Türkiye’de Bilgi Felsefesi Çalışmaları

Year 2011, Issue: 17, 153 - 170, 01.05.2011

Nebi Mehdiyev

Abstract

Türkiye’de bilgi felsefesi çalışmalarını, genel olarak felsefe çalışmaları kapsamında değerlendirmek gerekir. Tarihsel açıdan bakıldığında, temel felsefi disiplinlerin orijini sayılan İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nün katı ve yanlı tutumunun izlerini taşıyan bilgi felsefesi çalışmalarının, yalnızca son yirmi yılda kabuk değiştirmeye başladığı görülmektedir. Bu yazıda, tarihsel seyrini göz önünde bulundurmak suretiyle bilgi felsefesi çalışmalarının geçmişi ve geleceği tartışılmaktadır. Tartışmanın bir devamı olarak da, Türkiye’de artık gelenekselleşmiş olan İlkçağ, İslam Ortaçağı ve Yeniçağ filozoflarının bilgi anlayışları üzerine yapılan dağınık çalışmaların, yerini problem odaklı ve metodolojik açıdan sistemli çalışmalara bırakmak durumunda olduğuna dikkat çekilmektedir.

Keywords

Türkiye’de Felsefe, Bilgi Felsefesi, Bilgi Felsefesi Bibliyografyası

Epistomology in Turkey

Abstract

Focusing on studies on the philosophy of knowledge in Turkey, this article provides a critical analysis of related works of published books and articles in terms of historical period, topic and methodology. After a brief consideration of the history of the philosophy of knowledge in Turkey, a conceptual analysis of documents presented in the article is followed by concrete observations on the present state and perspectives on the issue. Considering that a significant portion of studies on the philosophy of knowledge in Turkey are, in fact, studies of the history of the philosophy of knowledge, that no specific system or ecole has arisen throughout the 20th century and furthermore, that in the case of Turkey, only 6% of scholars writing in the field can be technically termed as philosophers of knowledge, it can be claimed that the field has several complex problems. Hence, it is suggested that the philosophy of knowledge has to be prioritized as a discipline and the present scattered literature needs to be replaced by problem-oriented and systematic studies.

