Aristoteles’te Ahlak ve Siyaset İlişkisi

Yıl 2023, Sayı: 41, 21 - 44

Lokman Çilingir

Öz

Aristoteles de Platon gibi siyasi etiğe iyi bir yaşam ve ideal bir anayasa/devlet taslağı oluşturma ödevi yükler. Tüm ahlaki erdemler, polis’in ethos’u tarafından belirlenir. Birey ethos dâhilinde erdemlerini geliştirir ve onları politik bir yapıda uygulama imkânı bulur. Aristoteles’te aynı zamanda politik bir soruşturma konusu olan etik, insan eyleminin bir doktrininin genelliği içinde pratik felsefeye dönüşür. Ancak Aristoteles için siyasetin çıkış noktası, Platon’da olduğu gibi iyi ideası ve adil ruh teorisi değil, insan doğasıdır. İnsan, doğası itibariyle zoon politikondur, toplumsal veya politik bir hayvandır. Toplumsal yapıdaki ilişkiler yalnızca niceliksel değil, niteliksel olarak da farklıdır. Polis’i ailede görülebilecek türden bir birliğe indirgemek devletin ortadan kalkması sonucunu doğurur. Ailede köle ile efendi veya polis’teki yöneten ile yönetilen arasındaki ekonomik ilişki salt ekonomik ilkelere göre değil politik ilkelere göre yönlendirilir. Bu bağlamda köleliğin doğal hukuk ile gerekçelendirilmesi, Atinalı vatandaşın başarılı bir yaşam sürmesine yönelik etik gerekliliği dile getirir. Bu yazının öncelikli amacı Aristoteles’te etik ile politika arasında tesis edilen ilişkinin Platon ile mukayeseli bir şekilde bütüncül bir değerlendirmesini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Siyasi Etik, Adalet, Anayasal Yönetim, İyi Yaşam.

