması Tartışması. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 67-84.
• Baş, S. (2022). Yeni Anayasa Gündeminin Anlamı Üzerine. TYB Akademi, 35, 13-50.
• Bilir, F. (2008). Anayasa Yapımına Yönelik Değerlendirmeler. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 551-564.
• Bozatay, Ş. A. (2011). 12 Eylül 2010 Referandumu ve Referandum Sürecinin Üniversite Öğrencileri Tarafından Algılanmasına İlişkin Bir Araştırma: Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 115-140.
• Can, O. (2021). 1921 Anayasasının 100. Yılı: Bir İstisnai Başarı ve Dramatik Başarısızlık Hikayesi. Anayasa Yargısı, 38(1), 127-170.
• Coşkun, V. (2017). 16 Nisan 2017 Tarihinde Kabul Edilen Anayasa Değişikliklerinin Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(36), 3-30.
• Çaylak, A. (2005). Osmanlı'da Yöneten ve Yönetilen. Ankara: Orient Yayınları.
• Dinçkol, B. (2016). 1924 Anayasası Döneminde Siyasal Muhalefet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 21(2), 339-353.
• Erdoğan, S. & Acar, E. (2016). Türkiye’de Yeni Anayasa Yapım Süreci Ve Tbmm Anayasa Uzlaşma Komisyonu (2011-2013). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(50), 180-191.
• Erdoğan, M. & Yazıcı, S. (2011). Türkiye'nin Yeni Anayasasına Doğru, İstanbul: Tesev Yayınları.
• Fendoğlu, H. T. (2024). Yeni Sivil Anayasanın Yol Haritası. Adalet Dergisi, (73), 15-44.
• Gönenç, L. (2011). Türkiye’de Katılımlı Anayasa Yapımına Doğru. Tepav.
• Güler, H., & Taştan, C. (2015). Yeni Anayasadan Yerel Beklentiler: Ağrı’da Bir Saha Araştırması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 1-16.
• Gülener, S. (2011). Anayasa Yapımında Yeni Bir Paradigma: Kapsayıcı, Katılımcı, Uzlaşmacı Anayasa Yapım Süreçleri ve Çeşitli Örnekler. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(3), 199-224.
• Gülsoy, T. (2013). Anayasa Yapımı ve Türkiye’de Anayasa Arayışları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 1-22.
• Güneş, İ. (2020). Teşkilati Esasiye Kanunu'nun (1921 Anayasası'nın) Yapılış Süreci. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 233-256.
• Hakyemez, Y. Ş. (2010). 2010 Anayasa Değişiklikleri ve Demokratik Hukuk Devleti. Ankara Hacı Bayram Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 387-406.
• Heywood, A. (2010). Siyasi İdeolojiler. Ankara: Adres Yayınları.
• Kaan, O. (2019). 2017 Anayasa Değişikliğin'de Yeni Hükümet Sistemi. Kırıkkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 14-28.
• Kaboğlu, İ. (1996, Aralık Salı). Hukuk Kalıbında Yoğrulmuş Devlet Anayasa ve Toplum. Cumhuriyet Gazetesi.
• Kalkar, Ö. Ş., & Öcal, A. (2020). Bir İçrik Analizi: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 1-30.
• Kaplan, A. (2022). Montesquıeu ve Tocquevılle'in Sınırlı İktidar Anlayışları Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karadut, İ. C. (2022). Yine-Yeni-Yeniden Anayasa Yapımı: Yaklaşımlar, Modeller Ve Yöntem Üzerine Bir Değerlendirme. Yasama Dergisi, (46), 11-36.
• Karatepe, Ş. (2008). Yeni Anayasa İçin Görüş ve Öneriler, MÜSİAD Araştırma Raporları, İstanbul.
• Kaya, S.B. (2021). Türkiye’nin Yeni Anayasa İhtiyacı İhdas Edilecek Anayasanın Yöntemi ve Muhtevası Üzerine Bir Değerlendirme.
• Kayıran, M., & Metintaş, M. Y. (2017). Türkiye'de Anayasal Gelişme (1876-1924). Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 14-41.
• Keskinsoy, Ö., & Kaya, B. (2021). Türk Anayasacılığının Dünü ve Bugünü. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 48-65.
• Kılıç, F., & Atalay, N. Y. (2023). 1982 Anayasasında 2010 Tarihine Kadar Yapılan Değişiklikler. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 6(5), 691-700.
