The Translation Issues of Certain İsm al-Tafdīl Patterns in the Qur’ān and Their Reflection in Turkish Translations

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 92 - 117, 30.04.2025

Süleyman Narol

https://doi.org/10.31121/tader.1635015

Abstract

The foundation of the Arabic language consists of two main disciplines: nahw (syntax) and ṣarf (morphology). This study focuses on ism al-tafdīl, which falls under the field of ṣarf and corresponds to comparative and superlative adjectives in Turkish. Ism al-tafdīl is a noun or adjective that indicates one entity possessing a certain quality to a greater extent than others. It is typically used with "مِنْ", the definite article "اَلْ", or in a construct phrase (al-iḍāfah). However, as with other topics in ṣarf, ism al-tafdīl has exceptions, even when the standard conditions are met. One notable exception is the usage of ism al-tafdīl forms that do not convey a sense of superiority or comparison. This study examines these exceptional uses of ism al-tafdīl in the Qur'an and their translations in various exegeses. Specifically, the words "aḥabb", "aḥsan", "aḥaqq", "aṭhar", and "aqwam" are analyzed to identify translation errors. While there are previous academic studies on ism al-tafdīl in the Qur'an, this article distinguishes itself by focusing on its non-standard usages and the translation errors that arise from them. The study aims to contribute to a more accurate understanding of the Qur'an by providing examples from both classical and modern exegetical sources. In examining these five specific terms, the study finds that most translations, with a few exceptions, misinterpret these words, leading to potential misunderstandings. For instance, in Surah Hud (11:78), the word "aṭhar" has been interpreted by most exegetes not as a comparative term but as an indication of the physical and moral purity of Prophet Lot’s daughters. Elmalılı Hamdi Yazır translated it as "Here are my daughters; they are completely pure for you." However, many translators incorrectly rendered it as "Here are my daughters; they are purer for you," imposing a comparative meaning. Similar mistranslations occur with other instances of ism al-tafdīl. The study concludes that such errors stem from a literal approach to translation that overlooks exegetical sources and contextual meanings. In particular, some translations fail to consider how these words are interpreted in both classical and modern exegeses, leading to superficial renderings and misinterpretations. Therefore, this study highlights the importance of properly analyzing grammatical exceptions in Arabic to ensure more accurate interpretations of the Qur'an.

Keywords

Commentary, Qur'an, Translation, İsm al-tafdīl, İssue.

مشكلات الترجمة لبعض أنماط اسم التفضيل في القرآن الكريم وانعكاساتها على الترجمة التركية

Abstract

يُعدّ علم النحو والصرف أساس اللغة العربية، ويُصنَّف "اسم التفضيل" ضمن موضوعات علم الصرف، حيث يُعرف في اللغة التركية بصفات التفوّق. ويدلّ اسم التفضيل على اسم أو صفة تشير إلى أن صفةً معيّنةً في أحد الأشياء تفوق غيرها من حيث الشدة أو الكثرة، ويشيع استعماله مع "مِنْ" أو "ألْ" التعريف أو بالإضافة. إلا أن هناك بعض الاستثناءات في استعماله، كما هو الحال في غيره من مباحث الصرف، ومن بين هذه الاستثناءات ما يأتي بصيغة التفضيل لكنه لا يدلّ على التفاضل أو المقارنة. تتناول هذه الدراسة الاستعمالات الاستثنائية لاسم التفضيل في القرآن الكريم، مع تحليل ترجماتها في بعض المعاني التركية. وتحديدًا، تركز الدراسة على الكلمات: "أحبّ"، "أحسن"، "أحقّ"، "أطهر"، و"أقوم"، للكشف عن الأخطاء الواردة في الترجمات. ورغم وجود دراسات أكاديمية حول اسم التفضيل في القرآن، إلا أن هذه الدراسة تتميز بمعالجة استعمالاته غير التقليدية، فضلًا عن تحليل الأخطاء في ترجمته إلى اللغة التركية. وقد أظهرت النتائج أن معظم الترجمات، باستثناء بعضها القليل، تضمنت أخطاءً قد تؤدي إلى سوء الفهم. فعلى سبيل المثال، فسّر المفسرون كلمة "أطهر" في سورة هود (11:78) على أنها وصفٌ لطهارة بنات النبي لوط جسديًا ومعنويًا، دون دلالة على المقارنة. وقد ترجمها محمد حمدي يازير بقوله: "هؤلاء بناتي، هنّ لكم طاهرات". لكن بعض الترجمات الأخرى وقعت في خطأ تحميلها معنى التفضيل، فجاءت على النحو: "هؤلاء بناتي، هنّ أطهر لكم"، مما أدى إلى تحريف المعنى المقصود. وينطبق ذلك على غيرها من أمثلة اسم التفضيل. وتكشف الدراسة أن هذه الأخطاء تعود إلى الترجمة الحرفية دون مراعاة السياق التفسيري. لذا، تؤكد الدراسة على أهمية فهم الاستثناءات اللغوية في العربية لضمان ترجمة أكثر دقة وفهم أعمق للنص القرآني.

