1952- 1960 Yılları Arasında Türkiye’nin Batı İttifakına Bağlı Yürüttüğü Politikalarda Zeki Kuneralp’in Konumu

Yıl 2022, Cilt: 131 Sayı: 259, 393 - 412, 14.10.2022

Turhan Ada Rabia Karaçal

https://doi.org/10.55773/tda.1111939

Öz

Bu makalenin amacı İkinci Dünya Savaşı ertesinde Türkiye’nin NATO ittifakına katılımı ile eş güdümlü olarak ortaya çıkan Bandung Konferansı, Bağdat Paktı ve Balkan Paktı gibi önemli oluşumların içerisinde Zeki Kuneralp’in işgal ettiği yeri betimlemektir. Bir diplomat olarak Zeki Kuneralp’in hükümetin politikalarıyla nasıl ve ne derecede uyumlu olduğu tartışmaya açıktır. Türkiye’nin Batı bloğuna kaydığı dönemlerde Kuneralp, 1952 yılından itibaren NATO temsilciliğinde mesai harcamış, ardından 1957 yılında başkente dönerek Siyasi Muavinlik görevini üstlenmiştir. Kaleme aldığı eserler vesilesiyle birçok dış politika konusuna değinen ve kendi görevlerini açıklamaya gayret gösteren Kuneralp, bu makalede 1952- 1960 yılları arasındaki görevleriyle anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışma temelde Zeki Kuneralp’in NATO temsilcisi iken katıldığı toplantılar ile Siyasi Muavinken katkıda bulunduğu dış gelişmeleri anlatmayı hedeflemektedir. Bu noktada özellikle Kuneralp’in yoğun mesai harcadığı Bandung Konferansı ve Bağdat Paktı bünyesindeki çalışmaları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

NATO, Bandung Konferansı, Balkan Paktı, Bağdat Paktı, Zeki Kuneralp

Kaynakça

• Akşin, Aptülahat: Türkiye’nin 1945’den Sonraki Dış Politika Gelişmeleri ve Ortadoğu Meseleleri, İstanbul, 1959.
• Armaoğlu, Fahir: 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914- 1995), 25. bs. İstanbul, 2018.
• Atıcı, Nesrin. “Zeki Kuneralp Sadece Diplomat Anılar- Belgeler”. Tarih Okulu. Cilt: ?, Sayı: 5, Uşak 2009.
• Aydın, Mehmet Korkud. “Bandung Konferansı ve Türk Basınına Yansımaları”, Turkish Studies, Cilt: 13, Sayı: 24, Ankara 2018.
• Bağcı, Hüseyin. Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikası. Ankara: İmge Kitabevi, 1990.
• Criss, Nur Bilge: “Türkiye- NATO İttifakının Tarihsel Boyutu”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 34, İstanbul 2012.
• Gönlübol, Mehmet. Haluk Ülman: “İkinci Dünya Savaşından Sonra Türk Dış Politikası (1945- 1965 Yılları)”, Olaylarla Türk Dış Politikası, 9. bs. Ankara, 1996.
• _______: “Türk Dış Politikasının Yirmi Yılı, 1945-1965". Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 1, Ankara 1966.
• Güçlü, Yücel: Zeki Kuneralp and Turkish Foreign Service, Cambridge, 2015.
• Günver, Semih: Fatin Rüştü Zorlu’nun Öyküsü, Ankara 1985.
• Hobsbawm, Eric: Kısa 20. Yüzyıl Aşırılıklar Çağı 1914- 1991, çev. Yavuz Alogan, 12.bs. İstanbul, 2019.
• Isis Press: Zeki Kuneralp 1914- 1998 A Tribute by Friends and Family, İstanbul, 1998.
• Kocaoğlu, Ceyda Tuna. “Soğuk Savaş Sürecinde Komünizme Karşı Türkiye’nin Ulusararası Güvenlik ve Savunma İşbirlikleri Kurma Çabaları: Balkan Paktı ve İttifakı”. Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 37, İstanbul 2021.
• Korkmaz, Kürşat: “Transatlantik İlişkilerin Savunma Boyutunun Değerlendirilmesi”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, Kırıkkale 2018.
• Kuneralp, Zeki: Sadece Diplomat Anılar Belgeler, İstanbul, 1999.
• _______: Arz Ederim: Bir Büyükelçinin Bakanlık Makamına Yazıları 1955- 1979, İstanbul, 1999.
• _______: Diplomatic Notebooks I 1958-1960 The View From Ankara, ed. Sinan Kuneralp, İstanbul 2018.
• _______: Dağarcığın Dibi: Yaşlılık Düşünceleri, İstanbul, 1999.
• Kürkçüoğlu, Ömer: Türkiye’nin Arap Ortadoğu’suna Karşı Politikası (1945- 1970), Ankara, 1972.
• Murat, Tugay: “Bandung Konferansı ve Türkiye”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 2, Elazığ 2018.
• Oran, Baskın. Atay Akdevelioğlu, Çağrı Erhan, Erel Tellal, Funda Keskin, Gökçen Alpkaya, Hikmet Uluğbay, İlhan Uzgel, Kudret Özersay, Melek Fırat, Mustafa Aydın, Ömer Kürkçüoğlu, Sanem Baykal, Tuğrul Arat: Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I: 1919- 1980, 23. bs. İstanbul, 2019.
• Uçarol, Rifat: Siyasi Tarih, Ankara, 1979.
• Sander, Oral: Balkan Gelişmeleri ve Türkiye 1945-1965, Ankara, 2018.
• Savaş, Ali Rıza. Ahmet İşler: “Güvenlik ve Savunma Örgütü Olarak: Bağdat Paktı”, Akademik İzdüşüm Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, Bitlis 2020.
• Serbest, Bürkan: “Bağdat Paktı’nın Kuruluş Süreci ve Gelişiminde Türkiye’nin Rolu”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 3, Bişkek 2016.
• Soysal, İsmail: Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağıtları, Ankara, 2000.
• _______: 1955 Bağdat Paktı, Ankara, 1991.
• Şahin, Serdar. Mustafa Salep: Balkanlarda Güvenlik Arzusu: Türkiye-Yunanistan-Yugoslavya İlişkileri ve Balkan Paktı. Ankara, 2012.
• Yeşilbursa, Behçet Kemal: Bağdat Paktı 1950-1959, çev. Nur Nirven, İstanbul, 2019.
• “Afrika- Asya Konferansına İştirak Edecek Heyetimiz”, Cumhuriyet Gazetesi, 6 Nisan 1955.
• “Bağdat Paktı Konseyi Bugün Toplanıyor”, Milliyet Gazetesi, 27 Ocak 1958.
• “Başvekil Menderes Bugün Bağdat’a Hareket Ediyor”, Milliyet Gazetesi, 20 Kasım1955.
• “Çalışma Yapısı”, Üye Ülkeler, (çevrimiçi) https://www.nato.int/nato-welcome/index_tr.html, 17.04.2022.
• Atlantik Paktı Konseyi Nezdinde Hükümetimizi Temsil Etmek Üzere Fatin Rüştü Zorlu’nun Daimî Delege ve Büyükelçi Olarak Tayini, 15 Mart 1952, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, No. 128- 19- 4, 1.
• Dışişleri Bakanlığı Genel Katiplik Siyasi İşler Yardımcılığına Zeki Kuneralp’ın Tayini, 3 Mayıs 1957, Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30- 11- 1- 0, 265, 17, 16.