Klâsik Türk Edebiyatında Tahlil Çalışmaları

Year 2007, Issue: 10, 77 - 94, 01.09.2007

Üzeyir Aslan

Abstract

Tahlil, klâsik Türk edebiyatı metinlerinin incelenmesinde kullanılan bir metodun adıdır. Geleneği oluşmasına karşın, bu yöntemle meydana getirilen çalışmaların adlandırılmasında farklılık, yöntemin amacı ve kapsamı ile ilgili bir belirsizlik mevcuttur. Bu makalenin yazılış amacı, klâsik Türk edebiyatı tahlil çalışmalarını değerlendirmek ve bu çalışmaların çerçevesinin ne olduğu ya da olması gerektiğini tespit etmektir. Bunun için başta Ferid Kam olmak üzere onun eserini örnek alan ve bu konuda fikir ileri süren araştırmacıların düşünceleri ortaya konulmuş, sonuçta bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır. Ayrıca makale sonuna konuyla ilgili tamamlanmış klâsik Türk edebiyatı yüksek lisans ve doktora tezlerinin bir listesi eklenmiştir. Tahlil çalışması, şairin sanat yönünün değerlendirilmesi amacını güden tedkikin [inceleme] içinde yer alan alt yöntemlerden biridir. Şairin kelime dünyasını tanıtmayı hedefler ve muhteva ile sınırlıdır. Ayrıca bu yöntemde mutlaka sistematik indeks yer alır.

Keywords

Klâsik Türk edebiyatı, Osmanlı şiiri, tahlil metodu, tahlil bibliyografyası, Ferid Kam, Mehmed Çavuşoğlu.

Studies Based on Text Analysis in Classical Turkish Literature

Abstract

Text analysis (Tahlil) is a method which is used to examine the Ottoman lyrics. There is a tradition concerning this method. For the first time, Ferid Kam used that method in his work: Asari Edebiye Tedkikati. And Mehmed Cavusoglu used the term in the title of the book: Necati Bey Divaninin Tahlili. Today, there are different opinions about this method among the classical Turkish literature scholars. This article explains opinions about the method. It has been written for the purpose of fixing its name and extention and system and added a list which includes the analytical studies in classical Turkish literature. The text analysis is a secondary method. It sets metaphorical words and contents of the text. Also systematical index is another important part of this method.

Keywords

Classical Turkish literature, Ottaman lyrics, text analysis, analytic studies bibliography, Ferid Kam, Mehmed Cavusoglu.