Keywords

التفسير, القرآن, الترجمة, اسم التفضيل, الإشكالات

Kur'an'daki Bazı İsm-i Tafdil Kalıplarının Türkçeye Çeviri Sorunu ve Meallere Yansıması

Abstract

Arapçanın temelini cümle bilgisi olan nahiv ilmi ve kelime bilgisi olan sarf ilmi oluşturur. Çalışmada ele alınan ism-i tafdil, sarf ilmine ait bir konu olup, Türkçede üstünlük sıfatları olarak ifade edilir. İsm-i tafdil, bir varlıktaki bir özelliğin diğerlerinden daha fazla olduğunu ifade eden bir isim/sıfattır ve genellikle “مِنْ”, elif lâm (اَلْ) ve izafet ile kullanılır. Ancak, şartlar yerine gelse bile diğer sarf konularında olduğu gibi ism-i tafdilde de bazı istisnalar bulunur. Bu istisnalardan biri, ism-i tafdil kalıbında olduğu halde üstünlük veya karşılaştırma anlamı taşımayan kullanımlardır. Bu çalışma da, Kur’an’da geçen ism-i tafdil kalıplarının bu istisnai kullanımlarını ve bunların meallerdeki çevirilerini ele almaktadır. Özellikle “eḥabbu”, “aḥsenu”, “eḥaḳḳu”, “aṭheru” ve “aḳvemu” kelimeleri incelenerek, meallerdeki çeviri hataları tespit edilmiştir. Kur’an’da ism-i tafdil konusunu ele alan bazı akademik çalışmalar mevcuttur. Ancak bu makale, ism-i tafdilin klasik kalıplarının dışındaki kullanımlarını ele alması ve bunların Türkçeye çevirilerinde yapılan hataları analiz etmesi açısından benzerlerinden ayrılmaktadır. Çalışma, bu kelimelerin doğru çevirisine dair klasik ve modern tefsir kaynakları başta olmak üzere diğer ilmi veriler ışığında örnekler sunmayı ve böylece Kur’an’ın doğru çevirisine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. İsm-i tafdilin Kur’an’da kendi babı dışındaki kullanımlarının zikredilen beş kelime özelinde ele alındığı bu makalede örnek olarak ele alınan mealler birkaç meal dışında çoğunlukla hatalı yaklaşımlar sergilemiş ve yanlış anlamalara sebep olabilecek ve okuyucunun zihninde birtakım istifhamlara neden olabilecek çeviriler yapmışlardır. Örneğin, Hûd Suresi 11/78’de geçen “aṭheru” kelimesi müfessirlerin çoğunluğu tarafından mukayese anlamı taşımadan Hz. Lût’un kızlarının hem bedenen hem de manen temiz olmaları şeklinde yorumlanmıştır. Elmalılı Hamdi Yazır da bunu “işte kızlarım, bunlar sizin için gayet temizdirler” şeklinde çevirmiştir. Ancak birçok meal müellifi, ism-i tafdil anlamı yükleyerek ayeti “işte kızlarım, bunlar sizin için daha temizdirler” şeklinde hatalı bir biçimde çevirmiştir. Benzer durumlar, diğer ism-i tafdil örneklerinde de görülmektedir. Çalışma, bu tür hataların, tefsir kaynakları ve ayetin bağlamı dikkate alınmadan literal çeviri yapılmasından kaynaklandığını ortaya koymaktadır. Özellikle bazı meallerde, kelimelerin klasik ve modern tefsirlerde nasıl yorumlandığı göz ardı edilerek yüzeysel çeviri yapıldığı görülmektedir. Bu da ayetlerin yanlış anlaşılmasına ve okuyucunun zihninde istifhamlar oluşmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Arapçadaki dilbilgisel istisnaların doğru analiz edilmesinin, Kur’an’ın daha doğru yorumlanmasına büyük katkı sağlayacağını göstermektedir.

