Gözlemin ve Deneyin Sınırlarını Aşmak: Émile Meyerson’un Pozitivist Anlayışa Yönelik Eleştirisi ve Bilimsel Epistemolojiye Katkıları

Yıl 2024, Sayı: 43, 164 - 186

Mehmet Ali Sarı , Hazarcan İdil Tufantoz

Öz

Émile Meyerson, bilim felsefesi alanında yaptığı katkılarla tanınan ve özellikle pozitivizme karşı geliştirdiği eleştirilerle dikkat çeken bir filozoftur. Bu makale, Meyerson’un pozitivizme yönelik karşıt tutumunu, bilimsel bilginin doğası ve epistemolojik sınırları açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Meyerson’un bu eleştirileri ışığında, bilim felsefesi ve bilime dair ortaya koyduğu özgün çözüm ve açıklamalar daha net bir şekilde anlaşılacaktır. Pozitivizm, bilimin yalnızca gözlemsel ve deneysel verilerle şekillendiği görüşünü savunurken, Meyerson, bilimsel bilginin daha derin bir epistemolojik temel gerektirdiğini savunur. O, bilimsel düşüncenin yalnızca gözlemlerle sınırlanamayacağını, bu doğrultuda da bilim ile metafiziği birbirinden ayırmaya ya da bilimden metafiziği tamamen uzaklaştırmaya çalışan felsefî görüşlere karşı çıkarak metafiziksel unsurların bilimsel keşiflerde belirleyici bir rol oynadığını ileri sürer. Pozitivist tutum, bilimsel bilgiye yalnızca deneysel gözlemler sonucunda ulaşılabileceğini ve metafiziksel ya da soyut olan her şeyin bilimsel bilginin dışında tutulması gerektiğini iddia ederken, Meyerson pozitivizmin bu göz ardı ettiği unsurları bilimsel bilgiye katkı sağlayan önemli araçlar olarak kabul eder. Ayrıca, onun pozitivizme karşı geliştirdiği eleştiriler, bilimsel bilginin sürekli bir keşif süreci olduğunu ve bu sürecin sadece doğa bilimiyle sınırlı kalmayıp, insan aklının evrimsel bir gelişim çizgisi izlediğini ortaya koyar. Bu çalışmada, Meyerson’un pozitivizm karşıtlığının yalnızca bir eleştiriden daha fazlası olduğu ve bilimsel epistemolojiyi daha derinlemesine ve kapsamlı bir şekilde anlamamıza katkı sunduğu vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Pozitivizm, Betimleme, Açıklama, Nedensellik, Özdeşlik

Kaynakça

• Biagioli, M. (1988). “Meyerson: Science and The “Irrational””, Studies in History and Philosophy of Science, Vol. 19, No.1, pp. 5-42.
• Blumberg, A. E. (1932). “Emile Meyerson’s Critique of Positivism”, The Monist, Vol. 42, No. 1, pp. 60-79.
• Bryson, K. A. (1973). “The Metaphysics of Émile Meyerson: A Key to the Epistemological Paradox”, The Thomist: A Speculative Quarterly Review, Vol. 37, No. 1, pp. 119-132.
• Comte, A. (1856). The Positive Philosophy, Trans. Harriet Martineau, New York: Calvin Blanchard.
• Comte, A. (2019). Pozitif Felsefe Dersleri ve Pozitif Anlayış Üzerine Konuşma, Çev. Erkan Ataçay, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Gordon, S. (2013). Sosyal Bilimler Tarihi ve Felsefesi, Çev. Ümit Tatlıcan & Hasan Kösebalaban, İstanbul: Küre Yayınları.
• Güzel, C. (2011). “Emilé Meyerson’ın Bilim Tasarımı”, folklor / edebiyat, cilt: 17, sayı: 65, ss. 27-36.
• Hillman, O. N. (1938). “Emile Meyerson on Scientific Explanation”, Philosophy of Science, Vol. 5, No. 1, pp. 73-80.
• Jaki, S. L. (1987). Uneasy Genius: The Life and Work of Pierre Duhem, Dordrecht: Martinus Nijhoff Publishers.
• Kabadayı, T. (2009). “Émile Meyerson’da ‘İki Bilim’”, FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi (7), ss. 163-172.
• Kabadayı, T. (2011). Duhem’den Laudan’a Çağdaş Bilim Felsefecileri, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Keeling, S. (1926). Philosophy in France: The Doctrines of M. Émile Meyerson, Journal of Philosophical Studies, Vol. 1, No. 1, pp. 93-100.
• Laclos, F. F. (2017). “The Meaning of “Epistemology” Science, Common Sense and Philosophy according to Emile Meyerson”, Kairos: Journal of Philosophy & Science, 19, pp. 36-67.
• Meyerson, É. (1930). Identity and Reality, Trans. Kate Loewenberg, New York: The Macmillan Company.
• Meyerson, É. (1991). Explanation in the Science, Trans. Mary-Alice and David A. Sipfle, Dordrecht: Springer Science+Business Media.
• Mills, M. A. (2015). “Explicating Meyerson: The Critique of Positivism and Historical Épistémologie”, HOPOS: The Journal of the International Society for the History of Philosophy of Science, Vol. 5, No. 2, pp. 318-347.
• Mill, J. S. (2021). Auguste Comte ve Pozitivizm, Çev. Enfal Erkan, Ankara: Fol Kitap.
• Udo, I. L. (2016). Positivism and Logical Positivism, in History and Philosophy of Science, Edit. Ephraim-Stephen Essien, Nigeria: Akwa Ibom State University Press.
• Yakira, E., Bonnet, C. (2003). “History, Science, and Reason: On the Philosophy of Emile Meyerson”, Iyyun: The Jerusalem