An Assessment of the Competent Court for the Retrial of the Arbitral Proceedings

Yıl 2024, Sayı: 60, 423 - 450, 25.10.2024

Sümeyye Hilal Üçüncü

https://doi.org/10.54049/taad.1572940

Öz

Arbitral awards have the effect of res judicata like the final judgements of the courts in state proceedings. A retrial is an extraordinary and exceptional remedy that may be applied to nullify the effects of a final judgment in the event of a breach of the indispensable requirements of the legal order in arbitral proceedings in which jurisdiction is conferred by contract on private persons. Since the Code of Civil Procedure No. 1086, the competent court for the retrial of arbitral proceedings has been a controversial issue. Although Article 410 of the Code of Civil Procedure No. 6100, with reference to Article 443 of the Code of Civil Procedure No. 6100, establishes the civil court of first instance or the commercial court of first instance as the competent court for the retrial, the doctrine on this issue continues to be debated. In practice, decisions are made in different directions. Article 410 of the Code of Civil Procedure No. 6100 contains a potential problem in case of strict literal interpretation, and the amendments made to the relevant article form the basis of discussions and problems. The purpose of this study is to examine the past and current legal regulations regarding the competent court for the retrial of arbitral proceedings in Turkish law and to make assessments in terms of de lege lata and de lege ferenda within the framework of doctrinal discussions and practical problems, taking into account the situation in comparative law.

Anahtar Kelimeler

Arbitration, arbitral award, res judicata effect, retrial, competent court

Etik Beyan

This article is not subject to Ethics Committee permission

TAHKİMDE YARGILAMANIN YENİLENMESİNDE GÖREVLİ MAHKEMEYE İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Hakem kararları, devlet yargısında mahkemelerin nihaî kararları gibi kesin hüküm etkisini haizdir. Yargılamanın yenilenmesi, yargı yetkisinin özel hukuk kişilerine bir sözleşme ile devredildiği tahkim yargılaması bakımından, hukuk düzeninin vazgeçilemez unsurlarına aykırılık durumunda kesin hüküm etkisinin bertaraf edilmesi amacıyla başvurulabilecek olağanüstü ve istisnaî bir hukukî çaredir. Tahkimde yargılamanın yenilenmesinde görevli mahkeme ise, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu döneminden beri tartışmalı bir konudur. Her ne kadar Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 443’üncü maddesinin atfıyla, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 410’uncu maddesinde, konusuna göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesi yargılamanın yenilenmesinde görevli mahkeme olarak belirlenmiş olsa da, doktrinde bu konuda tartışmalar devam etmektedir. Uygulamada da farklı yönde kararlar verilmekte olduğu görülmektedir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 410’uncu maddesinin lafzî yorumunun katı bir şekilde yapılması hâlinde potansiyel bir sorun barındırmasının yanında, ilgili maddede yapılan değişiklikler tartışma ve sorunların temelini oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, hukukumuzda tahkimde yargılamanın yenilenmesinde görevli mahkemeye ilişkin geçmiş ve mevcut yasal düzenlemeler incelenerek, karşılaştırmalı hukukta durum da dikkate alınmak suretiyle, doktrindeki tartışmalar ve uygulamadaki sorunlar çerçevesinde olan hukuk ve olması gereken hukuk bakımından değerlendirmeler yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, hakem kararı, kesin hüküm etkisi, yargılamanın yenilenmesi, görevli mahkeme

