Efforts for Seeking of Legality and The Construction of Sovereignty in Mamluks “The Person Who Kills The Sultan Becomes The Sultan”

Yıl 2013, Cilt: 32 Sayı: 53, 155 - 172, 01.05.2013

Süleyman Özbek

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000538

Cited By: 5

Öz

Memluks who reigned approximately two century between 1250-1517 on the geography of Egypt and Syria, started to study densily for gain legality because of their origin was slave. They became major patron of the Islamic world as using two important opportunities about this subject. One of the opportunities, Moguls had to stop the progress to Middle East as a result of the defeat of Memluk in Ayn-Calut in 1260. The second one, caliphate of Abbasid was invigorated again in Egypt which had removed in Bagdad in 1258. The Sultans of Memluk had an active role in the Islamic world as taking both Ayn-Calut and caliphate of Abbasid under their protection. Sultans of Memluk who gain legality in the Islamic world started to strive for make principles sovereignty and domination among themselves. The sentence of “person who killed the sultan become a sultan” will become a principle afterwards because of the state is established as a result of bloody revolution and the system of heir apperancy won’t come true until collapse with the exception of some situations. Bloody revolutions and struggle of power among emirs will imprison the Memluks in geography of Egypt and Syria and as a consequence they can’t apply idea of world domination which is the main target of philosophy of conquest that is seen all the Turkish states in history. Owing to they imprisoned themselves in certain geography, they couldn’t follow the technological development and various events in the world and as a result of this, collapse has become inevitable

Anahtar Kelimeler

Mamluks, Egypt, sultanate, the legitimacy, crown system, creating a dynasty

Memlûklerde meşrûiyet arayışları ve saltanat inşasına yönelik çabalar “sultanı öldüren sultan olur”

Öz

1250-1517 yılları arasında yaklaşık iki buçuk asır Mısır ve Suriye coğrafyasında hüküm süren Memlûkler, köle asıllı olmaları sebebiyle meşruiyet kazanmak amacıyla yoğun çalışmalara girmişlerdir. Bu konuda karşılarına çıkan iki önemli fırsatı olumlu bir şekilde kullanarak bir anda İslam âleminin hâmisi mevkiine yükselmişlerdir. Bu fırsatlardan ilki; Moğolların 1260’da Ayn-Calût’ta Memlûkler tarafından ağır bir yenilgiye uğratılarak Orta-Doğu’daki ilerleyişini durdurmak zorunda kalmalarıdır. İkincisi ise; 1258 yılında Bağdad’da ortadan kaldırılan Abbasî Halifeliği’nin Mısır’da yeniden ihyâ edilmesidir. Memlûk sultanları hem Ayn-Calût zaferi hem de Abbasî Halifeliği’ni himayeleri altına alarak İslam âleminde söz sahibi bir konum kazanmışlardır. İslam âleminde meşrûiyet kazanan Memlûk sultanları, bundan sonra içeride kendi aralarında hâkimiyet ve saltanat prensipleri oluşturma gayretine girmiştir. Devletin kanlı bir ihtilal sonucunda kurulması daha sonraki yıllarda da “sultanı öldüren sultan olur” cümlesiyle özetlenebilecek bir prensip olarak kabul görecek ve yıkılışa kadar veliahdlık sistemi birkaç istisna dışında gerçekleşmeyecektir. Kanlı ihtilâller, emirler arasındaki nüfûz mücadeleleri Memlûkleri Mısır ve Suriye coğrafyasına hapsedecek, bunun sonucunda tarihte kurulan bütün Türk devletlerinde gördüğümüz fütûhatçı felsefenin temel hedefi olan cihan hâkimiyeti idealini uygulamaya koyamayacaklardır. Kendilerini belirli bir coğrafyaya hapsetmeleri sebebiyle dünyadaki olayları veteknolojik gelişmeleri takip edememişler bunun sonucunda da yıkılış kaçınılmaz hale gelmiştir