Keywords

Tefsir, Kur’an, Çeviri, İsm-i tafdil, Sorun

References

• Aḫfeş el-Evsaṭ, Ebu’l-Ḥasen. Meʿāni’l-Ḳur’ān. thk. Hudā Maḥmūd Ḳırāʿa. 2 Cilt. Kahire: Mek-tebetu’l-Ḫāncī, 1411/1990.
• el-Alevī, Muḥammed el-Emīn el-ʾUrmī. Tefsīru Ḥadāʾiḳır-Ravḥı ve’r-Rayḥān. ed. Hāşim Muḥammed Alī. Beyrut: Dāru Ṭuruḳ’ın-Necāt, 1421/2001.
• el-Ālūsī, Şehābeddin Maḥmūd. Rūḥu’l-meʿānī fī tefsīri’l-Ḳurʾāni’l-ʿaẓīm. thk. Ali Abdülbārī ʿAtiyye. 16 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kütübi’l-`İlmiyye, 1415/1995.
• el-Bāḳillānī, Ebū Bekr Muḥammed. el-İntiṣār li’l-Ḳurān. thk. Muḥammed ʿİṣām el-Ḳuḍāt. 2 Cilt. Amman; Beyrut: Dāru’l-Fetḥ; Dāru İbn Ḥazm, 1422/2001.
• el-Beyḍāvī, Ebū Saʿīd ʿAbdullāh. Envāru’t-Tenzīl ve Esrāru’t-Teʾvīl. thk. Muḥammed ʿAbdurrahman el-Marʿaşlī. 5 Cilt. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1418/1998.
• el-Bursevī, İsmāʿil Ḥaḳḳı, el-Ḥanefī el-Ḫalvetī. Rūḥu’l-Beyān. Beyrut: Dāru’l-Fikr, ts.
• Cemāleddīn b. Hişām, Ebū Muḥammed. Metnu Şuẕūri’ẕ-Ẕeheb. b.y.: y.y., ts.
• Cemāleddīn b. Hişām, Ebū Muḥammed. Şerḥu Ḳaṭrı’n-Nedā ve Belli’ṣ-Ṣadā. thk. Muḥammed Muḥyiddīn ʿAbdu’l-Ḥamīd. Kahire: y.y., 1383/1963.
• el-Cevherī eṭ-Ṭanṭāvī, Muḥammed Seyyid. et-Tefsīru’l-Vasīṭ li’l-Ḳurāni’l-Kerīm. Mısır: Dāru’n-Nehḍa, 1997.
• Demircigil, Bayram. “Hz. Peygamber’in Bazı Ayet İktibasları ve Bunların Bağlamla İlişkisi”. TADER 5/2 (2021), 519.
• Ebū Ḥayyān, Muḥammed b. Yūsuf el-Endelüsī. el-Baḥru’l-Muḥīṭ fī’t-Tefsīr. thk. Ṣıdḳī Muḥammed Cemīl. 11 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1420/1999.
• el-Beġavī, Muḥammed b. el-Ferrāʾ. Meʿālimu’t-Tenzīl fī Tefsīri’l-Ḳurʾān. thk. Muḥammed ʿAbdullāh en-Nimr v.dğr. 8 Cilt. b.y.: Dāru Ṭaybe, 1417/1997.
• Ebū Naṣr el-Cevherī, İsmail b. Ḥammād. Tācu’l-Luġa ve Ṣıḥāḥu’l-ʿArabiyye. thk. Aḥmed ʿAbdulġafūr ʿAṭṭār. 6 Cilt. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 1407/1987.
• Ebū’l-Fidāʾ ʿAlī b. Maḥmūd. el-Kunnāş fī Fenneyi’n-Naḥvi ve’ṣ-Ṣarf. thk. Riyāḍ b. Ḥasen el-Ḫavvām. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 2000.
• Ebū’l-Leys̱ es-Semerḳandī, Naṣr b. Muḥammed. Baḥru’l-ʿUlūm. thk. Maḥmūd Mataracı. 3 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Fikr, ts.
• Ebu’s-Suʿūd, Muḥammed b. Muṣṭafā. İrşādu’l-ʿĀḳli’s-Selīm ilā Mezāyā’l-Kitābi’l-Kerīm. 15 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
