CMR’YE GÖRE TAŞIYICININ EŞYANIN KAYBI VE HASARINDAN DOĞAN ZARARLARDAN SORUMLULUĞU

Yıl 2022, Sayı: 51, 535 - 564, 01.07.2022

Osman Uyaroğlu

https://doi.org/10.54049/taad.1140219

Cited By: 2

Öz

Milletlerarası eşya taşımalarında en temel modellerden biri karayolu ile eşya taşıması olup, bu alanda geniş ölçekli katılıma sahip milletlerarası bir anlaşmanın yapılması; 1956 tarihli Eşyaların Karayolu İle Uluslararası Nakliyatı İçin Mukavele Sözleşmesi (CMR) ile gerçekleşmiştir. Konvansiyona bugün itibariyle 56 taraf ülke bulunmaktadır. CMR esasında, milletlerarası taşımalarda karşılaşılan hukuki uyuşmazlıklarda uygulanacak hukuku yeknesaklaştırarak, kara taşımalarında hukukî güvenlik ve belirginlik ihdas etmeyi amaçlamaktadır.
Türkiye, CMR’ye oldukça ileri bir tarih olarak değerlendirilebilecek olan 1995 yılı itibariyle geçerli olmak üzere taraf olmuştur. Buna karşın çok daha eski tarihte taraf olunan diğer milletlerarası anlaşmalara kıyasen; CMR, yargı uygulamasında hızla etkin bir uygulama pratiği kazanmış ve çok sayıdaki Yargıtay içtihadıyla ülkemiz hukukunda pratik olarak uygulanır konuma ulaşmıştır. Nitekim 6102 Türk Ticaret Kanunu’muzun dördüncü kitabında yer alan, ‘taşıma işleri’ başlıklı kısmın oluşturulmasına önemli ölçüde kaynaklık teşkil etmiştir.
Genel itibariyle CMR’de düzenlelen sorumluluk, karayolu taşımasında, taşımaya konu eşyanın kaybı yahut hasara uğraması sonucunda zarar doğmuşsa; CMR’de düzenlenen sorumluluktan kurtuluş sebeplerinden istifade olunmadıysa; taşıyıcının sorumluluğunun doğması şeklinde cerayan etmektedir.
Çalışmamızın ilk bölümünde CMR’nin uygulama alanına ilişkin bir kapsam çizilecektir. Bu kapsam içinde çalışmanın konusuna giren haller bakımından taşıyıcının sorumlu olması için aranan şartlar ele alınacaktır. İkinci bölümde, zarardan sorumlu olduğu belirlenen taşıyıcının ödemekle yükümlü kılındığı tazminatın hukukî niteliği, hesaplanması, tazminat tutarına getirilen üst sınır ve taşıyıcının sınırlı sorumluluğunu genişleten haller ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kara Taşıma, CMR, Karayoluyla Eşya Taşıması, Taşıyıcının Sorumluluğu, Eşyanın Kaybı, Eşyanın Hasara Uğraması

Liability of the Carrier for Compansation Arising from Loss and Damage of Goods According to CMR

Öz

One of the most basic models in international transportation of goods is the transportation of goods by road, and the conclusion of an international agreement with large-scale participation in this field; It was realized with the 1956 Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road (CMR). As of today, there are 56 parties to the Convention. On the basis of the CMR, it aims to establish legal security and clarity in land transportation by uniformizing the law to be applied in legal disputes encountered in international transportation.
Turkey became a party to the CMR with effect from 1995, which can be considered quite a later date. On the other hand, compared to other international agreements that were party to much earlier history; CMR quickly gained an effective practice in judicial practice and reached a position where it can be applied practically in our country’s law with a large number of Supreme Court jurisprudence. As a matter of fact, it provided a significant source for the creation of the section titled ‘transport works’ in the fourth book of 6102 Turkish Commercial Code.
In general, the liability regulated in the CMR, in road transportation, if the loss or damage of the goods subject to transportation has occurred as a result of the loss and the reasons for exemption from the liability regulated in the CMR have not been benefited; occurs as the carrier’s liability arises.
In the first part of our study, a scope will be drawn regarding the application area of ​​CMR. Within this scope, the conditions sought for the carrier to be responsible for the cases falling within the scope of the study will be discussed. In the second part, the legal nature of the compensation that the carrier determined to be responsible for the damage is obliged to pay, its calculation, the scale applied to the compensation amount and the cases that expand the limited liability of the carrier will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Land Transportation, CMR, Carriage of Goods by Road, Carrier’s Liability, Loss of Goods, Damage to Goods

