SURİYE’DE KULLANILAN ÖNEMLİ TİCARÎ, DİNÎ VE ASKERÎ YOL GÜZERGÂHLARI VE BU YOLLARIN KONTROLÜ MESELESİ (IX-XI.YY)

Yıl 2021, Cilt: 40 Sayı: 69, 28 - 54, 31.03.2021

Sedat Bilinir

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.745975

Öz

Ortaçağ’da, ticari yolların geçtiği güzergâhlara hâkim olmanın avantajları olduğu kadar dezavantajları da vardı. Ortaçağ’da Suriye bu özelliğe sahip bir ülkeydi. Anadolu ile Orta Doğu arasında köprü vazifesi gördüğü için oldukça işlek yollara sahipti. Ayrıca denize kıyısı olması ve Hac yolu güzergâhının bu ülkeden geçmesi, önemini arttıran bir diğer etkendi. Bu sebeplerden dolayı bölgede sürekli bir hâkimiyet mücadelesi söz konusuydu. Bu coğrafya, kendisine hâkim olana büyük bir ekonomik güç kazandırsa da bunun yanında da çok fazla düşman kazandırıyordu. Bu bağlamda çalışmada, bölgeye hâkim olan güçlerin bu ülkede en çok kullandıkları yollar ve tercih ettikleri güzergâhlar ana kaynaklar ışığında belirlenmeye çalışıldı. Ticarî, dinî ve askerî açıdan en çok tercih edilen yollar, bu yolların avantajları ve dezavantajları dönem dönem farklılıklar arz etmekteydi. Hükümdarlar, dönemin koşullarına göre kendince önlemler alıp bu sistemin bozulmaması için ellerinden gelen gayreti azamî derecede kullanmaya özen gösteriyorlardı. Bu yollarda hükümdarlar için olmazsa olmaz niteliğe sahip olan bir diğer mesele de iletişimi sağlamaktı. Ancak hükümdar ile yerli halkın kullandığı iletişim yöntemleri birbirinden farklıydı. Bunlara ek olarak, karayoluna kıyasla denizyolu taşımacılığı da oldukça ciddi boyutlara ulaşmıştı. Denizyolu taşımacılığının neden tercih edildiği, ikisinin de tüccarlar açısından avantajları ve dezavantajları, kroniklerin, seyyahların gözlemleri doğrultusunda verilen bilgiler ışığında anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suriye, hac yolları, ticari yollar, karayolu, denizyolu

Kaynakça

• A.A,Vasiliev (1943). Bizans İmparatorluğu Tarihi. Arif Müfid Mansel (çev), Cilt 1. Ankara: Maarif Yayınevi. Ahmed b. Mahmud (2011). Selçuknâme. Erdoğan Merçil (haz). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Belazurî (2013). Fütûhu’l Buldân. Mustafa Fayda (terc). İstanbul: Siyer.
• Çelik, A. (2018). Fâtımîler Devleti Tarihi (909-1171). Ankara: TTK.
• Ebu’l Fidâ (2017). Takvimü’l-Buldan. Ramazan Şeşen (çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• El-Hüseyni (1999). Ahbârü’d-devleti’s-selçukiyye. Necati Lügal (çev). Ankara: TTK.
• Fulcherius Carnotensis (2009). Gesta Francorum Iherusalem Pregrinantium. İlcan Bihter Barlas (çev). İstanbul: IQ Kültür Sanat. Heyd W. (2000). Yakındoğu Ticaret Tarihi. Enver Ziya Karal (çev). Ankara: TTK.
• Ioannes Zonaras (2008). Tarihlerin Özeti. Bilge Umar (çev). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• İbn Battuta (2004). Tuhfetü’n-Nuzzâr fi Garâibi’l-Emsâr ve Acâibi’l-Esfâr. Cilt 1, A.Sait Aykut (çev). İstanbul: YKY.
• İbn Havkal (2017). Sûrat el-Arz. Ramazan Şeşen (çev). İstanbul: Yeditepe.
• İbn Hurdazbih (2008). el-Mesâlik ve’l-Memâlik. Yollar ve Ülkeler Kitabı. Murat Ağarı (çev). İstanbul: Kitabevi.
• İbn Kalânisi (2015). Zeyl Tarih-i Dımaşk. Onur Özatağ (çev). İstanbul: Türkiye İşbankası, Kültür.
• İbnü’l Adîm (2014). Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb (1055-1127). Ali Sevim (terc). Ankara: TTK.
• İbnü’l Verdi (2017). Tetimmetü’l-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer. Mustafa Alican (çev). İstanbul: Kronik.
• İbnü’l-Esîr (1991). el-Kâmil fi’t-târîh. Cilt 10. Abdülkerim Özaydın (çev). İstanbul: Bahar Yayınevi,
• İstahri (2019). Mesâliku’l-Memâlik. (Ülkelerin Yolları). Murat Ağarı (çev). İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Scylitzes. J (2000). A Synopsis of Histories. John Wortley (Translation). The Centre of Hellenic Civilization at the University of Manitoba.
• Kudâme İbn Cafer (2018). Kitabü’l Harac. Ramazan Şeşen (çev). İstanbul: Yeditepe.
• Diakanos (2005). L. The History of Leo the Diakanos. Alice-Mary Talbot and Dennis F. Sullivan (Translated). Washington DC: Dumbarton Oaks Trustees for Harvard University.
• Mesûdî (2018). Kitâbü’t-Tenbih ve’l-İşraf. Ramazan Şeşen (çev). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Psellos, M (2014). Khronographa. Işın Demirkent (çev). Ankara: TTK.
• Miskeveyh (2016). Tecâribü’l-Ümem. Kıvameddin Burslan (terc). Ankara: TTK.
• Mukaddesî (2015). Ahsenü’t-Tekâsîm. Ahsen Batur (çev). İstanbul: Selenge.
• Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah (2017). Câmiu’d-düvel. Ali Öngül (çev). İstanbul: Kabalcı.
• Nasr-ı Hüsrev (1967). Sefernâme. (2. Baskı). Abdülvehap Tarzi (çev). İstanbul: MEB.
• Ostrogorsky, G (2015). Bizans Devleti Tarihi. (8.Baskı). Fikret Işıltan (çev). Ankara: TTK.
• Özdal, A. N. (2016). Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X.-XIV. Yüzyıllar). İstanbul: Selenge.
• Râvendî (1999). Râhatü’s-sudûr ve âyetü’s-sürûr. (Cilt 1). (2. Baskı). Ahmed Ateş (çev). Ankara: TTK.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî (2013). Mirʿâtu’z-zamân fi târîhi’l-aʿyân. (Cilt 17). Beirut: el-Resalah el-Aʿlamiah.
• Şükrullah Efendi (2013). Behcetü’t-Tevârîh. (3. Baskı). Hasan Almaz (çev). İstanbul: Mostar.
• Tabakoğlu, A. (2005). Türk İktisat Tarihi. (7. Baskı). İstanbul: Dergâh.
• Urfalı Mateos (2000). Mateos Vekayi-Nâmesi(952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Hrant D. Andreasyan (çev). Ankara: TTK.
• Willermus T. (2016). Historia rerum in partibus transmarinis gestarum. Ergin Ayan (çev). İstanbul: Ötüken.
• Yiğit, İ. Kınnesrîn. (2002). (Cilt 25). Ankara: DİA, (419-420).
• Yusuf, M. D. (1985). Economic Survey of Syria During the Tenth and Eleventh Centuries. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• Zahîrud’dîn Nîşâbûrî (2018). Selçuknâme. Ayşegül Fidan (çev). İstanbul: Kopernik.