• el-Ezherī, Ebū Manṣūr Muḥammed. Tehẕību’l-Luġa. thk. Muḥammed ʿAvḍ Mirʿab. 8 Cilt. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 2001.
• Fani, Eyyüp Sabri. “Kur’ān-ı Kerim’de Geçen İsm-i Tafdil Kalıpları”. Afyon Kocatepe Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/1 (Haziran 2018), 341-355.
• el-Fīrūzābādī, Mecdüddīn. el-Ḳāmūsü’l-muḥīṭ. thk. Muhammed Naīm el-`Irksūsī. Beyrut: Müessesetü’r-Risale li’t-Tabāa ve’n-Neşr ve’t-Tevzi`, 1426/2005.
• el-Galāyīnī, Şeyh Muṣṭafā. Cāmi‘u’d-Dürūsi’l-‘Arabiyye. Beyrut: Menşūrātu Mektebeti’l-‘Asriyye, 28. Basım, 1414/1994.
• el-Ḫālidī, Ṣalaḥ ʿAbdulfettāḥ. et-Tefsīr ve’t-Teʾvīl fi’l-Ḳur’ān. Ürdün: Dāru’n-Nefāis, 1416/1996.
• Ḫalīl b. Aḥmed, el-Ferāhīdī. Kitābu’l-ʿAyn. thk. Mehdī el-Maḫzūmī, İbrāhīm es-Sāmerrāʾī. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Hilāl, 1988.
• Hanbel, Ebū Abdillāh Ahmed. el-Müsned. ed. Abdullah Muhsin et-Türkī. thk. Şuayb el-Arnaūt-Ādil Mürşid vd. b.y.: Müessesetü’r-Risāle, 1421/2000.
• el-Ḫāzin, Ebū’l-Ḥasen. Lubābu’t-Teʾvīl fī Meʿānī’t-Tenzīl. thk. Muḥammed ʿAlī Şāhīn. 4 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994-95.
• İbn Cinnī, Ebū’l-Fetḥ ʿOs̱mān b. Cinnī el-Mevṣılī el-Baġdādī. el-Munṣif-İbn Cinnī، Şerḥu Kitābi’t-Taṣrīf li’Ebī ʿOs̱mān el-Māzinī. b.y.: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-Ḳadīm, 1373/1954.
• İbn Dureyd, Ebū Bekr Muḥammed. Cemheretu’l-Luġa. thk. Remzī Munīr Baʿlebekkī. 3 Cilt. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 1408/1987.
• İbn Ebī Ḥātim, Ebū Muḥammed ʿAbdurraḥman b. Muḥammed er-Rāzī. Tefsīru’l Ḳurʾāni’l-ʿAzīm. thk. Esʿad Muḥammed eṭ-Ṭayyib. 13 Cilt. S. Arabistan: Mektebetu Nizār Muṣṭafā el-Bāz, 1419/1998.
• İbn Ebī Zemenīn, Ebū ʿAbdillāh. Tefsīru’l-Ḳur’āni’l-ʿAzīz. thk. Ḥuseyn b. ʿUkkāşe, Muṣṭafā el-Kenz. 5 Cilt. Kahire: el-Fārūḳu’l-Ḥadīs̱e, 1423/2002.
• İbn Fāris, Ebū’l-Ḥuseyn. Muʿcemu Meḳāyīsi’l-Luġa. thk. ʿAbdusselām Muḥammed Hārūn. 6 Cilt. b.y.: Dāru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidā. Tefsīrü’l-Ḳurʾāni’l-ʿaẓīm. thk. Sāmi b. Muhammed Selame. 8 Cilt. Beyrut: Daru Tayyibetin li’n-Neşri ve’t-Tevzi`, ts.
• İbn Ḳuteybe, ed-Dīneverī. Ġarību’l-Ḳur’ān. thk. Aḥmed Ṣaḳr. b.y.: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1398/1978.
• İbn Manẓūr, Ebū’l-Faḍl Cemāluddīn. Lisān’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dāru Ṣādır, 1414/1993.
