SULTAN MELİKŞAH’IN AKDENİZ’E İLK ADIMININ TÜRK KÜLTÜR ÖGELERİ AÇISINDAN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Year 2022, Issue: 55, 413 - 424, 26.08.2022

Zeynep Güngör Engin Güngör

https://doi.org/10.21563/sutad.1163364

Abstract

Büyük Selçuklu sultanı Melikşah, Türk cihan hâkimiyeti mefkûresini bütünüyle benimsemiş ve küçük yaşta kendisine güvenen babası Alparslan’ın bu kutlu mirasına başarıyla sahip çıkmıştır. Tarihte önemli galibiyetler elde etmiş olan Sultan Melikşah, 1086 yılında Antakya üzerine sefer düzenlemiş ve Süveydiye sahilinde Akdeniz’e ilk adımını atmıştır. Sultan’ın buraya gelişi esasen siyasi bir meseleyi çözmek amacı taşımaktadır. Fakat Akdeniz’le karşılaşması ve duyduğu heyecanla burada sergilediği davranışlar incelenmeye değer görülerek çalışmamıza konu olmuştur. Sultan, ilk olarak atını denize sürmüş, ardından kılıcını üç kez suya batırmış, deniz kıyısında namaz kılarak kıyıdan aldırdığı toprağı da babasının mezarına götürmüştür. Geleneklere ait uygulamaların milli kimliği yaşatmadaki önemi düşünüldüğünde, Büyük Selçuklu Devleti’nin en parlak döneminin sahibi olan Melikşah’ın Orta Asyalı atarını yâd edercesine sergilediği bu davranışların her biri Türk kültür tarihi açısından önemlidir. Çalışmamızda Türk kültürünün önemli ögelerinden olan at, kılıç ve toprak sembolleri çerçevesinde incelenmeye çalışılan hadise ile Melikşah özelinde Selçuklu sultanlarının eski Türk geleneklerine hâkim oldukları ve bunları sürdürdüklerini göstermek amaçlanmıştır.

Keywords

Melikşah, At, Kılıç, Toprak, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi, Türk Kültürü

THE CONSIDERATIONS THAT SULTAN MALIK-SHAH'S FIRST STEP TO THE MEDITERRANEAN REVEAL ON TURKISH CULTURAL ELEMENTS

Abstract

The Great Seljuk Sultan Malik-Shah fully embraced the Turkish idea of world domination and successfully preserved his father's auspicious legacy. Alparslan trusted Malik-Shah since his childhood. Malik-Shah who made his mark in history with glorious conquests, embarked on an expedition to Antioch in 1086, taking his first steps into the Mediterranean on the shores of Seleucus (Suveydiye). The Sultan's arrival here mainly aims to solve a political issue. However, his encounter with the Mediterranean and the behavior he exhibited here with the excitement he felt were considered worthy of examination and became the subject of our study. The sultan first rode his horse into the sea, then dipped his sword into the water three times, prayed on the seashore and took the soil he had taken from the shore to his father's grave. Considering the importance of traditional practices in keeping the national identity alive, each of these behaviours that Malik-Shah, who was the owner of the most brilliant period of the Great Seljuk State, showed as if he remembered his Central Asian ancestor is important in terms of Turkish cultural history. In our study, it is aimed to show that the Seljuk sultans dominated and continued the old Turkish traditions with the incident, which is tried to be examined within the framework of horse, sword and earth symbols, which are important elements of Turkish culture.

Keywords

Malik-Shah, Horse, Sword, Soil, Turkish Idea of World Domination, Turkish Culture