Etik Beyan

Bu makale Etik Kurul iznine tabi değildir

Kaynakça

• Akkaya T, Medenî Usûl Hukukunda İstinaf (Yetkin 2009)
• Alangoya Y, Medenî Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi (Fakülteler Matbaası 1973)
• Alangoya Y, Yıldırım K ve Deren Yıldırım N, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirme ve Önerileri (İstanbul Barosu Yayınları 2006)
• S. Şakir Ansay, ‘Muhakemenin İadesi’ (1938) [4] 471
• Arslan R, Medeni Usul Hukukunda Yargılamanın Yenilenmesi (İade-i Muhakeme) (Turhan Kitapevi 1977)
• Arslan R vd, Medenî Usûl Hukuku (9. bs Yetkin Yayınları 2023)
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku (6. bs Yetkin Yayınları 2023)
• Aydemir F, ‘Ticaret Mahkemelerinin Teşkilat Ve Görevine İlişkin 6545 Sayılı Kanun Değişikliği’ (2016) 8 [2] Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 239
• Balkar Bozkurt S, Milletlerarası Ticari Tahkimde Hakemlerin Bağımsızlık Yükümlülüğü (On İki Levha Yayıncılık 2016)
• Belgesay M R, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi (İÜHF Yayınları 1939)
• Berkin N M, Tatbikatçılara Medenî Usul Hukuku Rehberi (Filiz 1981)
• Bilge N ve Önen E, Medenî Yargılama Hukuku Dersleri (3. bs Sevinç Matbaası 1978)
• Buchwitz W, Schiedsverfahrensrecht (Springer 2019)
• Budak A C, ‘Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tahkim Hükümleri’, (2012) [1] LEGAL Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi 31
• — —, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Görev, Yetki ve Yetki Sözleşmesi (HMK m.5-19) Konularında Getirdiği Yenilikler’ (2013) [Özel Sayı] Bankacılar Dergisi 42
• De Ly F ve Sheppard A, ‘ILA Final Report on Res Judicata and Arbitration’(2009) 1 [25] Arbitration International 67
• Deren Yıldırım N, Türk, İsviçre ve Alman Medeni Usul Hukukunda Kesin Hükmün Sübjektif Sınırları (Kesin Hükmün 3. Kişilere Sirayeti Sorunu (Alfa 1996)
• — —, ‘Tahkimin Olumlu ve Olumsuz Yönleri’ (2002) [4] Ankara Barosu Dergisi 37
• Erdoğan E, Hakem Kararlarının Kesin Hüküm Etkisi (2. bs Yetkin Yayınları 2020)
• Ermenek İ, ‘Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkının Korunması’ iç Ali Yeşilırmak vd (ed) Tahkimde Güncel Sorunlar (I-IV) (On İki Levha Yayıncılık 2024) 33
• Eroğlu O, Tahkimde Yargılamanın Yenilenmesi (Seçkin 2022)
• Göksu T, Schiedsgerichtsbarkeit (DIKE Verlag 2014)
• Göksu M, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Tahkim (5. bs Seçkin Yayınları 2023)
• Gözler K ‘Res Iudıcata’nın Türkçesi Üzerine’ (2007) 2 [56] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 45
• Işık S, MTK ve HMK Kapsamında Hakem Kararlarına Karşı İptal Davası (On İki Levha 2022)
• İyilikli A C, Hukuk Yargılamasında Kesin Hüküm (Yetkin Yayınları 2016)
• Karaaslan V, ‘Hâkimin Tarafsızlığı İlkesi İle Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi Arasındaki İlişki (2014) 4 [2 MİHBİR Özel Sayısı] SDÜHFD 97
• Klement D, Rechtskraft des Schiedsspruchs (Nomos 2018)
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü (3. bs Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1974)
• — —, ‘Hukuk Muhakemeleri Usulü C.VI (6. bs Demir 2001)
• Münch J, ‘ZPO § 1059 Aufhebungsantrag’ in Thomas Rauscher und Wolfgang Krüger (Hrsg) Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen (6. Aufl. C. H. Beck 2022)
• Namlı M, Türk ve Fransız Medenî Usûl Hukuku’nda Yargılamanın Yenilenmesi (Beta 2014)
• Okumuş N, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Hakem Kararlarının İptali (On İki Levha 2021)
• Olgaç S, ‘Hakem Kararlarına Karşı Kanun Yolları’ (1965) Tahkim-IV Ticaret ve Banka Hukuku Haftası 29 Kasım-4 Aralık 1965 193