References

• Açıkgöz, Namık, Kahve-name: Klâsik Türk fiiirinde Kahve, Ankara 1999, xiv+194 s.
• Akkufl, Metin, Nef’î Divanı’nda Tipler ve Kiflilikler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Ya- yını, 1995, 150 s.
• Arı, Ahmet, Galib Dedenin Aflk Atefli: fieyh Galib Divanı’nda Aflk, Isparta: Fakülte Kita- bevi, 2003, x+181 s.
• Aybet, Nahid, “Fuzulî Divanı’nda Maddî Kültür”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üni- versitesi, 1987; baskısı: a.mlf, Fuzulî Divanı’nda Maddî Kültür, Ankara: Kül- tür Bakanlığı Yayınları, 1989, xx+427 s.
• Aynur, Hatice, Üniversitelerde Eski Türk Edebiyatı Çalıflmaları: Tezler, Yayınlar, Ha- berler, Toplu sy. 1990-2005, İstanbul: Mas Matbaacılık, 2005, 783 s.
• Bayak, Cemal, “Divan fiiiri Üzerindeki Akademik Çalıflmalar ve Bir Divan İnceleme Metodu Önerisi”, TUBA, 2003, 27/I, s. 179-202.
• Bilgin, Azmi, Ümmî Sinan Divanı, İstanbul: MEB Yayını, 2000, 286 s.
• Bozdağ, İsmet, Divan Edebiyatında Aflk ve Çapkınlık, İstanbul 1995, 144 s.
• Ceylan, Ömür, Kufl Cenneti fiiirimiz: Klâsik Türk fiiirinde Kufllar, İstanbul: Filiz Kita- bevi, 2003, 214 s.
• Çavufloğlu, Mehmed, “Necatî Bey Divanı’nın Tahlili ve Sistematik İndeksi”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1966; baskısı: a.mlf, Necatî Bey Divanı’nın Tahli- li, İstanbul: MEB Yayını, 1971; İstanbul: Kitabevi Yayınevi, 2001, 304 s.
• Çeltik, Halil, Ömer Ferit Kam ve Âsâr-ı Edebiye Tedkikatı, Ankara: Kültür Bakanlığı Ya- yını, 1998, xxiv+320 s.
• Çıban, Mustafa, “Divan İncelemelerine Farklı Bir Bakıfl ve Teklifler”, Selçuk Üniversi- tesi Türkiyat Arafltırmaları Enstitüsü Türkiyat Arafltırmaları Dergisi, 1994, Yıl: 1, sy. 1, s. 109-133.
• Deniz, Sebahat, “XVI. Yüzyıl Bazı Divan fiairlerinin Türkçe Divanlarında Kozmik Un- surlar: Bakî, Fuzulî, Hayalî Bey, Nev’î, Yahya Bey”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 1992, xxi+463 s.
• Deniz, Sebahat, Tecellî ve Divanı, İstanbul: Veli Yayınları, 2005, 432+15 s.
• Doğan, Muhammet Nur, “fieyhî Divanı’ndaki Mücerret Unsurlar ve Bunların Seman- tik Açıdan Değerlendirilmesi”, İlmî Arafltırmalar 8, 1999, s. 107-113.
• Erol, Erdoğan, Sükkerî: Hayatı, Edebî Kifliliği ve Divanı, Ankara: Atatürk Kültür Merke- zi Yayını, 1994.viii+300 s.
• Eyüpoğlu, İsmet Zeki, Divan fiiirinde Sapık Sevgi, İstanbul 1991, 217 s.
• Kartal, Ahmet, Klâsik Türk fiiirinde Lâle, Ankara: Akçağ Yayınevi, 1998, 192 s.
• Kayaalp, İsa, Sultan Ahmet Divanı’nın Tahlili, İstanbul: Kitabevi Yayını, 1998.
• Kurnaz Cemal, Ahmet Talât Onay: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Anka- ra: TDV Yayını, 1993, lxi+500 s.
• Kurnaz, Cemal, “Hayalî Bey Divanı’nın Tahlili”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1984; baskısı: a.mlf, Hayalî Bey Divanı’nın Tahlili, 1. baskı, Ankara: Kültür Ba- kanlığı Yayınları, 1987, 773 s.; 2. baskı, İstanbul: MEB Yayınları, 1996, 800 s.
• Levend, Agâh Sırrı, Divan Edebiyatı: Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, 4. baskı, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1984, 662 s.
• Mengi, Mine, Divan fiiiri Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınevi, 2000, 226 s.
• Mermer, Ahmet ve Neslihan Koç Keskin, Eski Türk Edebiyatı Terimler Sözlüğü, Anka- ra: Akçağ Yayını, 2005.
• Okçu, Naci, fieyh Galib: Hayatı, Edebî Kifliliği, Eserleri, fiiirlerinin Umumî Tahlili ve Divanı’nın Tenkitli Metni, 2. baskı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993, II c, xi+1029 s.
• Okur, Münevver, Cem Sultan: Hayatı ve fiiir Dünyası, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayın- ları, 1992, xii+226 s.
• Öbek, Ali İhsan, “Divan fiiirinde Birkaç Yanlıfl Okuma ve Tahlil Üzerine”, Yedi İklim, 1994, c. 6, sy. 48, s. 63-67.
• Öbek, Ali İhsan, Divan fiiirinde Dinî ve Sosyal Konulu Rubaîler, İstanbul 1995, 207 s.
• Öztekin, Ali, Gelibolulu Mustafa Âlî: Câmi’u’l-Buhûr der-Mecâlis-i Sûr: Edisyon Kritik ve Tahlil, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını, 1996.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan fiiiri Sözlüğü, 13. baskı, İstanbul: Kapı Yayınları, 2004, [viii]+638 s.
• Saraç, M. Ali Yekta, “Divan Tahlilleri Üzerine”, İlmî Arafltırmalar 8, 1999, s. 209-219.
• Sefercioğlu, Mustafa Nejat, “Nev’î Divanı’nın Tahlili”, Doktora Tezi, Hacettepe Üni- versitesi, 1984; baskısı: a.mlf, Nev’î Divanı’nın Tahlili, 1. baskı, Ankara: Kül- tür Bakanlığı Yayınları, 1990, xv+448 s.; 2. baskı, Ankara: Akçağ Yayınevi, 2001, xiv+505 s.
• Serdaroğlu, Vildan, Sosyal Hayat Iflığında Zatî Divanı, İstanbul: İSAM Yayınları, 2006.
• fiemsiev, Parsa- S. İbragimov, Nevayi Asarları Lugatı, Taflkent 1973.
• fientürk, Ahmet Atillâ, Klâsik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Rakib’e Dair, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1995, xiv+98 s.
• fientürk, Ahmet Atillâ, Klâsik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Sûfî Yahut Zâhid Hak- kında, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1996, 83+7 s.
• Tanyeri, Mehmet Ali, Örnekleriyle Divan fiiirinde Deyimler, Ankara: Akçağ Yayını,
• Tarlan, Ali Nihad, “Metinler fierhine Dair”, Edebiyat Meseleleri, İstanbul: Ötüken Nefl- riyat, 1981, s. 187-202.
• Tarlan, Ali Nihad, fieyhî Divanı’nı Tedkik, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1964; 4. baskı, Ankara: Akçağ Yayını, 2004, 288 s.
• Tatçı, Mustafa, Hayretî’nin Dinî-Tasavvufî Dünyası, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınla- rı, 1998, xviii+251 s.
• Tolasa, Harun, “Ahmet Pafla’nın fiiir Dünyası”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1969; baskısı: a.mlf, Ahmet Pafla’nın fiiir Dünyası, Ankara: Atatürk Üniversi- tesi Yayınları, 1973, xvi+600 s.; Ankara: Akçağ Yayınevi, 2001, 539 s.
• Tökel, Dursun Ali, Divan fiiirinde Mitolojik Unsurlar: fiahıslar Mitolojisi, Ankara: Ak- çağ Yayınevi, 2000, xiv+484 s.
• The Analytic Studies in Classical Turkish Literature Üzeyir ASLAN