Keywords

Philosophy in Turkey, Epistomology, Bibliography of Epistomology

References

• 1. Açıkgenç, Alparslan, Bilgi Felsefesi, İstanbul: İnsan Yayınları, 1992.
• 2. Açıköz, Hacı Mustafa, Skeptikus, Şüphe ve Bilgi, Ankara: Elis Yayınları, 2006.
• 3. Albayrak, Mevlüt, “İslam Düşüncesinde Bilgi Kaynağı Olarak Akıl”, Türk Yurdu, 15/90 (1995), s. 46-49.
• 4. Altuğ, Taylan, Modern Felsefede Metafiziğin Elenmesi ve Yol Açtığı Bilgikuramsal Sorunlar, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 1989.
• 5. Altuner, İlyas, “Descartes Felsefesinde Kuşkudan Bilgiye Geçiş ve Zihnin Kendini Kavrayışı”, Beytulhikme, 1 (2011), s. 94-109.
• 6. Asi, İbrahim, “Ortaçağ İslam Düşüncesinde Bilginin Kaynağı ve Bilimler Üstüne Görüşler”, Doğa ve Bilim, 2/11 (1982), s. 14-37.
• 7. Aslan, Abdülgaffar, “Bâbertî’nin Epistemolojisinde Aklın Değeri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24 (2010), s. 19-32.
• 8. Aslan, Abdülgaffar, “Eş’ari Kelam Ekolünde Bilginin Kaynağı Olarak Haber”, Tabula Rasa, 1/1 (2001), s. 65-80.
• 9. Aslan, Abdülgaffar, “Kelam’da Aklın Epistemolojik Fonksiyonu”, Dini Araştırmalar, 4/11 (2001), s. 95-112.
• 10. Âşık Ev, Hacer, “İbn Haldun ile John Locke’un Epistemoloji ile İlgili Bazı Görüşlerinin Karşılaştırılması”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43/2 (2010), s. 89-122.
• 11. Atalay, Mehmet, “Düşünce Tarihinde Epistemolojik Bir Denge Unsuru Olarak Ayna Metaforu”, Kutadgubilig, 12 (2007), s. 137-172.
• 12. Atay, Hüseyin, “Kur’an’da Bilgi Teorisi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVI (1968), s. 155-176.
• 13. Ayman, Mehmet, Gazzali’de Bilgi Sistemi ve Şüphe, İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• 14. Baç, Murat, “Doğrunun Bilinmesi, Bilgiye İlişkin Yalın Doğrular, Eleştirel Bir İrdeleme”, Yeditepe’de Felsefe, 10 (2011), s. 2-34.
• 15. Baç, Murat, Epistemoloji, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2011.
• 16. Başdemir, Hasan Yücel (ed.), Epistemoloji: Temel Metinler, Ankara: Hititkitap Yayınevi, 2011.
• 17. Başdemir, Hasan Yücel, “Gerekçelendirme, Epistemik Seviyeler ve Kesin Bilgi: Farabî ve Chisholm Karşılaştırması”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/17 (2010), s. 39-65.
• 18. Batak, Kemal, “Epistemik İçselcilik ve Dışsalcılık”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 6/12 (2008), s. 39-84.
• 19. Bayar Bravo, Işıl, “İbn Rüşd’ün Epistemolojisi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (2008), s.163-172.
• 20. Bayar, Işıl, “Ockhamlı William’ın Epistemolojisi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18/1 (2001), s. 165-186.
• 21. Berkmen, Haluk, “Kuantum Kuramının Modern Epistemolojiye Etkileri”, Felsefe Dünyası, 16 (1995), s. 40-49.
• 22. Bor, İbrahim, “John Locke Epistemolojisinde Bilgi ve İman”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/24 (2011), s. 35-51.
• 23. Bozkurt, Mustafa, “Kelamcılarda Bilginin Tanımı Problemi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12 (2008), s. 253-274.
• 24. Cengiz, Yunus, “Kâdî Abdülcebbâr’ın Bilgi Sisteminde Algı-Akıl İlişkisi”, Mukaddime 2 (2010), s. 1-22.
• 25. Cevizci, Ahmet, “Kuşkuculuğun Kurucusu Pyrrhon ya da Bir Filozofun Düşüncelerini Belirleyen Etkenler Üzerine”, Felsefe Dünyası, 19 (1996), s. 28-38.
• 26. Cevizci, Ahmet, “Yunan Kuşkuculuğunun Bilginin Olanaksızlığıyla İlgili Kanıtları”, Felsefe Dünyası, 20 (1996), s. 59-73.
• 27. Cevizci, Ahmet, Bilgi Felsefesi, İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• 28. Cihan, A. Kamil, İbn Sinâ ve Gazzali’de Bilgi Problemi, İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• 29. Cihan, A. Kamil, “İbn Sina’nın Bilgi Teorisine Genel Bir Bakış”, Bilimname: Düşünce Platformu, 1/2 (2003), s. 103-117.