• Kotancı, E. (2023). Demokratik Anayasa Yapımı Krizi: Şili Deneyimi ve Düşündürdükleri. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15-44.
• Kula Kartal, S., Mor Dirlik, E. (2016). Geçerlik kavramının tarihsel gelişimi ve güvenirlikte en çok tercih edilen yöntem: Cronbach Alfa Katsayısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1865-1879.
• Marcou, J. (2012). Anayasacılık ve Türkiye'de Anayasal Hareketler. Anayasa Hukuku Dergisi, 1(1), 1-50.
• Mete, M. D. (2025). Her Derde Deva(!) Sivil Anayasa Fikrinin İyi, Kötü Ve Çirkin Tarafları. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(1), 351-402.
• Ortaylı, İ. (2000). İmparatorluğun En Uzun Yüz Yılı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özkiraz, A., & Hamdemir, B. (2009). Anayasacılık Hareketleri, Kapitalizm ve Osmanlı. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 59-78.
• Öztürk, N. K., & Ok, A. Ş. (2017). Siyasal Meşruiyet Düşüncesinin Evrimi. Türk İdare Dergisi, 484, 271-306.
• Sağlam, M. (2002). Ekim 2001 Tarihinde Yapılan Anayasa Değişiklikleri Sonrasında, Düzenlendikleri Maddede Hiçbir Sınırlama Nedenine Yer Verilmemiş Olan Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırı Sorunu. Anayasa Yargısı, 18(1).
• Şahin, A. (2011). Siyasal Düşünceler Tarihinde "Sınırlı Devlet" Fikrinin Kadimliği Ya Da Genel Kamu Hukuku Bağlamında İnsan, Özgürlük ve Devlet İktidarı Algısındaki Evrilme. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi(15), 311-362.
• Tanör, B. (2017). Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Temel, Ö. (2014). Türkiye'de Anayasa Yapım Süreçleri ve Demokratik Anayasa Yapım Süreci. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Toprak, E. (2020). 1982 Anayasası'nın Hazırlanma Süreci. Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 177-185.
• Topuzkanamış, Ş. E. (2014). Anayasalar Yoluyla Toplum Tasarımı ve İnşası: Anayasaların Gerçek Sahipleri ve Anayasacılık Süreçlerinde Birey. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4989-5010.
• Torun, Y. (2011). Sivil Anayasa Tartışmaları: Niçin Yeni ve Sivil Bir Anayasa? Eskiyeni, 20, 73-78.
• Tunç, B. (2020). Türk Anayasa Tarihinde 1961 Anayasası'nın Yeri ve Önemi. Karadeniz Araştırmaları, 17(67), 657-692.
• Tunçay, M. (2015). Batı'da Siyasal Düşünceler Tarihi Eski ve Orta Çağlar Seçilmiş Yazılar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Uzun, C. D. (2018). 6771 Sayılı Kanunla Anayasada Yargıyla İlgili Yapılan Düzenlemeler. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 11, 409-433.
• Uzun, C. D. (2023, Ekim). Cumhuriyetin Yeni Yüzyılına Yeni Anayasa. SETA, s. 5-7.
• Yamaç, M. (2020). Türkiye Devleti'nin İlk Anayasası 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu . Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(100), 204-220.
• Yavuz, B. (2008). 2007 Anayasa Değişikliğinin Doğurduğu Tereddütler ve Çözüm Yolları. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 1173-1214.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Yaylagül, L., & Çiçek, C. (2011). 12 Eylül 2010 Referandum Sürecinin Türkiye'deki Yazılı Basında Sunumu. Folklor/Edebiyat Dergisi, 17(68), 85-120.
• Yıldız, D. ve Uzunsakal, E. (2018). Alan Araştırmalarında Güvenilirlik Testlerinin Karşılaştırılması Ve Tarımsal Veriler Üzerine Bir Uygulama, Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 14-28.
• Yılmaz, A. (2017). Anayasa, Değişim ve Türkiye. Liberal Düşünce Dergisi, 86, 57-67.
• Yokuş, S. (2020). Özgürlükler Bağlamında 1982 Anayasası'nın Evrimi. Anayasa Yargısı, 1-3.
• Yokuş, S. (2022). Bölünmüş Toplumlarda Anayasa Yapımı: Güney Afrika Deneyimi. Sosyal Bilimler Dergisi, 13-27.