Kaynakça

• Ağaoğulları, Mehmet Ali. Kent Devletinden İmparatorluğa. Ankara: İmge Kitapevi, 2004.
• Akarsu, Bedia. Ahlak Öğretileri. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi Aristoteles. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Arendt, Hannah. İnsanlık Durumu I. Çeviren: Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Frede, Dorothea. “Staatsverfassung und Staatsbürger,” ed. Otfried Höffe. Aristoteles Politik içinde, Berlin, 2001.
• Aristoteles. Metafizik. Çeviren: Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• Aristoteles. Nikomachische Ethik. Übersetzung und Erläuterungen Franz Dirlmeier, Aristoteles içinde, Werke in deutscher Übersetzung. Bd. 6, Berlin: Akademie-Verlag, 1956.
• Aristoteles. Eudemos’a Etik, Çeviren: Saffet Babür, Ankara: Dost Kitabevi, 1999.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çeviren: Saffet Babür, Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2007.
• Aristoteles. Politika. Çeviren: Özgüç Orhan, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2017 (Aristoteles. Politika. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2013).
• Bien, Günther, W. Die Frage nach dem Glück. Stuttgart-Bad Cannstatt: Frommann-Holzboog, 1978.
• Frede, Dorothea. Der politische Charakter der aristotelischen Ethik. Vorbemerkungen zur politischen Wissenschaft als Meisterwissenschaft des Lebens. München: Ludwig-Maximilians-Universität 2013. Forschner, M. Über das Glück des Menschen. Aristoteles, Epikur, Stoa, Thomas von Aquin, Kant. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1993.
• Funke, Gerhard. “Ethos, Gewohnheit, Sitte, Sittlichkeit,” Archiv für Rechts- und Sozialphilosophie. 47 (1961), 1-80. Gadamer, Hans-Georg (Ed.). Aristoteles Nikomachische Ethik VI, Frankfurt am Main: Vittoria Klostermann, 1998.
• Horváth, Barna. “Die Gerechtigkeitslehre des Aristoteles,” Archiv für Rechts- und Wirtschaftsphilosophie. 26, (1932), 89-91.
• Höffe, Otfried. Ethik. Eine Einführung. München: C. H. Beck Verlag, 2013.
• Höffe, Ottfried. “Einführung”, in: Aristoteles. Die Nikomachische Ethik. Klassiker Auslegen içinde. Ed. Höffe, Ottfried. Bd. 2, Berlin: Akademie Verlag, 2010, 3-13.
• Höffe, Ottfried. Aristoteles Politik. Klassiker Auslegen içinde, ed. Ottfried Höffe, Bd. 23, Berlin: Akademie Verlag, 2001.
• Jaeger, Werner. Aristoteles. Grundlegung einer Geschichte seiner Entwicklung. Berlin: Weidmann, 1955.
• Kalaycı, Nazile. “Aristoteles”, Siyaset Felsefesi Tarihi. Platon’dan Zezek’e içinde, ed. A. Tunçel, K. Gülenç. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
• Kersting, Wolfgang. Theorien der sozialen Gerechtigkeit, Stuttgart: J. B. Metzler Verlag, 2000.
• Kipke, Roland. “Der Sinn des Lebens und das gute Leben,” Zeitschrift für philosophische Forschung. 68, 2 (2014), 180-202.
• Knoll, Manuel. “Die ‘Politik’ des Aristoteles -eine unitarische Interpretation,” Zeitschrift für Politik, Neue Folge, 58, 2 (2011), 123-147.
• Knoll, Manuel. “Aristokratische oder demokratische Gerechtigkeit? Die politische Philosophie des Aristoteles und Martha Nussbaums egalitaristische Rezeption by Manuel Knoll” , Review by: Alexander von Pechmann, Zeitschrift für Politik, Neue Folge, Vol. 57, 2 (2010), 234-236.
• Koller, Peter. “Klugheit, praktische Vernunft und Moral”, Jahrbuch für Recht und Ethik / Annual Review of Law and Ethics, 13, 2005. Philosophia Practica Universalis: Festschrift für Joachim Hruschka zum 70. Geburtstag (2005), 221-235.
• Kraut, Richard. “Aristotle ́s Critique of False Utopias”, Aristoteles Politik. Klassiker Auslegen içinde. Ed. Ottfried Höffe, Bd. 23, Berlin: Akademie Verlag, 2001, 59-75.
• Kullmann, Wolfgang. “Der Mensch als Politisches Lebewesen bei Aristoteles,” Hermes, 108 (1980), 419-443. Nussbaum, Martha. “Der aristotelische Sozialdemokratismus,” Gerechtigkeit oder Das gute Leben içinde. Frankfurt/Main: Suhrkamp Verlag, 1999.
• Orhan, Özgüç. “Aristoteles’te Siyasal Yönetim Kavramı ve Politika’nın Türkçe Çevirilerinin Bir Eleştirisi,” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70, 3, 2015, 607-653.
• Ottmann, Henning. Geschichte des politischen Denkens. Die Griechen. Von Platon bis zum Hellenismus. Stuttgart 2001.
• Özcan, Muttalip. “Efendilik ve Kölelik”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (30) 2, 2013, 129-160. Patzig, G. (Ed.). “Aristoteles’ Politik,” Akten des Xl Symposium Arisrotelicum. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht Verlag, 1990.
• Ritter, Joachim. “Zur Grundlegung der praktischen Philosophie bei Aristoteles”, Archiv für Rechts- und Sozialphilosophie, 46 (1960), 179-199 (Ritter, Joachim. “Zur Grundlegung der praktischen Philosophie bei Aristoteles”, Max Müller zum sechzigsten Geburtstag. Münster, 1966-67, 235-253).
• Ross, W. David. Aristoteles. Çeviren: Ahmet Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2011.
• Schofield, Malcolm. “Ideology and Philosophy in Aristotle ́s Theory of Slavery,” ed. Günther Patzig. Aristoteles ́ Politik. Akten des XI. Symposium Aristotelicum içinde, Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht Verlag, 1990, 1-27.
• Schütrumpf, Eckart. “Probleme der Aristotelischen Verfassungstheorie in Politik,” Hermes 104, 1976, 308-331.
• Schütrumpf, Eckart. “Aristoteles’ Essays zur Verfassung – politische Grundkonzeptionen in der Politik in einer genetischanalytischen Interpretation. Eine Erwiderung”, Zeitschrift für Politik, Neue Folge, 58, (2011), 243-267.
• Schütrumpf, Eckart. Die Analyse der Polis durch Aristoteles, Amsterdam: B. R. Grüner, 1980.
• Schweidler, Walter. Der gute Staat. Politische Ethik von Platon bis zur Gegenwart. Stuttgart: Reclam, 2004.
• Topakkaya, Arslan. “Adalet Kavramı Bağlamında Aristoteles-Platon Karşılaştırması,” Flsf, SDÜ Felsefe Bl. Dergisi, 6 (2008): 27-49.
• Yazıcı, Çiğdem. “Aristoteles’te İyi Yaşam, Kendine Yeterlilik ve Kölelik,” Kilikya Felsefe Dergisi, 2021.