KONYA VİLAYETİ MERKEZ HAPİSHANESİ İÇİN HAZIRLANAN HAPİSHANE PROJELERİ

Yıl 2022, Sayı: 54, 405 - 420, 13.06.2022

Emre Kolay

https://doi.org/10.21563/sutad.1130664

Cited By: 1

Öz

Batılılaşma dönemi Osmanlı mimarlığında önemli bir yapı grubu olarak karşımıza çıkan kamu yapılarının oluşum ve gelişim süreçlerini Tanzimat Fermanı’nın ilanı ve sonrasında idari alanda yaşanan dönüşüm çabaları içinde değerlendirebiliriz. Osmanlı arşivlerinde rastlanan belge ve proje dosyaları ışığında kamu yapıları içinde önemli bir yere sahip olduğu görülen hapishaneler ise dönemin mimarlık ortamının politika ve hukuk ekseninde ne derece bir araya gelebildiğini gösteren önemli verilere sahip yapı grubunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi içinde rastladığımız Konya vilayet merkezinde inşa edilmesi düşünülen hapishane binası için farklı tarihlerde tasarlanmış, birbirinden bağımsız tasarım özellikleri sergileyen üç proje, sanat ve mimarlık tarihi disiplini çerçevesinde incelenmektedir. Ayrıca hapishanelerin konumlarıyla doğrudan bağlantılı olan ve farklı kurumlarda bulunan haritalar da söz konusu hapishanelerin konumunu değerlendirme amacı ile kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Mimarisi, Kamu Yapıları, Hapishane Mimarisi, Konya, Tanzimat

PRISON PROJECTS PREPARED FOR KONYA PROVINCE CENTRAL PRISON

Öz

The formation and development processes of public buildings, which emerged as an important building group in Ottoman architecture during the westernization period, can be evaluated within the transformation efforts experienced in the administrative field after the declaration of the Tanzimat Edict. In the light of documents and project files found in the Ottoman archives; prisons, which are seen to have an important place among public buildings, constitute a building group with important data showing how the architectural environment of the period could come together in the axis of politics and law. In this context, archival documents about the three projects designed at different dates for the prison building, which is planned to be built in the provincial center of Konya, and exhibiting independent design features, are examined within the framework of the discipline of art and architectural history. In addition, maps in different institutions, which are directly related to the locations of the prisons, are also used to evaluate the location of the said prisons.

Kaynakça

• Akın, H. (2011). “Osmanlı Devleti’nde hapishane ıslahatına dair 1893 tarihli bir nizamname önerisi”. History Studies International Journal of History, (3/3), 23-36.
• Akpınar, Ö. (2017). Meşrutiyetten cumhuriyete Konya hapishaneleri (1876-1922). (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Avcı, Y. (2017). Osmanlı hükümet konakları, tanzimat döneminde kent mekânında devletin erki ve temsili. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Bozkurt, G. (1996). Batı hukukunun Türkiye’de benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne resepsiyon süreci (1839-1939). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Demiryürek, H. (2019). Osmanlı hapishaneleri (1913-1914). İstanbul: Babıali Kültür Yay.
• Erim, N. (1984). “Osmanlı İmparatorluğunda kalebendlik cezası ve suçların sınıflandırılması üzerine bir deneme”. Osmanlı Araştırmaları, (IV). 79-88.
• Foucault, M. (2019). Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, çev.). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Haynes in Anatolia, 1884 ve 1887, Erişim adresi: https://digital.library.cornell.edu/catalog/ss:12579201
• Karpuz, H. (Haz.) (1996). Fotoğraflarla geçmişte Konya. İstanbul: Konya Büyükşehir Belediyesi Yay.
• Kolay, E. (2021a). Osmanlı hapishane mimarisinde plan tipleri hakkında bir değerlendirme. E. Kavalçalan (Ed.). 24. Uluslararası Ortaçağ ve Türk dönemi kazıları ve sanat tarihi araştırmaları kitabı içinde, (s. 375- 390), Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş-ı Veli Üniversitesi Yay.
• Kolay, E. (2021b). Arşiv belgeleri ışığında Osmanlı hapishane mimarisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
• Kurtulgan, K. (2016). “Arşiv belgeleri ışığında Konya vilayeti hapishanelerine bir bakış (1910-1922)”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (39), 147-169.
• Küçükdağ, Y. (2001). “Konya Kalesi’nin ahmedek bölümüne dair”. O. Eravşar (Haz.). I. Uluslararası Selçuklu kültür ve medeniyeti kongresi bildiriler, Cilt II içinde, (s. 83-92), Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yay.
• “Ortaokullar”, (1973). Cumhuriyetin 50. yılında Konya 1973 il yıllığı, Konya.
• Özcan, Z. (2019). Konya zindankale (ahmedek) kazı ve buluntuları (Selçuklu dönemi buluntuları). (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özkul, A. E. (2018). “XVIII. yüzyılın ilk yarısında Kıbrıs’ta kalebentler ve cezirebentler”. E. Gürsoy Naskali ve H. Oytun Altun (Ed.), Hapishane kitabı içinde (s. 130-139). İstanbul: Kitabevi Yay.
• Saner Gönen, Y. (2018). “Osmanlı İmparatorluğunda hapishaneleri iyileştirme girişimi, 1917 yılı”. E. Gürsoy Naskali ve H. Oytun Altun (Ed.), Hapishane kitabı içinde (s. 173-183). İstanbul: Kitabevi Yay.
• Salnâme-i Vilayet-i Konya, (H. 1300/M. 1882-1883). Konya: Vilayet matbaası.
• Şen, Ö. (2007). Osmanlı’da mahkûm olmak: Avrupalılaşma sürecinde hapishaneler. İstanbul: Kapı Yay.
• Şenyurt, O. (2003). “20. yüzyılın ilk çeyreğinde Anadolu ve İstanbul’da bazı hapishane inşaatları”. Arredamento Mimarlık, (9), 76-80.
• Yıldız, G. (2012). Mapusâne: Osmanlı hapishanelerinin kuruluş serüveni (1839-1908). İstanbul: Kitabevi Yay.
• Başkanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Dâhiliye, Müteferrik [DH. MB. HPS. M.]. No: 10, Gömlek No: 15.
• Başkanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Şura-yı Devlet [ŞD.]. No: 1703, Gömlek No: 35.
• Başkanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), İrade, Dâhiliye [İ. DH.]. No. 623, Gömlek No. 43343.
• Başkanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Plan-Proje-Kroki [PLK. p.]. No: 3035.
• Başkanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Maarif Nezaret, Mektubi Kalemi [MF. MKT]. No: 277, Gömlek No: 1.
• Başkanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Bab-ı Ali Evrak Odası [BEO]. No: 1156, Gömlek No: 86660.
• Başkanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Fotoğraflar [FTG. f.]. No: 1692.