JAPONCA VE TÜRKÇE İŞARET SÖZCÜKLERİNİN ALGISAL KULLANIMLARI ÜZERİNE

Year 2021, , 291 - 315, 17.12.2021

Metin Balpınar

https://doi.org/10.21563/sutad.1052421

Abstract

Bu çalışmada, Japonca ve Türkçedeki işaret sözcüklerinin algısal kullanımları (konuşucunun ve dinleyicinin özel ortak bilgisine dayalı işaret sözcüklerinin kullanımları) karşılaştırmalı olarak ilk kez ele alınmıştır. Çalışmada, algısal kullanım özelliğine sahip Japonca a- köklü işaret sözcükleriyle Türkçe şu ve o işaret sözcüklerinin dağılımsal özellikleri arasındaki benzerlik ve farklılıklara ışık tutulmuş, bu sözcüklerin işaret sözcükleri sistemi içinde nasıl karakterize edilmesi gerektiği hususuna değinilmiştir. Araştırmada genel olarak şu hususlara vurgu yapılmıştır: i) a- köklü sözcükler ad niteleyici ya da adıl olarak işlev görürken, şu ve o işaret sözcükleri sadece ad niteleyici olarak kullanılmaktadır, ii) Japonca algısal a- köklü işaret sözcükleri, konuşucu tarafından önemle belirtilmek istenen, söylem ortamına getirilmiş bir nesne, varlık, konu ya da olaya dinleyicinin dikkatini çekmek için kullanılabilmektedir, iii) şu ve o işaret sözcüklerinin dağılımı psikolojik yakınlık-uzaklık kavramına, a- köklü sözcüklerinin algısal kullanımları zamansal uzaklık kavramına duyarlıdır, iv) şu işaret sözcüğü psikolojik yakınlığı, o işaret sözcüğü psikolojik uzaklığı kodlamaktadır, v) Türkçedeki algısal işaret sözcüklerinin dağılımını belirlemede, göndergeye ilişkin konuşucunun kişisel görüş ya da tutumunu yansıtan niteleyici ifadelerin sözcedeki varlığı kadar konuşucunun iletişimsel amacı da önemli bir role sahiptir, vi) Japonca ve Türkçedeki algısal kullanımlar durumsal kullanımın bir çeşididir.

Keywords

Japonca, Türkçe, işaret sözcükleri, algısal kullanım, psikolojik uzaklık, zaman, Japonca, Türkçe, işaret sözcükleri, algısal kullanım, psikolojik uzaklık, zaman

ON THE RECOGNITIONAL USES OF JAPANESE AND TURKISH DEMONSTRATIVES

Abstract

In this study, the recognitional uses (demonstrative uses based on a specific shared knowledge between the speaker and the hearer) of Japanese and Turkish demonstratives are comperatively examined for the first time. In the study, by shedding light on some similarities and differences between the distributional properties of a- series demonstratives in Japanese and şu and o in Turkish, it is mentioned how these demonstratives should be characterized within the system of demonstratives. In general, the following points are argued in the text: i) Turkish demonstratives şu and o are only used as noun modifiers while Japanese a- series demonstratives function as either noun modifiers or independent pronouns, ii) Japanese recognitional a- series demonstratives may be used to draw attention of the hearer to entity or subject or event which has already been introduced into the discourse and which is emphasized by the speaker, iii) the distribution of the demonstratives şu and o is sensitive to the concept of psychological proximity-distance, and the distribution of a- series demonstratives is sensitive to the concept of temporal distance, iv) the demonstrative şu encodes psychological proximity and o does psychological distance, v) in determining the distribution of the recognitional demonstratives in Turkish, the communicative purpose of the speaker also plays a major role as well as the presence of verbal bolsters denoting the speaker's personal opinion or attitude concerning the referent in the utterance, vi) the recognitional uses of Japanese and Turkish demonstratives are instance of the situational use.

