ATATÜRK DÖNEMİ’NDE MADEN VE ENERJİ ALANINDA KURULAN BİR İKTİSADÎ DEVLET TEŞEKKÜLÜ: ETİBANK

Year 2019, Volume: 38 Issue: 66, 444 - 478, 30.09.2019

Mehmed Gökhan Polatoğlu

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.503985

Cited By: 2

Abstract

Yeni
kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni ekonomik yönden kalkındırmak için ülkenin
yeraltı ve yerüstü kaynaklarının etkili bir biçimde kullanılması gerekiyordu. Bu
bakımdan sanayinin bel kemiğini oluşturan maden ve elektriğin yurt içinden kolay
ve ucuz bir şekilde elde edilmesi oldukça önemli bir yer teşkil etmekteydi. Bu
bağlamda 1925’te Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu. Ekonomik durumu ve
teknik imkânları nispetinde devraldığı sanayi tesislerini belirli bir seviyeye
ulaştıran banka, madencilik alanında kapsamlı çalışmalar yapamadı. Bunu
gerçekleştirmek için Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleriyle 1935’te bir
iktisadî devlet teşekkülü olan Etibank kurulmuştu. Banka, Türkiye’nin yeraltı ve
yerüstü kaynaklarını modern tesisler vasıtasıyla ve yüksek verimlilik
anlayışıyla çıkarıp, işleyerek ilgili kurumlara dağıtacaktı. Kurduğu
hidroelektrik ve termik santraller ile Türkiye’nin enerji ihtiyacının önemli
bir kısmını karşılayacaktı. Aynı zamanda kurum bünyesindeki tesislerin işletme
giderlerinin karşılanması ve halkın birikimlerinin güvenilir bir yerde
değerlendirilmesi için 1955’ten itibaren bankacılık faaliyetine başlanacaktı. Bu
çalışma ile Etibank’ın kuruluşu, faaliyet gösterdiği alanlar ve Türkiye
ekonomisine yapmış olduğu katkılar üzerine bir değerlendirme yapılmıştır.

Keywords

Türkiye, ekonomi, Etibank, maden

References

• KaynakçaA- Arşiv BelgeleriBaşbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.10.0.0. Yer No: 166.156.2.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.10.0.0. Yer No: 138.987.1.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.18.01.02. Yer No: 59.88.14.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.18.01.02. Yer No: 6.56.12.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.18.01.02. Yer No: 42.8.7.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.18.01.02. Yer No: 45.35.17.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 030.18.01.02. Yer No: 88.98.4.
• B- Kitaplar, Makaleler, Gazeteler Aksoy, Sıddık, “Cumhuriyet Dönemi Madenciliğinde Etibank”, Etibank Bülteni, S. 79, (Ekim 1985), Ankara, 1985, s.22-26.Anadolu GazetesiAnkara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Ardel, Ahmet, “Cumhuriyet Devrinde Endüstri”, Türk Coğrafya Dergisi, S. 3-4, (1943), s.316-351.Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi, Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği, Ankara, 1981.Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, (Haz: Utkan Kocatürk), Edebiyat Yayınevi, Ankara, 1999.Aysan, Mustafa A., “Atatürk Devletçiliği ve Sonraki Uygulamalar”, Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi, Ankara, 1981, s.154-196.Aysan, C. Z., “Endüstri Hayatımızda Mühim Bir İnkılâp Zonguldak Kömür Havzamızın Devletçe İşletilmesi”, Karaelmas Zonguldak Halkevi Dergisi, S.3 (1940), Zonguldak, 1940, s.8-10.Bakış DergisiBaşgöze, Cemil, “Etibank”, Etibank Dergisi, S. 1, (Mayıs 1961), s.3-25.Cumhuriyet GazetesiErgen, Kenan “Kalkınan Türkiye’nin Elektriklendirilmesi ve Etibank’ın Hizmetleri”, Etibank Dergisi, S. 1, (Mart 1967), s.29-32.Hiç, Mükerrem, “Atatürk’ün İktisadi Alandaki Görüş ve Politikaları”, Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi, Ankara, 1981, s.126-153.Eti Bank 1935-1945, (Haz: Aslan Tufan Yazman), Ankara, 1945.“Eti Bank 1935-1945”, Maden Tetkik ve Arama Dergisi, C: 34, S.34, (1945), s.316-318.Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Bor Sektörü ve Etimaden, Ankara, 2018.Etibank Annual Report 1963, Etibank, Ankara, 1963.Etibank BülteniEtibank DergisiEtibank 1949, Etibank, Ankara, 1949.Etibank El Kitabı, (Haz: Orhan Karul), Etibank, Ankara, 1967.Etibank ve Faaliyetleri, Etibank Matbaası, Ankara, 1982.Eti Bank Kanunu, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.Etibank, Etibank Yayınları, Ankara, 1958.Etibank’ın Türkiye’nin Enerji Davasında Hizmetleri, Etibank, Ankara, 1957.İktisadi Yürüyüş DergisiKaraelmas Zonguldak Halkevi DergisiKutay, Cemal, Celâl Bayar, II, Kenan Basımevi, İstanbul, 1939.Maden Tetkik ve Arama DergisiOn Beşinci Yıl Kitabı, Cumhuriyet Halk Partisi, Ankara, 1938.Özeken, Ahmet Ali, Türkiye Kömür Ekonomisi Tarihi, Milli Mecmua Basımevi, İstanbul, 1955.Sağlam, Dündar, Türkiye’de Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Yapısı ve Zarar Nedenleri, Kalite Matbaası, Ankara, 1980.Topçuoğlu, Hâmide “Etibank ve Sosyal Politikası”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XIII, S.1-2, (1956), s.287-328.Türk Coğrafya DergisiTürk Ekonomisi DergisiTürkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi T.C. Resmî GazeteTürkiye Cumhuriyetinin İkinci Sanayi Planı 1936, (Haz: A. Afet İnan), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1973.Ulus GazetesiUlutan, Burhan, Etibank 1935-1985, Etibank Matbaası, Ankara, 1987.Yazman, M. Öğüt, Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Tisa Matbaacılık Sanayii, Ankara, 1973Zarakolu, Avni, “Türkiyenin Maden ve Enerji Ekonomisinde Etibank”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.15, S.1, (1958), s.165-194.http://www.taskomuru.gov.tr/index.php?page=sayfagoster&id=7: (Erişim tarihi: 15 Ekim 2018.)http://www.gli.gov.tr/kurulus.html, (Erişim tarihi: 15 Eylül 2018)