• 30. Çakmak, Cengiz, “Alkmaion ve Deneysel Bilginin Temelleri”, Lucerna: Klasik Filoloji Araştırmaları, 1994, s. 18-28.
• 31. Çakmak, Cengiz, “Ksenophanes’in Bilgi Anlayışı”, Lucerna: Klasik Filoloji Araştırmaları, 1996, s. 36-53.
• 32. Çakmak, Cengiz, “Platon’da Gerçekliği Tasvir Eden Önermelerin Yapısı Hakkında Bir Çalışma”, Felsefe Arkivi, 30 (1997), s. 123-139.
• 33. Çelebi, Emin, “David Hume’da Psiko-Epistemolojik İlke: Nedensellik”, Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 20 (2005), s. 173-202.
• 34. Çelebi, Emin, “İbn Arabi’de Tasavvufi Tecrübenin Epistemolojik Mahiyetine Dair”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29 (2010), s. 115-128.
• 35. Çelik, Sara, Bilgi Felsefesi: İlkçağ’dan Yeniçağ’a, İstanbul: Doruk Yayınları, 2010.
• 36. Çotuksöken, Betül; Ahu Tunçel (ed.), Bilgi Felsefesi, İstanbul: Heyamola Yayınları, 2010.
• 37. Çotuksöken, Betül, “Vehbi Hacıkadiroğlu’nun Bilgi Kavrayışına İlişkin Birkaç Gözlem”, Felsefe Tartışmaları, 19 (1996), s. 156-158.
• 38. Çüçen, A. Kadir, “Ortaçağ’da Bilgi Kuramı”, Felsefe Tartışmaları, 22 (1997), s. 80-91.
• 39. Çüçen, A. Kadir, Bilgi Felsefesi, Bursa: Asa Kitabevi, 2001.
• 40. Denkel, Arda, “Bilgi ve Olasılık”, Felsefe Tartışmaları, 7 (1990), s. 9-32.
• 41. Denkel, Arda, “Bilim, Bilgi ve Kuşku”, Cogito, 11 (1997), s. 249-260.
• 42. Denkel, Arda, “Epistemizm”, Felsefe Tartışmaları, 1 (1987), s. 58-75.
• 43. Denkel, Arda, Bilginin Temelleri, İstanbul: Metis Yayınları, 1984.
• 44. Doğan, Hüseyin, “Eş’arî Kelamcılarından ‘Abdülkahir el-Bağdadî’nin Epistemolojisi (Eleştirel Bir Çözümleme)”, Usûl: İslam Araştırmaları, 10 (2008), s. 181-200.
• 45. Durak, Nejdet, “Türk-İslâm Felsefesinin XII. ve XIX. Yüzyıllarında Epistemolojik Paradigması”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1997), s. 209-242.
• 46. Erdal, Cengiz, “Çağdaş Bilgi Kuramındaki Temel Yaklaşımlar”, Felsefe Dünyası, 26 (1997), s. 70-80.
• 47. Erdem, Hüseyin Subhi, “Aydınlanma ve Romantizm Kavşağında Nietzsche’nin Epistemolojisi”, Bilimname: Düşünce Platformu, 1/1 (2003), s. 65-78.
• 48. Eren, Işık, “Locke ve Hume’da Bilginin Kaynağı Problemi”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1999), s. 15-23.
• 49. Ertürk, Ramazan, Sufi Tecrübenin Epistemolojisi: Çağdaş Bir Yaklaşım, Ankara: Fecr Yayınları, 2004.
• 50. Filiz, Şahin, İslam Felsefesinde Mistik Bilginin Yeri, İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• 51. Göçmen, Doğan, “Kartezyen Şüphecilik ve Humecu Bilinemezcilik Bağlamında Adam Smith’in Sağduyu Epistemolojisi”, Felsefelogos, 35-36 (2008), s. 251-271.
• 52. Grünberg, David, “Kant, Aşkınsal Çıkarımlar ve Kuşkuculuk”, Cogito, 41-42 (2005), s. 87-95.
• 53. Grünberg, Teo, “Bilgi Teorisi ve Gettier Problemi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40 (1999), s. 97-104.
• 54. Grünberg, Teo, “Önsel Bilgiler ve Zorunlu Önermeler”, Araştırma Dergisi, 12 (1981), s. 281-286.
• 55. Grünberg, Teo, Epistemik Mantık Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: YKY, 2007.
• 56. Grünberg, Teo, Felsefe ve Felsefî Mantık Yazıları, İstanbul: YKY, 2005.
• 57. Güzel, Cemal, “Platon’un Bilgi Görüşü”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20/2 (2003), s. 105-115.
• 58. Hacıkadiroğlu, Vehbi, “Bilgi Üzerine”, Felsefe Tartışmaları, 17 (1994), s. 75-94.
• 59. Hacıkadiroğlu, Vehbi, Bilgi Felsefesi, İstanbul: Metis Yayınları, 1985.