• İbn ʿĀdil, Ebū Ḥafṣ. el-Lubāb fī ʿUlūmi’l-Kitāb. thk. ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd, ʿAlī Muḥammed Muʿavviḍ. 2 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419/1998.
• İbn ʿĀşūr, Muḥammed Tāḥir. et-Taḥrīr ve’t-Tenvīr. 30 Cilt. Tunus: Dārü’t-Tūnusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbnu’l-Ḳūṭiyye, Ebū Bekr Muḥammed. Kitābu’l-Efʾāl. thk. ʿAlī Fevde. Kahire: y.y., 1993.
• İbnü’l-Cevzī, Ebü’l-Ferec. Zādü’l-mesīr fī ʿilmi’t-tefsīr. thk. Abdurrazık el-Mehdī. 4 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kitabi’l-Arabi, 1422.
• Kādī Abdülcebbār, el-Hemedānī. Tenzīhü’l-Kur’ān ‘ani’l-metā‘in. Beyrut: Dāru’n-Nehda el-Hadīs, 1426/2005.
• Karakuş, Abdulkadir. “Kur’an Meallerinde Bağlama Riayet Etmenin Önemi”. TADER 4/1 (2020) 93-116.
• el-Ḳāsımī, Muḥammed Cemāluddīn. Meḥāsinu’t-Te’vīl. thk. Muhammed Bāsil ‘Uyūn es-Sūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• el-Kefevī, Ebū’l-Beḳāʾ. el-Kulliyyāt. thk. ʿAdnān Dervīş, Muḥammed el-Mıṣrī. Beyrut: Muessesetu’r-Risāle, ts.
• el-Ḳınnevcī, Muḥammed Sıddīḳ Ḫān. Fetḥu’l-Beyān fī Meḳāṣıdi’l-Ḳur’ān. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 1412/1992.
• el-Ḳurṭubī, Ebū ʿAbdullāh. el-Cāmiʿ li-Āḥkāmi’l-Ḳur’ān. thk. Aḥmed el-Berdūnī-İbrahim İṭfey-yiş. 2 Cilt. Kahire: Dāru’l-Kutubi’l-Mıṣriyye, 1384/1964.
• el-Ḳuşeyrī, ʿAbdulkerīm. Leṭāīfu’l-İşārāt. thk. İbrāhīm el-Besyūnī. Mısır: el-Heyʾetu’l-Mıṣriyyeti’l-ʿAmme li’l-Kuttāb, 3. Basım, 2000.
• el-Maḳdisī, Ebu’l-Ferec. eş-Şerḥu’l-Kebīr ʿalā Metni’l-Muḳniʿ. thk. Abdullah Muhsin et-Türkī. Mısır: Dāru Hecr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr ve’t-Tevzi` ve’l-İ`lan, 1415/1995.
• el-Māturīdī, Ebū Manṣūr. Teʾvīlātu Ehli’s-Sunne. thk. Mecdī Bāsellūm. 10 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1426/2005.
• el-Māverdī, Ebū’l-Ḥasen. en-Nuket ve’l-ʿUyūn. thk. es-Seyyid b. ʿAbdilmaḳṣūd b. ʿAbdirraḥīm. 6 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Mekkī b. Ebī Ṭālib, Ebū Muḥammed. el-Hidāye ilā bulūġi’n-nihāye. thk. eş-Şāhid el-Būşīḫī. 13 Cilt. Şārika: Mecmuʿatu Buḥūs̱i’l-Kitāb ve’s-Sunne, 1429/2008.
• Mekkī b. Ebī Ṭālib, Ebū Muḥammed el-Ḳaysī. Müşkilü iʿrābi’l-Ḳur’ān. thk. Ḥātim Ṣāliḥ eḍ-Ḍamin. 2 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 1405/1984.
