ARCHITECTURE / ENGINEERING EDUCATION AT OTTOMAN HASSA QUARRY CHANGES IN EDUCATION

Year 2025, Volume: 14 Issue: 1, 101 - 114, 30.06.2025

Ata Kaya

Abstract

Turkish architecture, as well as Ottoman architecture, has shown a continuity and change within itself in the historical process. However, these changes will be understood in detail when urbanism, architecture and engineering education is analyzed. During the rise of the Ottoman Empire, architectural and engineering education, which started in the 16th century within the framework of a systematic, organized and periodic process, gained great momentum in the following centuries. A Hassa Quarry was established to organize the architects working on state projects, supervise the projects and coordinate the construction processes. Sinan the Architect became the head of this quarry in the 16th century and led the institution to its golden age. A monumental architectural heritage was created especially with the students Sinan trained during his time as chief architect and the students they trained. Any building cannot be considered separately from the architect, and the architect cannot be considered separately from the society in which it is located. The reason for this is that the architect is the product of the civilization and a common thought. The architect's beliefs, lifestyle and depth of perception or approach may lead to differences in the understanding of art and architecture. In this case, it may bring about a regression and deviation in the civilization's accumulation of civilization.
In the field of architecture, geometry and art courses as well as practical construction training were taught, while in the field of engineering, mathematics, geometry and topography were taught. In this study, the establishment phase of the Hassa Architects Quarry, the architects, apprentices, journeymen and the stages of education are evaluated. In the empire, architectural and engineering courses were conducted both in the palace and within certain institutions. The education system was based on the master-apprentice relationship. In addition, it is investigated how the political and economic problems of the empire affected the Hassa Architects' Quarry and the type of education practiced within it. Finally, the changes in the official status of the Hassa Architects' Quarry and its affiliated institutions over time are also discussed.
Key Words: Ottoman, Architecture, Engineering, Hassa, Education

Keywords

ottoman , hassa , architecture , engineering , education

Project Number

yok

OSMANLI HASSA OCAĞINDA MİMARLIK / MÜHENDİSLİK EĞİTİMİ VE EĞİTİMDEKİ DEĞİŞİMLER

Abstract

Osmanlı mimarisi de Türk mimarisi gibi tarihsel süreç içerisinde kendi içerisinde bir süreklilik ve değişim göstermiştir. Ancak bu değişimler şehircilik, mimarlık ve mühendislik eğitimi incelendiğinde daha detaylı anlaşılacaktır. Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselme döneminde sistemli, düzenli ve periyodik bir süreç çerçevesinde 16. yüzyılda başlayan mimarlık ve mühendislik eğitimi ilerleyen yüzyıllarda büyük bir ivme kazanmıştır. Devlet projelerinde çalışan mimarları organize etmek, projeleri denetlemek ve inşaat süreçlerini koordine etmek üzere bir Hassa Ocağı kurulmuştur. Mimar Sinan 16. yüzyılda bu ocağın başına geçti ve kuruma altın çağını yaşattı. Özellikle Sinan'ın baş mimarlığı döneminde yetiştirdiği öğrenciler ve onların yetiştirdiği öğrencilerle anıtsal bir mimari miras yaratılmıştır. Hiçbir yapı mimarından ayrı düşünülemeyeceği gibi, mimar da içinde bulunduğu toplumdan ayrı düşünülemez. Bunun nedeni mimarın bir medeniyetin ve ortak bir düşüncenin ürünü olmasıdır. Mimarın inançları, yaşam tarzı ve algı derinliği ya da yaklaşımı sanat ve mimarlık anlayışında farklılıklara yol açabilir. Bu durumda medeniyetin medeniyet birikiminde bir gerileme ve sapma meydana getirebilir.
İmparatorlukta mimarlık ve mühendislik dersleri hem sarayda hem de belirli kurumlar bünyesinde yürütülmekteydi. Eğitim sistemi usta-çırak ilişkisine dayanıyordu. Mimarlık alanında geometri ve sanat derslerinin yanı sıra uygulamalı inşaat eğitimi verilirken, mühendislik alanında matematik, geometri ve topografya öğretiliyordu. Bu çalışmada Hassa Mimarlar Ocağı'nın kuruluş aşaması, mimarları, çırak ve kalfa ilişkileri ve mimarlar ocağının eğitim aşamaları değerlendirilmiştir. Ayrıca imparatorluğun içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik sorunların Hassa Mimarlar Ocağı'nı ve burada uygulanan eğitimi nasıl etkilediği araştırılmıştır. Son olarak, Hassa Mimarlar Ocağı ve bağlı kurumların resmi statülerinde zaman içinde meydana gelen değişiklikler de ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Mimarlık, Mühendislik, Hassa, Eğitim

Keywords

Osmanlı , Hassa , Mimarlık , Mühendislik , Eğitim

Ethical Statement

Çalışmamada hernagi bir etik dışı durum bulunmamaktadır.