• 60. Hacıkadiroğlu, Vehbi, Bilginin Doğası ve Kaynakları Üzerine, İstanbul: May Yayınları, 1981.
• 61. Haklı, Şaban, “İbn Sînâ Epistemolojisinde Bir Bilgi Kaynağı Olarak ‘Sezgi’”, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/11 (2007), s. 35-52.
• 62. Işık, Aydın, “Russell’ın Din Felsefesinde İnanç Sorununa Epistemolojik Bir Yaklaşım”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (2006), s. 3-20.
• 63. İnam, Ahmet, “Epistemiyatri Kapısını Açarken”, Felsefe Dünyası, 36 (2002), s. 3-8.
• 64. İnan, İlhan, “İnsan Ussallığının Sınırları”, Felsefe Tartışmaları, 23 (1998), s. 12-19.
• 65. İyi, Sevgi, “Platon’da Bilgi-Nesne İlişkisi Bakımından İdealar”, Felsefe Tartışmaları, 15 (1994), s. 106-111.
• 66. Kanat, Celal, “Us, Duyumlar, Platon ve Kant”, Felsefe Tartışmaları, 19 (1996), s. 140-155.
• 67. Kanıt, Deniz, “A. J. Ayer’in Geleneksel Bilgi Teorisini Doğruluk Ölçütü Açısından Değerlendirişine Genel Bir Bakış”, Felsefe Tartışmaları, 12 (1992), s. 76-83.
• 68. Kaya Keha, Mine, “Descartes’ın Epistemolojisi ve Foucault’un Eleştirisi: Akıl ve Akıl Dışılık Bağlamında Bir Eleştiri”, Kaygı, 14 (2010), s. 111-122.
• 69. Keskin, Halife, İslam Düşüncesinde Bilgi Teorisi, İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• 70. Kocabaş, Şakir, İslam’da Bilginin Temelleri, İstanbul: İz Yayınları, 1995.
• 71. Köz, İsmail, “Sezgi’nin Bilgideki Yeri ve Önemi”, Felsefe Dünyası, 40 (2004), s. 41-55.
• 72. Kuşpınar, Bilal, İbn-i Sina’da Bilgi Teorisi, İstanbul: MEB Yayınları, 1995.
• 73. Kutlusoy, Zekiye, “Bilgi Felsefesinde ve Bilim Felsefesinde Doğalcılık”, G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19/1 (1999), s. 161-172.
• 74. Küçükalp, Kasım, “Modern Epistemolojik Kriz ve Postmodern Epistemoloji”, Bilimname: Düşünce Platformu, 1/2 (2003), s. 85-95.
• 75. Mehdiyev, Nebi (ed.), Çağdaş Epistemolojiye Giriş, İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• 76. Mehdiyev, Nebi, “Otopoyeziz Teorisi ve Gerçeklik Sorunu”, Kutadgubilig, 20 (2011), s. 155-167.
• 77. Mengüşoğlu, Takiyettin, “Bilgi Fenomeninin Felsefi Antropoloji Bakımından Tahlili”, Felsefe Arkivi, 3/2 (1955), s. 53-75.
• 78. Mısır, Mustafa Bayram, “Bilgi, Bilgi Nesnesi ve Bilgi Süreci ya da Marksizm Felsefesiz Olabilir mi?”, Praksis, (3) 2001, s. 83-101.
• 79. Öktem, Ülker, “David Hume ve Immanuel Kant’ın Kesin Bilgi Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44/2 (2004), s. 29-55.
• 80. Öktem, Ülker, “Descartes, Kant, Bergson ve Husserl’de Sezgi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40/1-2 (2000), s. 159-189.
• 81. Öktem, Ülker, “Descartes’da Bilginin Kesinliği Problemi”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 40 (1999), s. 310-332.
• 82. Öktem, Ülker, “Descartes’ın Epistemolojisinde Tanrının Yeri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40/3-4 (2000), s. 29-36.
• 83. Öktem, Ülker, “Husserl’de Apaçıklık (Evidenz) Problemi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 35 (1991), s. 207-217.
• 84. Özcan, Hanifi, Epistemolojik Açıdan İman, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1992.
• 85. Özcan, Hanifi, Maturidi’de Bilgi Problemi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1993.
• 86. Özcan, Hanifi, “Birbirine Zıt İki Epistemolojik Yaklaşım: ‘Temelcilik’ ve ‘İmancılık’”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40 (1999), s. 157-176.
• 87. Öztürk, Fatih S. M., “Bilgi, Yanılabilircilik ve Zorunlu Doğrular”, Felsefe Dünyası, 49 (2009), s. 103-122.
• 88. Öztürk, Fatih S. M., “Carnap, Quine ve Natüralizm”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2008), s. 101-116.