• Muḳātil b. Suleymān, Ebū’l-Ḥasen. Tefsīru Muḳātil b. Suleymān. thk. ʿAbdullāh Maḥmūd Şeḥāte. 5 Cilt. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turāṣ, 1423/2002.
• el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed. et-Tevḳīf ʿAlā Muhimmāti’t-Teʿārīf. Kahire: y.y., 1410/1990.
• en-Neḥḥās, Ebū Caʿfer. İʿrābu’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdulmunʿim Ḫalīl İbrāhīm. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1421/2000.
• en-Nesefī, Ebū’l-Berekāt. Medāriku’t-Tenzīl ve Ḥaḳāīḳu’t-Teʾvīl. thk. Yūsuf ʿAlī Budeyvī. 3 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kelimi’ṭ-Ṭayyib, 1419/1998.
• en-Nesefī, Necmuddīn Ömer. et-Teysīr fi’t-Tefsīr. thk. Māhir Edīb Habūş. İstanbul: Dāru’l-Lubāb li’d-Dirāsāt, 1440/2019.
• en-Nīsābūrī, Muḥammed b. Ḥuseyn. Ġarāību’l-Ḳur’ān ve Reġāību’l-Furḳān. thk. Zekeriyyā ʿUmeyrāt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1416/1995.
• Özata, Havva-Durmuş, Zülfikar. “Hayr Kelimesinin Tamlama İçerisinde Allah’a Atfen Kullanıldığı İfadeler ve Türkçeye Çevirisi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 6/1 (30 Nisan 2022), 29-49. https://doi.org/10.31121/tader.1060615
• Özcan, Hatice Kübra. İsm-i Tafdil Kalıplarının Kur’an-ı Kerim’de Kullanımı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2015.
• er-Rāzī, Ebū ʿAbdillāh Faḫrüddīn. Mefātīḥu’l-Ġayb. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1420/1999-2000.
• Rızā, Muḥammed Reşīd. Tefsīru’l-Menār. Mısır: el-Heyʾetu’l-Mıṣriyyeti’l-ʿAmme li’l-Kuttāb, 1990.
• es-Saʿdī, Abdurraḥmān b. Nāsır. Teysīru’l-kerīmi’r-Raḥmān fī tefsīri kelāmi’l-Mennān. thk. Abdurraḥmān b. Muʿallā el-Lüveyḥıḳ. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, ts.
• es̱-S̱aʿlebī, Ebū İsḥāḳ. el-Keşf ve’l-Beyān. thk. Ebū Muḥammed b. ʿĀşūr. 10 Cilt. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1422/2002.
• Semʿānī, Ebū’l-Muẓaffer. Tefsīru’l-Ḳur’ān. thk. Yāsir b. İbrāhīm- Ġanīm b. ʿAbbās. Riyad: Dāru’l-Vaṭan, 1418/1997.
• Sevim, Hasan. “Nūrü’l-Beyān İsimli Kur’ān Tercümesinde Deyimsel İfadelerin Çevirisine Yönelik Bir İnceleme”. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/1 (15 Haziran 2024), 189-214. https://doi.org/10.33460/beuifd.1447064
• Sülün, Murat. Kur’ân Kılavuzu Mutlak Gerçeğin Sesi-Kaynağı-Şeklî Yapısı-Mahiyeti-Muhtevası-Okunuşu. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
