TRANSLATION AND ANALYSIS OF TWO AHIDNAMES FOUND IN THE RUSSIAN ARCHIVES OF SAADET GIRAY KHAN I PERIOD

Yıl 2022, Sayı: 55, 425 - 436, 26.08.2022

Umut Yolsever

https://doi.org/10.21563/sutad.1163370

Cited By: 1

Öz

Russian embassy reports are one of the most important sources we have to illuminate the early period of the Crimean Khanate, and the embassy reports must be examined. For this reason, we translated and analyzed two ahidnames prepared between the Moscow Principality and the Crimean Khanate of the Saadet Giray Khan I period, which we obtained from the RGADA (Rosskiyskiy Gosudartstvennıy Arhiv Drevnih Aktov/ Russian State Archive Old Correspondence Department) Archive in Moscow as a result of various difficulties. We wanted to contribute to the work of the Crimean Khanate in Türkiye, even a little bit. However, Saadet Giray Khan I period is briefly described, since we think that it would be wrong to give a direct translation of the documents without explaining the conditions of the period and without explaining why the ahidnames were repeated at short intervals. After giving information about the period, the translation of two ahidnames was added to the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Crimean Khanate, Moscow, Tatar, Saadet Giray, Islam Giray, Vasiliy III, Lithuania-Poland, Archive

I. SAADET GİRAY HAN DÖNEMİNE AİT RUS ARŞİVLERİNDE BULUNAN İKİ AHİDNAMENİN TERCÜMESİ VE TAHLİLİ

Öz

Rus elçilik raporları, Kırım Hanlığı’nın erken dönemini aydınlatmak için elimizde bulunan en önemli kaynaklardan birisidir ve elçilik raporlarının mutlaka incelenmesi gerekmektedir. Bu sebeple Moskova’da bulunan RGADA (Rosskiyskiy Gosudartstvennıy Arhiv Drevnih Aktov / Rusya Devlet Arşivi Eski Yazışmalar Bölümü) Arşivinden muhtelif zorluklar neticesinde edindiğimiz, Moskova Knezliği ve I. Saadet Giray Han dönemi Kırım Hanlığı arasında hazırlanmış iki ahidnameyi dilimize tercüme edip tahlillerini yaparak Türkiye’deki Kırım Hanlığı çalışmalarına bir nebze de olsa katkıda bulunmak istedik. Lakin dönemin koşullarını anlatmadan, ahidnamelerin neden kısa süre arayla tekrarlandığını ifade etmeden belgelerin doğrudan tercümesini vermenin yanlış olacağını düşündüğümüz için I. Saadet Giray Han dönemi kısaca anlatılmıştır. Dönem hakkında bilgi verildikten sonra iki ahidnamenin tercümesi çalışma sonuna eklenmişti

Anahtar Kelimeler

Kırım Hanlığı, Moskova, Tatar, Saadet Giray, İslam Giray, III. Vasiliy, Litvanya-Polonya, Arşiv

Kaynakça

• Alan, H. (2011). Altın Orda Hanlığında hâkimiyet anlayışı ve Karaçi Beyleri ortaya çıkışı. Tarih Dergisi. S. 54, 1-20.
• Derin, D. (2003). Abdülgaffar Kırımî’nin Umdet’ül Ahbar’ına (Umdet’üt-tevarih) göre Kırım tarihi (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Tarihi Bölümü Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• Gayvoronskiy, O. (2007). Poveliteli dvuh materikov (Tom I). Kiev-Bahçisaray: Oranta, Maysternıya Kniga.
• Guleviç, V. (2016). Ulug Ulus (Krımskoe Hantsvo). R. Hakimov, M. Favero, V. Trepavlov, İ. Mirgaleev, R. Hautala (Ed.), Zolotaya Orda v Mirovoy İstorii (s. 761-777).
• Halîm Giray. (2019). Gülbün-i Hânân (İ. Gültekin, Haz.). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Herberstein, S. V. (1851). Notes upon Russia (R. H. Major, Çev.). London: Hakluyt Society.
• Kolodziejczyk, D. (2011). The Crimean Khanate and Poland Lithuania, Leiden-Boston: Brill.
• Litsevoy Letopisnıy Svod XVI. Veka (Kniga 18). (2014). Moskva: Akteon.
• Petovskiy, O. (1893). Monetı hanov dinastii gireev (Krımskoe Hantsvo) 1440-1783. Simferopol.
• PSRL, Lvovskaya Letopis. (Tom 20, Çast 1). (1910). S. Peterburg: İzdanie İmperatorskoy Arheografiçeskoy Kommisii.
• PSRL, Nikonovskaya Letopis. (Tom 13, Çast 1). (1904). S. Peterburg: İzdanie İmperatorskoy Arheografiçeskoy Kommisii.
• PSRL, Prodoljenie po Voskresenskomu Spisku. (Tom 8). (1859). Sank Peterburg.
• Purgstall, J. V. H. (2020). Kırım hanlığı tarihi (S. Say, Çev.). İstanbul: İnsan Yay.
• Razriyadnaya kniga 1475-1598 (V. İ. Buganov, Haz.) (1966). Moskva: İzdatelstvo Nauka.
• RGADA, Fon 123, Opis 2, no. 22, list 2-3.
• RGADA, Fon 123, Opis 2, no. 23, list 2-4.
• RGADA, fond 389 Litovskaya Metrika, no. 7, list 1187-1193.
• Solovyov, S. M. (1960). İstorii Russii c drevneyşih vremen (Kniga III, Tom V-VI). Moskva: Sotsialno-Ekonomiçeskoy Literaturı İzdatelstvo.
• Söylemez, Y. (2016). Es-Seb’ü’s-Seyyar Fi Ahbâr-ı Mülûki’t-Tatar (Tenkitli metin neşri, inceleme) (Doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı, İzmir.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2019). Osmanlı tarihi (C. II). Ankara: TTK.
• Vasary, I. (2014). Kırım hanlığı ve büyük orda (XV-XVI yüzyıl) hâkimiyet uğruna mücadele (S. Acar, Çev.). Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 29, S. 1, 327-340.