Kaynakça

• Adıgüzel B, Taşıma Hukuku (Deniz Ticareti Hariç), 3. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi, 2020.
• Arat A, “Türk Borçlar Hukukunda Zamanaşımı”, SÜHFD, C.12, S.3-4, 2004, s.193-228.
• Arkan S, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara, Türkiye İş Bankası Tesisi, 1982. t 1899
• Aydın A, CMR’ye Göre Taşıyıcının Zıya, Hasar ve Gecikmeden Doğan Sorumluluğu, İstanbul, Beta Yayınevi, 2002.
• Cömert V G, Karayolunda Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Türk Ticaret Kanunu ve CMR Konvansiyonu Kapsamında Kayıp veya Hasardan Sorumluluğu, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Erdil E, Karayolu İle Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku, 3. Baskı, Ankara, Seçkin, 2020.
• Erdoğan M, CMR ve TTK Kapsamında Taşıyıcınn Eşyanın Hasarından Doğan Sorumluluğu, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Eriş G, Açıklamalı Gerekçeli İçtihatlı Türk Ticaret Kanununa Göre Taşıma Hukuku, Ankara, Seçkin, 2015.
• Ertaş Ş, “Sürekli Borç İlişkilerinde (Dauerschuldverhaeltnısse) Zamanaşımı”, DEÜHFD, C.16, Özel Sayı, 2014, s. 3093-3104.
• Gençtürk M / Yiğit İ, “CMR Kapsamındaki Taşımalarda Taşıyıcının Sınırlı Sorumluluktan Yararlanamayacağı Haller”, Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, S. 3, 2013, s. 34-46.
• — —, “Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre Taşıyıcının Sınırsız Sorumluluğunu Gerektiren Ağır Kusurları Ve Türk Mahkemelerinin CMR’yi Uygulaması Bakımından Muhtemel Etkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, 2012, S. 4 s. 117-148.
• Göktürk K / Mehmet Ç C / Esra K, Karayoluyla Eşya ve Yolcu Taşıma Hukuku, Ankara, Adalet Yayınevi, 2020.
• İmrak K, Karayolu Taşımacılığında CMR’ye Göre Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırı, Ankara, Bilge Yayınevi, 2017.
• Karan H vd.: Karayolunda Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesi Hakkında Konvansiyon CMR Şerhi, Ankara, Yetkin Yayınları, 2020.
• Kaya A, “Karayolu ile Eşya Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin (CMR) Uygulanma Şartları ve Öngörülen Sorumluluğun Esasları (I)”, Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Armağan, İstanbul, 1998, s. 311 – 333, (CMR I ).
• — —, “Taşıyıcının Kara Yolu İle Eşya Taşımasına İlişkin Uluslararası Sözleşmemde (CMR) Öngörülen Sorumluluğunun Esasları(II)”, İÜHFM, 1998, c. 56, S. 1-4, s. 239-267, (CMR II ).
• Lale M, “CMR Konvansiyonu’nun Uygulama Alanı”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 5, S.51, Kasım-2010, s. 63-72.
• Messent A / Glass D A, CMR: Contracts for the International Carriage of Goods by Road, 2. Edition, New York, Lloyd’s of London Press Ltd, 1995.
• Nomer HN / Ergüne S, Eşya Hukuku, 8. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Oğuzman MK / Öz MT, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-I, 18. Baskı, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2020.
• — — / Öz M T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-II, 14. Baskı, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2018.
• Sekmen O, “Karayoluyla Eşya Taşımasında Taşıyıcının Ziya ve/veya Hasar ile Gecikmeden Doğan Sorumluluğu”, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt:85, Sayı: 4, Yıl: 2011.
• Topaloğlu M, “Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımalarından (CMR) Doğan Hukuki Sorumluluk”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk Ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, Ankara, 2009, s. 393-407.
• Yavaş A, Kara Yolunda Konteyner ile Yapılan Yük Taşımasında Kayıp veya Hasardan Doğan Sorumluluk, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2016.
• Yazıcıoğlu E, Hamburg Kuralları’na Göre Taşıyanın Sorumluluğu, İstanbul, Beta Yayınları, 2000.
• Yetiş Şamlı K, Uluslararası Kara, Hava Ve Deniz Yolu İle Eşya Taşımalarında Taşıyıcının/Taşıyanın Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2008.
• — —, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Taşıyanın Zıya, Hasar Ve Geç Teslimden Sorumluluğu, İstanbul, On İki Levha, 2013.
• Yüce AA, Karayolu Taşımalarında Taşıyıcının Zıya, Hasar ve Gecikmeden Doğan Sorumluluktan Kurtulmasında Özel Sebepler, MÜHFHAD, C. 25, S. 25, 2019-Haziran, 360-387.