İLK İŞ KANUNU ÖNCESİ DÖNEMDE ÇALIŞMA HAYATI VE TÜRK İŞÇİLERE TAHSİS EDİLEN HİZMET GRUPLARI

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 243, 447 - 464, 16.12.2019

Demet Cansız

Öz

Cumhuriyet’in ilk yıllarında çalışma
hayatı ve işçi haklarına dair birtakım düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerin
en önemlilerinden birisi de işçiler tarafından ilk defa İzmir İktisat
Kongresi’nde dile getirilen “Türk işçilerin önceliği” meselesi olmuştur.  Bilhassa yabancı sermaye tarafından işletilen
kurumlarda gayrimüslim işçilerin tercih edilmesi, Türk ameleye yapılan kötü
muamele gibi hususlar ülkedeki işsizlik ve ekonomik bunalımla birleşince Türk
işçiler arasında sosyal bir bunalım doğmuştur. Bu bunalımı engellemeye yönelik
ve milli ekonominin kalkınması adına bazı iş kollarında yalnızca Türk amelenin
çalıştırılması uygun görülmüştür. Bu maksatla 1932’de “Türkiye’de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında
Kanun” adıyla bir yasa çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İşçi Hakları, Türk İşçiler

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• BCA., Fon Kodu: 30-10-0-0/154-87-5, Tarih: 12.02.1925.
• BCA.,Fon Kodu: 30-10-0-0/ 8-46-8, Tarih: 30.06.1926.
• BCA.,Fon Kodu: 30-10-0-0/ 8-46-4,Tarih: 24.07.1926.
• BCA.,Fon Kodu: 30-18-1-1/18-21-6, Tarih: 21.03.1926.
• BCA.,Fon Kodu: 230-0-0-0/28-22-7,Tarih: 03.03.1925.
• BCA., Fon Kodu: 230-0-0-0/117-9-7,Tarih: 03.03.1928.
• BCA.,Fon Kodu: 230-0-0-0/ 88-15-10,Tarih: 26.051923.
• BCA.,Fon Kodu: 30-10-0-0/6-32-33,Tarih:26.11.1923.
• BCA.,Fon Kodu: 10-10-0-0/7-39-9,Tarih: 10.12.1924.
• BCA.,Fon Kodu: 10-10-0-0/6-38-40,Tarih:03.12.1924.
• BCA.,Fon Kodu: 10-10-0-0/6-38-37,Tarih: 27.11.1924.
• Resmi Yayınlar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 4, Cilt. 8, Sıra No:90.
• Resmi Gazete
• Hakimiyet-i Milliye
• Telif ve Tetkik Eserler
• Cansız, Demet, Halk Yolu Mecmuası (1923-1927), Çankırı 2014.
• Cem, İsmail,Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, İstanbul 1995.
• Deniz, Önder, Atatürk Döneminde Çalışma Hayatı ve 3008 Sayılı İş Kanunu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2005.
• Eren, Fikret,Borçlar Hukuku Genel HükümlerI, Ankara, 1987.
• Georgeon, Françoıs, “Tütün Rejisi’nden Tekel’e Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tütün Sorunu”, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930) Seçilmiş Makaleler, Çev. Ali Berktay, İstanbul 2006.
• Gözcü,Alev, 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye, İstanbul 2013.
• Güzel, M. Şehmuz,Türkiye’de İşçi Hareketleri, İstanbul, 1993.
• Karakök, Tunay, “Zonguldak Kömür Havzasında Bir Yardım Sandığı: Amele Birliği”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, S.13.
• Koç, Yıldırım,Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi, İstanbul 2003.
• Kopar, Metin, “İstiklal Harbi Sıhhi Raporu (1920-1923)”, International Journal of SocialandEducationalSciences, Vol.4, No.8.
• Küçükcan, Talip; Fidan, Ali, “İktisadi Kalkınmada Yerli Burjuvanın Sosyolojik Anlamı (Osmanlı’dan Günümüze Bir Sınıf Analizi), Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.22, S.2.
• Makal, Ahmet,Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946, Ankara 1999.
• -----------------, Ameleden İşçiye Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihi Çalışmaları, İstanbul 2007.Manisalı, Erol, İktisat Politikası: İlkeler ve Uygulamalar” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, İstanbul 1980.
• Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, İstanbul 1988.
• Talas, Cahit,Türkiye’nin Açıklamaları Sosyal Politika Tarihi, Ankara, 1992.
• Taner, Meral;Başal, Handan Asude, “Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye’de İlköğretimde ve İlköğretime Öğretmen Yetiştirmede Niceliksel ve Niteliksel Gelişmeler”, e-Journal of New World Sciences Academy, Vol. 4, No. 1.
• Tekeli, İlhan; İlkin, Selim,1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, İstanbul 2009.
• Tezel, Yahya S.,Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, İstanbul 1994.
• Timur, T.,Türk Devrimi ve Sonrası 1919-1946, Ankara1971.
• Türkiye İktisat Kongresi 1923 İzmir Haberler-Belgeler-Yorumlar, Haz. A. Gündüz Ölçün, Ankara, 1981.
• Ökçün, A. Gündüz , Türkiye İktisat Kongresi, Ankara 1968.
• Yaşa, Memduh, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, İstanbul 1980.