Keywords

Japanese, Turkish, demonstratives, recognitional use, psychological distance, time, Japanese, Turkish, demonstratives, recognitional use, psychological distance, time

References

• Akagawa, J. (1986). Katteni shaberu onna. Tōkyō: Shinchō Bunko.
• Avdan, N. (2014). Bilişsel dilbilim açısından Japonca işaret sözcükleri “ko, so, a” (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp? id=FiIHyj0LKWy8WVp4Sm4pOg&no=RAV3fgHnKE8hbCo6zoAgpA.
• Balpınar, M. (2010). Torukogo no shijishi: Şu keiretsu shijishi no kinō o chūshin ni [Turkish demonstratives: Focusing on şu series]. Okayama Daigaku Daigakuin Shakai Bunka Kagaku Kenkyūka Kiyō, 29, 179-198. http://doi.org/10.18926/20328
• Balpınar, M. (2012a). Gendai Torukogo shijishi no kenkyū [a study on modern Turkish demonstratives] (Yayımlanmamış doktora tezi). Okayama Daigaku, Okayama, Japonya.
• Balpınar, M. (2012b). Torukogo shijishi ni okeru hibunmyaku shiji yōhō to bunmyaku shiji yōhō ni tsuite: Bunmyaku shiji yōhō o chūshin ni [On non-text and text dependent uses of Turkish demonstratives: Focusing on text dependent use]. Ajia Afurika Gengo Bunka Kenkyū, 83, 89-116.
• Balpınar, M. (2014). Torukogo shijishi ni okeru hibunmyaku shiji yōhō no saikentō [Re-examination of the Non-text Dependent Use of Turkish Demonstratives]. Tōkyō Daigaku Gengogaku Ronshū, 35, 21-39. http://doi.org/10.15083/00027466
• Balpınar, M. (2019a). Türkçe işaret sözcükleri dizgesi üzerine bazı notlar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 27-39. 10.29000/rumelide.580447
• Balpınar, M. (2019b). Demonstratives and grammaticalization: A perspective from modern Turkish. London and New York: Routledge.
• Banguoğlu, T. (2004). Türkçe’nin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Clark, E. V. (1978). From gesture to word: On the natural history of deixis in language acquisition. J. S. Bruner & A. Garton (Ed.), Human growth and development içinde (s. 85-120). Oxford: Oxford University Press.
• Clark, H. H. & Marshall, C. R. (1981). Definite reference and mutual knowledge. A. K. Joshi, B. L. Webber & I. A. Sag (Ed.), Elements of discourse understanding içinde (s. 10-63). Cambridge: Cambridge University Press.
• Cücenoğlu, T. (2007). Toplu oyunları 1. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Diesel, H. (1999). Demonstratives: Form, function and grammaticalization. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Dönmez, Ö. D. (2012). Uş sözcüğü üzerine bir inceleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 65-74.
• Ergin, M. (1958). Türk dil bilgisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Givón, T. (1991). Markedness in grammar: Distributional, communicative and cognitive correlates of syntactic structure. Studies in Language, 15(2), 335-370. https://doi.org/10.1075/sl.15.2.05giv
• Hasegawa, Y. (2012). Deictic and anaphoric uses of the Japanese demonstratives ko-so-a. Journal of Japanese Linguistics, 28, 43-59. https://doi.org/10.1515/jjl-2012-0105
• Hattori, S. (1961). ‘Kore’ ‘sore’ ‘are’ to this, that [‘kore’ ‘sore’ ‘are’ and this, that]. Eigo Seinen, 107(8), 4-5.
• Hayashi, T. (1985). Torukogo no shijishi [Turkish demonstratives]. Ajia Afurika Gengo Bunka Kenkyūjo Tsūshin, 53, 55-57.
• Hayashi, T. (1989). Torukogo no susume 3: ‘kore, sore, are’ arekore [An invitation to Turkish 3: ‘kore, sore, are’ arekore]. Gengo, 18(1), 96-101.
• Hayashi, T. (2008). Torukogo shijishi şu no tokuchō [Characteristics of the Turkish demonstrative şu]. Tōkyō Daigaku Gengogaku Ronshū, 27, 217-232.
