Ak Liman ve Beş Katlı Evin Altıncı Katı’nda Yüksek Sesli Bir Venüs Olarak Tehmine ve Ötekiler

Year 2025, Issue: 60, 247 - 266, 30.10.2025

Yasemin Koç

Abstract

Azerbaycan edebiyatının modern döneminde, özellikle 1960’lı ve 1970’li yıllarda ön plana çıkan isimlerden biri olan Anar, 1970’te yayımladığı Ak Liman adlı romanının devamı niteliğindeki Beş Katlı Evin Altıncı Katı’nı da 1981’de yayımlar. Yayımlandığı dönemde çok okunarak sinemaya da uyarlanan Tehmine ve Zaur’un aşk öyküsü, arka planda Azerbaycan toplumunun gelenek ile modernite arasındaki sıkışmışlığını da gözler önüne serer. Özellikle kadın karakterler üzerinden var oluş mücadelesini irdeleyen bu iki anlatıda karakterler arasındaki karşıtlıklardan faydalanılarak toplumsal denetim mekanizmaları, cinsiyet ayrımcılığı, toplumsal cinsiyet rolleri, aile ilişkileri ve kadınların üzerindeki baskı gibi pek çok mesele gündeme getirilerek eleştirilir. Anlatılar müziğin, sinematografinin gücünden de yararlanarak oldukça sürükleyici bir yapıya kavuşturulurken çeşitli sembollerle karakterlerin belirgin yanlarının, temsil alanlarının ve karşıtlıklarının altı çizilir. Her iki anlatıda da olayların gidişatını belirleyen, çatışmayı hem besleyen hem de sonlandıran, ilk ve son sözün sahibi kadınlar olur. Kadının sesi ve kimliği, modern olan ve geleneksel olan arasındaki farkı ortaya çıkaran en belirgin unsurdur. Yaratılan Tehmine karakteri; dönemine göre oldukça cesur, dikkat çekici taraflarıyla ve elbette öyküsüyle ikonik bir karaktere dönüşmüştür. Tıpkı Anna Karenina gibi, Emma Bovary gibi umutsuzluğa rağmen sınırları zorlayarak varlığını ortaya koyan Tehmine, hem yadırganan hem hayran olunan bir figür olarak Azerbaycan edebiyatında ve sinemasında yer edinmiştir. Yarattığı atmosferle, karakterlerle ve eleştiriye açtığı kavramlarla iki roman, bu yazıda bir bütün olarak değerlendirilmiştir.

Keywords

Anar , Azerbaycan edebiyatı , Beş Katlı Evin Altıncı Katı , Ak Liman , ses , kimlik

Tehmine and Others as a Loud Venus in White Port and The Sixth Floor of a Five-Storey Building

Abstract

Anar, one of the prominent names in the modern period of Azerbaijani literature, especially in the 60s and 70s, published The Sixth Floor of the Five-Storey Building in 1981, which is the continuation of his novel White Port, published in 1970. The love story of Tehmine and Zaur, which was widely read at the time and was adapted into a movie, also reveals the stuckness of Azerbaijani society between tradition and modernity in the background. In these two narratives, which examine the struggle for existence, especially through female characters, many issues such as social control mechanisms, gender discrimination, gender roles, family relations and the pressure on women are brought to the agenda and criticized by using the contrasts between the characters. While the narratives are created in a very immersive structure by making use of the power of music and cinematography, the distinct aspects of the characters, their areas of representation and their opposition are underlined with various symbols. In both narratives, women are the ones who determine the course, nurture and end the conflict, and have both the first and last word. The woman’s voice and identity is the most obvious element that reveals the difference between the modern and the traditional. Tehmine became an iconic character, with her brave and remarkable aspects for her time and, of course, her story. The two novels are evaluated as a whole in this article, with the atmosphere they create, the characters and the concepts they open to criticism.

Keywords

Anar , Azerbaijani literature , The Sixth Floor of a FiveStorey Building , White Port , voice , identity

References

• Ahıska, M. (2012). Kimlik kavramı üstüne fragmanlar. Defter Dergisi, 27, 11-35.
• Anar, R. (1991). Ak liman. Simavi.
• Anar, R. (1995). Beş katlı evin altıncı katı. Ötüken.
• Barrett, M. (1995). Günümüzde kadına uygulanan baskı: Marksist feminist çözümlemede sorunlar (Ş. Süer, Çev.). Pencere.
• Damak, F. (2018). Erkekliğin yitiminden queerin bitimine: Troya’da ölüm vardı. Toplum ve Bilim, 145, 233-260.
• Düzkan, A. (1995). Evlilik yasaklansın. Pazartesi, 8, 1-4.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Gezgin, D. (2007). Bitki mitosları. Metis.
• Moran, B. (2001). Türk romanına eleştirel bir bakış 1. İletişim.
• Nağıyeva, N. (2006). Çağdaş Azerbaycan yazarlarından Anar’ın romancılığı üzerinde bir inceleme (Tez No. 205744) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özman, A. (2020). Muhafazakâr kadınların tahayyülünde kadınlık: Analık, aile ve eşitsizlik üzerine. F. Saygılıgil ve N. Berber (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Feminizm içinde (C 10, s. 339-354). İletişim.