• 89. Öztürk, Fatih S. M., “Platon, Diyalektik Yöntem ve Bilgi”, Felsefelogos, 35/36 (2008), s. 105-115.
• 90. Öztürk, Fatih S. M., “Quine, Doğallaştırılmış Epistemoloji ve Epistemolojinin Normatif Yönü”, Felsefe Dünyası, 45 (2007), s. 92-110.
• 91. Öztürk, Fatih S. M., “Şüpheci Hipotezler ve Güvenilircilik”, Felsefe Dünyası, 46 (2007), s. 173-188.
• 92. Öztürk, Fatih S. M., Gettier Problemi, Dışsalcı Çözümler ve Yanılmazcılık”, Felsefe Tartışmaları, 41 (2008), s. 85-111.
• 93. Peker, Hidayet, İbn Sina’nın Epistemolojisi, Bursa: Arasta Yayınları, 2000. 94. Reçber, M. Sait, “Plantinga, Bilgi ve Doğru İşlevselcilik”, Felsefe Dünyası, 38 (2003), s. 41-57.
• 95. Reyhani, Nebil, “Kant’ta Sentetik Bilgi Fikri”, Cogito, 41-42 (2005), s. 97-103.
• 96. Rızatepe, Harun, Anglo-Sakson Felsefede Bilgi Görüşleri, İstanbul: Etik Yayınları, 2004.
• 97. Sevim, Seyfullah, İslam Düşüncesinde Marifet ve İbni Arabi, İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• 98. Soykan, Ömer Naci, “Bilginin Birliği ve Ayrılığı Üstüne”, Felsefe Tartışmaları, 23 (1998), s. 95-109.
• 99. Taşkın, Ali, “Immanuel Kant’da Bilginin Kaynağı Problemi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/1 (2002), s. 279-294.
• 100.Tepe, Harun, Platon’dan Habermas’a Felsefede Doğruluk ya da Hakikat, Ankara: Ark Yayınevi, 1995
• 101.Timuçin, Afşar, Descartes’çı Bilgi Kuramının Temellendirilişi, İstanbul: Bulut Yayınları, 2000.
• 102.Tuna, Korkut, Batılı Bilginin Eleştirisi Üzerine, Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• 103.Turgut, İhsan, “Platon’da Bilgi Türleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (1978), s. 349-359.
• 104.Turgut, İhsan, Platon’un Son Dönem Felsefesinde Bilgi Sorunu, İzmir: Bilgehan Matbaası, 1992.
• 105.Türer, Celal, “Charles S. Peirce’ün Epistemolojisi”, Bilimname: Düşünce Platformu, 2 (2003), s. 23-52.
• 106.Türker, Ömer, İbn Sina Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkanı Sorunu, İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• 107.Urhan, Veli, “Kant’ın Bilgi Kuramı ve Sentetik Önermeler”, Felsefe Dünyası, 38 (2003), s. 3-20.
• 108.Uyanık, Mevlüt, “İslam Bilgi Felsefesinde ‘Duyusuz ve Dolaysız Kavrama’ ve Antik Yunan Felsefesindeki Temelleri”, İslâmiyât, 7/2 (2004), s. 103-111.
• 109.Uyanık, Mevlüt, İslam Bilgi Felsefesinde Kalbin Anlaması, Ankara: Araştırma Yayınları, 2005.
• 110.Ülken, Hilmi Ziya, “Ernst von Aster ve Bilgi Teorisi”, Felsefe Arşivi, 2/3 (1949), s. 50-62.
• 111.Ülken, Hilmi Ziya, Bilgi ve Değer, Ankara: Kürsü Yayınları, 1965.
• 112.Vural, Mehmet, “Gazzâlî’nin Epistemolojisinde Sezgi ve İlham”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 3/9 (2002), s. 179-186.
• 113.Vural, Mehmet, Gazzali Felsefesinde Bilgi ve Yöntem, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
• 114.Yakıt, İsmail, İhvan-ı Safa Felsefesinde Bilgi Problemi, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1985.
• 115.Yalçın, Şahabettin (ed.), Bilgi ve Değer: Muğla Üniversitesi Felsefe Bölümü Sempozyum Bildirileri, Ankara: Vadi Yayınları, 2002.
• 116.Yalçın, Şahabettin, “Doğal Epistemoloji Mümkün müdür?”, Felsefe Tartışmaları, 29 (2002), s. 39-50.
• 117.Yaran, Cafer Sadık, “Çağdaş Epistemolojik Dikotomiler ve ‘Sofyalojik’ Bir Epistemoloji Önerisi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (2004), s. 21-43.
• 118.Yaran, Cafer Sadık, “Dinî Epistemolojide Eleştirel Akılcılık ve Tahkikî İmancılık”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (1997), s. 217-238.
• 119.Yenişehirlioğlu, Şahin, Felsefe ve Diyalektik (Bilgi Kuramı), Ankara: Ümit Yayıncılık, 1996.