Anahtar Kelimeler

Memlükler, Saltanat, Meşrüiyet arayışları

Kaynakça

• ABD el-BASIT b. Halil b. Şahin el-Malatî, Nüzhe el-Esatin fî men Veliye Mısr min es-Selâtîn (Thk. M. Kemaleddin İzzeddin Ali) Kahire 1987.
• ABD el-BÂSIT b. Halil b. Şahin ez-Zâhirî, Neylü’l-Emel fî Zeyl ed-Düvel (thk. ve nşr., Ömer Abd es-Selâm Tedmürî), Mektebeti’l-Asrıyye, Beyrut 2002.
• AKA İsmail, “Timurlular’sa Hâkimiyet Anlayışı”, Prof. Dr. İsmail Aka Makaleler 2, Ankara 2005, s. 71-78.
• AKTAN, Ali, “Memlûklerde Saltanat Değişikliği Usulü” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı 9, Erzurum 1990, s. 280.
• AŞUR, Said A., el-Asr el-Memlûkî fî Mısr ve eş-Şam, Kahire 1976.
• AYALON David, “Memlûk Devletinde Kölelik Sistemi” (çev. S. Kortantamer), Ege Ün. Tarih İncelemeleri Dergisi, IV/1989, s. 211-247.
• ÇETİN, Altan, Memlûk Devletinde Askeri Teşkilat, İstanbul 2007.
• ÇETİN, Altan, “Selçuklu Teşkilatının Memlûklere Tesiri” Belleten, LXVIII/ 251, Ankara 2004. s. 1-24.
• EBU’L-FEREC Barhebraus, Ebu’l-Farac Tarihi II (Trc. Ö. Rıza Doğrul), Ankara 1950
• GENÇ, Reşat, Karahanlı Devlet Teşkilatı, Ankara 1981.
• İBN ABD ez-ZÂHİR, Kadı Muhyiddin, el-Ravdu’z-Zâhir fî Sîreti el-Melik ez-Zâhir (nşr. S.f. Sadeque), Dacca 1956.
• İBN AYBEK ed-DEVEDÂRÎ, Kenz ed-Dürer ve Câmi el-Gurer, ed-Dürre ez-Zekiyye fî Ahbâr ed-devle et-Türkiyye (thk. Ulrıch Harman), C. VIII, Kahire 1971.
• İBN CİY’ÂN, Bedr ed-Din ebu el-BekaMuhammed b. Yahya, el-Kavl el- Mustazraf fî Seferi Mevlana el-Melik el-Eşref (thk. A.bd es-Selam et- Tedmürî), Tarablus 1984.
• İBN İYAS, Muhammed İbn Ahmed, Beda’î ez-Zuhûr fî Vaka’î ed-Duhûr (thk. M. Mustafa), Kahire 1984.
• İBN. ŞÂHİN ez-Zâhiri Garsu'd-Din Halil, Zübdetü Keşfü'l-Memâlik ve Beyanı't-Turuk ve'l-Mesalik, (nşr. B. Ravis), Paris 1894.
• İBN TANRIBİRDÎ, Ebu’l-Mehâsîn, en-Nucûm ez-Zâhire fî Mulûk Mısır ve el-Kahire, Kahire 1913-1919.
• İBN TANRIBİRDÎ, Ebu’l-Mehâsîn, el-Menhel es-Safi ve’l-Müstavfî Ba’de el-Vâfî (Thk. M. Muhammed Emin) C. VI, Kahire 1990.
• el-MAKRİZÎ, Ahmed b. Ali, Kitâbu’s-Sulûk li Ma’rife ed-Düvel el-Mulûk, C. I., Kahire 1956 (Thk. M. M. Ziyade)
• el-MAKRİZÎ, Ahmed b. Ali, el-Mevâiz ve el-İ’tibâr bi Zikri el-Hıtat ve el- Asâr (thk. M. Zeynuhum-M. Şarkavî), C.III, Kahire 1998.
• KAFESOĞLU,İbrahim, Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri, Ankara 1980.
• KAFESOĞLU,İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul 1997.
• KANAT, Cüneyt, “Memlûk Devletinde İktidar Değişikliği, Bahrî Memlûklar’dan Burcî Memlûklar’a”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, İstanbul 2008, s. 541-545.
• KANAT, Cüneyt, “Memlûk-Timurlu Hâkimiyet Mücadelesi”, Türkler, V, Ankara 2002, 134-143. Münasebetleri, Ortadoğu’da
• KANAT,Cüneyt, “Memlûkler’in Baybars Zamanındaki (1260–1277) Bu Suriye-ÇukurovaTürkleşmesindeki Rolü”, III. Uluslar Arası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildiriler, Adana 1999, 423–434.
• KASIM, Abduh Kasım, Asr Selâtîn el-Memâlîk, et-Tarih es-Siyasî ve el- İctima’î, Kahire 1998.
• KOPRAMAN, K. Yaşar, “Memlûkler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul 1987, C. VI, s. 470-472.
• KOPRAMAN, K. Yaşar, “Memlûkler Döneminde Mısırda Sosyal Hayat”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C. VII, İstanbul 1988, s. 17- 48.
• KORTANTAMER, Samira, Bahri Memlûklarda Üst Yönetim Mensupları ve Aralarındaki İlişkiler, İzmir 1990.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuat, “Türk ve Moğol Sülalelerinde Hanedan Azasının İdamında Kan Dökmenin Memnuiyeti”, Türk Hukuk Tarihi Dergisi, Ankara 1949, C. I, s. 1-9.
• KÖYMEN, M. Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara 1982.
• KRAMERS, J.H.,“Sultan”, MEB. İslam Ansiklopedisi, XI, İstanbul 1993, s. 24-28.
• NİZÂM el-MÜLK, Siyaset-nâme (haz. M. Altay Köymen), Ankara 1982.
• ÖZBEK, Süleyman,“Yakın Doğu Türk-İslam Tarihinin Akışını Değiştiren Bir Meydan Savaşı: Ayn-Calud”, Türkler, Ankara 2002, C. V, s. 127- 133.
• RAVENDÎ, Râhatu's-Sudûr ve Ayetü's-Sürûr ( çev. A. Ateş), Ankara 1957.
• SPULER, B., İran Moğolları (trc. C. Köprülü) Ankara 1987.
• TEKİNDAĞ, Şehabettin, “Fatih Devrinde Osmanlı-Memlûklu Münasebetleri”, İstanbul Ün. Tarih Dergisi, S. 30, Mart 1976.
• TURAN, Osman, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkuresi Tarihi, İstanbul 1973.
• UZUNÇARŞILI, İ. H., Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Ankara 1984.
• WIET, G. L’egypt Arabe, Paris 1937.
• YİĞİT, İsmail, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi, C. VII, İst. 1991, s. 181.
• YÛNÎNÎ, Kutb ed-Dîn Ebu el-Feth, Zeyl Mir’ât ez-Zemân, Haydarabad 1955.