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

Thanks

Dergi kurulu yetkililerine teşekkür ederim. Saygılarım ile...

References

• Acar Şinasi, Bir Atilla. Osmanlı’da Sivil Mühendis Yetiştirmek Üzere Açılan Hendese-i Mülkiye Mektebi. İstanbul: Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt XVII, Sayı 2, Sayfa 1-26, 2016.
• Afyoncu, Fatma. XVII. Yüzyıl Hassa Mimarlar Ocağı: Arşiv Belgelerine Göre. İstanbul: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Aydın Bilgin, Günalan, Rıfkı. Ruus Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Osmanlı Eyalet Teşkilatı ve Gelişimi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 2011.
• Altınay Refik, Ahmet. Türk Mimarları. İstanbul: Sander Yayınları, 1977.
• BOA, Dîvân-ı Hümâyun. İrade-i Dahiliye Dosyası 170, NO 8, Lef-1.
• Can, Selman. Son Dönem Osmanlı Mimarlığının Teşkilat Yapısı. İstanbul: Sanat Dergisi, Sayı 12, Sayfa 103-112, 2010.
• Dündar, Abdülkadir. Osmanlı Mimarisinde Hassa Mimarları. İstanbul: Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 5, 159-176, 1999.
• Erdoğan, Serkan. On Sekizinci Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Bina Eminliği. İstanbul: Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Cilt 25, Sayı 1, 2024.
• Ergin, Nuri Osman. Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, Bab II. Ankara: www.archive.org Erişim Tarihi 17.01.2023, 1922.
• Garan, Özcan. Son Dönem Osmanlı Mimarlığında Mimarbaşılık Müessesesi ve Mimar Kemalettin Okulu (1909-1927). İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul Araştırmaları Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Halaçoğlu, Ahmet. Humbaracı Maddesi. İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 18, Sayfa 349-350, 1998.
• Kaya Mehmet, Bölükbaş Kaya, Fatma. Osmanlı’da Mühendislik Eğitimi. Makedonya: Üsküp Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Sayfa 71-76, 27-30 Haziran, 2019. Meriç Melül, Rıfkı. II. Sultan Bayezid Mimarları ile Binaları, Ankara: Yıllık Araştırmalar Dergisi, Sayı II, 1957.
• Metin Yazıcı, Nurcan. Osmanlılar’da Mimarlık Eğitimi. Prof. Dr. Selçuk Mülayim Armağanı, İstanbul: Sanat Tarihi Araştırmaları, 2015.
• Metin Yazıcı, Nurcan. Osmanlılarda Mimarlık Kurumunun Evrimi ve Tanzimat Dönemi Mimarlık Ortamı. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/ Türk-İslam Sanatları Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2007.
• Mülayim, Selçuk. Mimari Maddesi. Ankara: TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, Sayfa 91-95, 2020.
• Neftçi, Aras. 19. Yüzyıl Başında Hassa Mimarlar Ocağı’ndan Hendesehane’ye Dönüşüme İlişkin Önemli Bir Belge. İstanbul: mimar.ist Dört Aylık Mimarlık Kültürü Dergisi, Yıl 14, Sayı 50, Sayfa 48-51, 2014.
• Okçuoğlu, Tarkan. Osmanlı Mimarisi ve Sanatı. İstanbul: Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Kültürel Miras ve Turizm Ön Lisans Programı, 2010.
• Orhunlu, Cengiz. Şehir Mimarları. İstanbul: The Journal of Ottoman Studies II Volume, 1981.
• Özpekcan, Melih. Türk-Fransız İlişkileri: 1525-192. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü ve Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 1993.
• Sönmez, Zeki. Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1988.
• Taş, Murat. Osmanlı’dan Günümüze Yapı Üretiminde Mimarlık Meslek Örgütlenmesinin Gelişimi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, sayfa 303-214, 2003.
• Tott, Francois, (Çeviri). Memories of the Baron de Tott, on the Turks and the Tartars. Printed for L. White, J. Cash, and R. Marchbank. Dublin, Ireland, 2013.
• Turan, Şerafettin. Osmanlı Mimarlığında Hassa Teşkilatı. Ankara: Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 1 Sayı 1, 1963.
• Yılmaz, Coşkun. Büyük Usta Mimar Sinan. İstanbul: Türkiye Turing Otomobil Kurumu Yayınları, 2015.