• İbrahim Özbay ‘Yargıtay’ın Son Kararları Işığında Hakem Kararlarına Karşı Açılacak İptal Davasına İlişkin HMK m. 439 Hükmünün Zaman Bakımından Uygulanması’ (2014) 16 [Özel Sayı] Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan 779
• Özbay İ ve Korucu Y, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim (Yetkin Yayınları 2016) Özbek M S, Tahkim Hukuku C. I (Yetkin Yayınları 2022)
• Pekcanıtez H, İcra-lflas Hukukunda Şikâyet, (Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları 1986)
• — —, ‘Medeni Yargıda Adil Yargılama’ (1997) [2] İzmir Barosu Dergisi 35
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medeni Usul Hukuku (14. bs Yetkin Yayınları 2013)
• — —, Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı (11. bs On İki Levha 2023)
• Pfisterer S, ‘Art. 356’ in Christopher Boog usw (Hrsg) Berner Kommentar Schweizerische Zivilprozessordnung, Band I-III (2. Aufl. Stämpfli 2014) 41
• Planinic T und Erk N, ‘Art. 356 Zuständige staatliche Gerichte’ in Myriam A. Gehri, Ingrid Jent-Sørensen und Martin Sarbach (Hrsg) OFK - Orell Füssli Kommentar-Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (3. Aufl Orell Füssli Verlag AG 2023) 976
• Schlosser P, ‘Schiedsgerichtsbarkeit und Wiederaufnahme’, (1997) Festschrift für Hans Friedhelm Gaul 679
• — —, ‘Schiedsrichterliches Verfahren’ in Reinhard Bork und Herbert Roth (Hrsg) Stein/ Jonas Kommentar zur Zivilprozessordnung C 10 (23. Aufl Mohr Siebeck 2014) 1
• Schütze R A, ‘Schiedsrichterliches Verfahren’ in Rolf A. Schütze (Hrsg) Wieczorek/Schütze Zivilprozessordnung und Nebengesetze Großkommentar (4. Aufl de Gruyter 2014)
• Selçuk S, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Hakem Kararlarının İptali (Yetkin Yayınları 2018)
• Tafelmaier A R, Schiedsspruch und staatliche Gerichtsbarkeit (Duncker & Humblot 2018)
• Tanrıver S, ‘Hukuk Yargısı (Medenî Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı’ (2004) [53] TBB Dergisi 191
• — —, Medenî Usul Hukuku C. II (2. bs Yetkin Yayınları 2022)
• Taşpınar Ayvaz S, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) Zaman Bakımından Uygulanması (Yetkin Yayınları 2013)
• — —, ‘Hakem Kararlarına Karşı Kanun Yolları Konusunda HMK Hükümlerinin Uygulanması’ (2013) IVXX. Çözüm Arama Konferansı İç Tahkim Ve Uygulamaları 49
• — —, ‘Asliye Ticaret Mahkemeleri Hakkında Yapılan Değişiklikler Çerçevesinde Tahkimde Görevli Mahkeme’ (2014) 16 [Özel Sayı] Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan 469
• Sutter-Somm T, Seiler B S, ‘Art. 356’ in Thomas Sutter-Somm und Benedikt Seiler (Hrsg) Handkommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung ( Schulthess 2021) 1471
• Topuz G ve Konan B, ‘Geçmişten Gümümüze Türk Hukukunda Hâkimin Tarafsızlığı’ (2017) 66 [4] Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 763
• Torun F, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Fazlı Aslaner/Türkiye Kararı Bağlamında Tarafsız Mahkemede Yargılanma Hakkı’ (2020) 37 [1] Anayasa Yargısı 281
• Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi (2. bs Yetkin 2014)
• Üstündağ S, Medeni Usul Hukukunda Kanun Yolları ve Tahkim (İÜHF Yayınları 1968)
• Voit W, ‘§ 1059 Aufhebungsantrag’ in Hans-Joachim Musielak und Wolfram Voit (Hrsg) Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz (21. Aufl Vahlen 2024)
• Vuraloğlu M O, ‘HMK’nın Tahkim Hakkındaki Hükümleri’ (2011) 8 [2] Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1055
• Yeşilırmak A, ‘Tahkim’ iç. Hakan Pekcanıtez vd. ed Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku (On İki Levha 2017)
• Yeşilova B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi (Güncel 2008)
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi (2. bs Yetkin Yayıncılık 2013)
• — —, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) Şerhi C. IV (4. bs Yetkin Yayınları 2021)