• Sülün, Murat. “Kur’an’da Enfüs (أنفس) Kelimesi -İlgili Terkiplerin Türkçeye Doğru Çevrilmesi Yönünde Mütevazı Bir Katkı-”. TADER 8/1 (2024), 1-29.
• Sümer, İdris Sami. “Bir Kur’ān Kavramı Olarak ‘Teberrucu’l-Cāhiliye’”. Batman Akademi Dergisi 7/1 (30 Haziran 2023), 58-76.
• es-Süyūṭī, Celālüddīn. ed-Durru’l-Mens̱ūr. 8 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Fikr, ts.
• eş-Şevkānī, Muḥammed b. ʿAlī. Fetḥu’l-Ḳadīr. Dımaşk: y.y., 1414.
• eş-Şinkītī, Muhammed el-Emīn. ʾAḍvāu’l-Beyān fī Īḍāḥı’l-Ḳurʾāni bi’l-Ḳurʾān. Beyrut: Dāru’l-Fikr li’t-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr, 1415/1995.
• Ṭaberī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. Cerīr. Cāmiʿu’l-Beyān ʿan Teʾvīli ʾĀyi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdulmuḥsin et-Turkī. 26 Cilt. Mısır: Dāru Hecr, 1422/2001.
• el-Vāḥidī, Ebū’l-Ḥasen. el-Vasīṭ fī Tefsīri’l-Ḳur’āni’l-Mecīd. thk. Heyet. 4 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
• el-Vāḥidī, Ebū’l-Ḥasen. et-Tefsīru’l-Basīṭ. Mekke: ʿİmādetu’l-Baḥs̱i’l-ʿİlmī, 1430.
• Yaḥyā b. Sellām, Ebū Zekeriyyā. et-Teṣārīf li-Tefsīri’l-Ḳurʾān. thk. Hind Şiblī. b.y.: y.y., 1979.
• Yaḥyā b. Sellām, Ebū Zekeriyyā. Tefsīru Yaḥyā b. Sellām. thk. Hind Şelebī. 2 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1425/2004.
• Yazır, Elmalıl M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. ed. Asım Cüneyd Köksal. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
• Yüksel, Mukadder Arif. “Kur’an Kelimelerinden el-Vech’in (الوجه) Tefsir Kaynaklarında ve Meallerde Anlamlandırma Sorunu”. TADER 8/1 (2024), 178-201.
• ez-Zemahşerī, Ebü’l-Kāsım Mahmūd. el-Keşşāf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavāmiżi’t-tenzīl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 3. Basım, ts.
• ez-Zerkeşī, Bedrüddīn. el-Burhān fī ʿUlûmi’l-Ḳur’ān. thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrāhīm. 4 Cilt. b.y.: Dāru ʾİḥyāʾi’l-Kutubi’l-ʿArabiyye, 1376/1957.
• ʿIzzuddīn bin ʿAbdisselām, Ebū Muḥammed. Tefsīru’l-Ḳur’ān. thk. ʿAbdullāh b. İbrahīm el-Vehbī. 3 Cilt. Beyrut: Dāru İbn Ḥazm, 1416/1996.
• el-'Uḍayme, Muḥamed Abdulḫālıḳ. Dirāsātun li Uslūbi’l-Ḳur’āni’l-Kerīm. thk. Aḥmed Muḥammed Şākir. Kahire: Dāru’l-Ḥadīs, t.s
• el-'Useymin, Muḥammed b. Ṣāliḥ. Mecmu' Fetāvā ve Resāil’il-ʿUseymin. y.y.: Dâru’l-Vaṭan, 1413/1992-93.