References

• Abu’l-Farac, (1999). Abu’l-Farac tarihi. C. I. (Ö. R. Doğrul, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ahmed b. Mahmud, (1977). Selçukname. C. I. (E. Merçil, Haz.) İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Anonim Selçukname, (1952). (F.N. Uzluk, Haz.). Ankara: Örnek Matbaası.
• Azimi, (2006). Azimi tarihi, Selçuklular dönemiyle ilgili bölümler. (A. Sevim, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bayat, F. (2005). Mitolojiye giriş. Çorum: Karam Yayınları.
• Bundârî, (1999). Zubdat al-Nusrava Nuhbat al Usra (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi). (K. Burslan, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ch’ü-Hsün, (1960). The Ching Lu Shen shrines of han sword worship in Hsiung Nu religion. Central Asiatic Journal, Vol V, No 3.
• Delice, T. B. (2015). Türkmen kültüründe at. International Journal of Science Culture and Sport, Special Issue 4, Ağustos.
• Ebu’l-Fida, (1846). Kitab-ı Takvim’i Buldan, Medinetü’l-Dırasdan.
• el-Cuzcanî, (2015). Tabakat-ı nasırî, Gazneliler, Selçuklular, Atabeglikler ve Harezmşahlar. (E. Göksu, Terc.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• el-Hüseynî, (1999). Ahbarü’d-devleti’s-Selçukiyye. (N. Lügal, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Eliade, M. (2017). Dinler tarihine giriş. (L. Arslan Özcan, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Enveri, E. (2018).Türk yaratılış mitlerinde toprak. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2018, C.11, Sayı 24, s. 91-99.
• Erdem, M. (1999). Adem (İlk insan). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Esin, E. (1978). İslamiyet’ten önceki Türk kültür tarihi ve İslam’a giriş (Türk Kültürü el kitabı, II, Cilt I/b’den Ayrı Basım). İstanbul: Edebiyat Matbaası.
• Göksu, E. (2015). Türk kültüründe silah. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gömeç, S. Y. (2016). Türk kültüründe at. geçmişten günümüze bozkır, Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• İbnü’l-Adîm, (2011). Buğyat at-talab fi tarih-i halab seçmeler (A. Sevim, Yay.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbnü’l-Adîm, (1996). Zübdetü’l-halab min tarihu halab, Beyrut: Darü’l-Kütübül İlmiye.
• İbnü’l-Esir, (1991). İslam tarihi, El-kamil fi’t-tarih tercümesi. (A. Özaydın, Çev.) İstanbul: Bahar Yayınları.
• İbn Haldun, (2010). Tarih-i İbn Haldun. C.V, Lübnan: Darü’l-Kütüb El-İlmiye.
• İbn Kesîr, (2000). el-Bidaye ve’n-nihaye. C. XII. (M. Keskin, Çev.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2003). Türk milli kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kafesoğlu, İ. (2014). Sultan Melikşah devrinde Büyük Selçuklu imparatorluğu. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1980). Eski Türk dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmut, (1985). Divan-ü lugat-it- Türk. Cilt I,(B. Atalay, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kazvinî, (2018). Tarih-i güzide. (M. Öztürk, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Koçak, K. (2019). Eski Türklerde devlet gelenekleri ve törenleri (Tarih öncesi devirlerden Türklerin İslam dini medeniyetine girişine kadar). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Nemeth, G. (1982). Attila ve Hunları. ( Ş.Baştav, Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Nizamü’l-Mülk, (2013). Siyasetname. (M. A. Köymen, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Okladnikov, (1959). Ancient population of Siberia and ıts cultures, Massachusetts: Peabody Museum Cambridge.
• Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar) C.II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Reşîdü’ddin Fazlullâh, (2010). Cami’ü’t-tevarih, Selçuklu Devleti. (E. Göksu, H. H. Güneş, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Sevim, A. (1990). Ünlü Selçuklu komutanları Afşin, Atsız, Artuk ve Aksungur. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sıbt İbnu’l-Cevzi. (2011). Mir’atü’z-zaman fi tarihi’l-ayan (Selçuklular). (A.Sevim, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tarhan, T. (2002) Ön Asya dünyasında ilk Türkler: Kimmerler ve İskitler. C.I. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Tarih-i Al-i Selçuk (2014). Anonim Selçukname. (H. İ.Gök-F. Coşguner, Terc.). Ankara: Tarcan Matbaacılık.
• Tuncel, M. “Iğdır”, DİA, C.19, İstanbul, 1999, s. 79-80.
• Turan, O. (2003) Türk cihan hâkimiyeti mefkûresi tarihi, Ankara: Ötüken Yayıncılık.
• Urfalı Meteos, (2019). Urfalı Mateos vekayinamesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli ( 1136-1162). (H. Andreasyan, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yazıcızade Ali, (2014). Selçuk-name. (A. Bakır, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.