• Hayashi, T. (2014). Temporal characteristics of the Turkish demonstratives şu. N. Demir, B. Karakoç & A. Menz (Ed.), Turcology and linguistics: Éva Ágnes Csató festscrift içinde (s. 209-218). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Himmelmann, N. (1996). Demonstratives in narrative discourse: A taxonomy of universal uses. B. Fox (Ed.), Studies in anaphora içinde (s. 205-254). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Horiguchi, K. (1978). Shijishi no hyōgensei [Espressivity of demonstratives]. Nihongo Nihon Bunka, 8, 23-44.
• Iinuma, E. (1995). Torukogo kiso [Basic Turkish]. Tōkyō: Besutosha.
• Iori, I. (1995). Kono to sono [Kono and sono]. T. Miyajima & Y. Nitta (Ed.), Nigongo ruigi hyōgen no bunpō [A Grammar of Synonyms in Japanese] içinde (s. 619-631). Tōkyō: Kuroshio Shuppan.
• İmer, K., Kocaman, A. & Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Jansky, H. (1943). Lehrbuch der Türkischen sprache. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Kinsui, S. (1999). Nihongo no shijishi okeru chokuji yōhō to hichokuji yōhō no kankei ni tsuite [On the relation between the deictic use and the non-deictic use of the Japanese demonstratives]. Shizen Gengo Shori, 6(4), 67-91.
• Kinsui, S., Okazaki, T. & Jo, M. (2002). Shijigo no rekishiteki-taishō gengogakuteki kenkyū: Nihongo-Kankokugo-Torukogo [A historical-contrastive linguistic study of the demonstratives: Japanese, Korean and Turkish]. N. Ogoshi (Ed.), Shirīzu gengo kagaku 4 taishō gengogaku [Series in linguistic science 4 contrastive linguistics] içinde (s. 217-247). Tōkyō: Tōkyō Daigaku.
• Kuno, S. (1973). The Structure of the Japanese language. Cambridge, MA: MIT Press.
• Lakoff, R. (1974). Remarks on this and that. Chicago Linguistic Society, 10, 345-356.
• Lewis, G. L. (1967). Turkish grammar. Oxford: Oxford University Press.
• Mikami, A. (1955). Gendai gohō shinsetsu [New theory of modern grammar]. Tōkyō: Kuroshio Shuppan.
• Mikami, A. (1970). Ko so a do shō [On ko so a do]. S. Kinsui & Y. Takubo (Ed.), Shijishi [Demonstratives] içinde (s. 35-37). Tōkyō: Hitsuji Shobō.
• Özyürek, A. (1998). An analysis of the basic meaning of Turkish demonstratives in face-to-face conversational interaction. S. Santi, I. Guaitella, C. Cave & G. Konopczynski (Ed.), Oralité et géstualité: Communication multimodale, interaction içinde (s. 609-614). Paris: L’Harmattan.
• Peters, L. (1947). Grammatik der Türkischen sprache. Berlin: Axel Juncker Verlag.
• Prince, E. F. (1992). The ZPG letter: Subjects, definiteness and information-status. S. A. Thompson & W. Mann (Ed.), Discourse description: Diverse analyses of a fundraising text içinde (s. 295-325). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Sakata, Y. (1971). Shijigo ‘ko, so, a’ no kinō ni tsuite [On functions of the demonstratives ‘ko, so, a’]. Tōkyō Gaikokugo Daigaku Ronshū, 21, 125-138.
• Sakuma, K. (1951). Gendai Nihongo no Hyōgen to Gohō [Expressions and Grammar in Modern Japanese]. Tōkyō: Kōseikaku.
• Sümer, G. (2006). Bütün oyunları 3. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Sümer, D. (2013). Toplu oyunları 3. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Tanaka, N. (1981). ‘Ko-, so-, a-’ o meguru shomondai [Some issues of ‘ko-, so- and a-’]. Kokuritsu Kokugo Kenkyūjo [National Institute for Japanese Language] (Ed.), Nihongo no shijishi, Nihongo kyōiku shidō sankōsho 8 içinde (s. 1-50). Tōkyō: Kokuritsu Kokugo Kenkyūjo.
• Tsutsumi, R. (2002). Nihongo no shijishi no kenkyū [A study on demonstratives in Japanese] (Doktora tezi). Ōsaka Gaikokugo Daigaku, Ōsaka, Japonya.
• Yule, G. (1996). Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.