OKUL YÖNETİCİLERİNİN LİDERLİK STİLLERİNİN FARKLI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2007, Cilt: 5 Sayı: 1, 73 - 114, 01.03.2007

Necati Cemaloğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim ve ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin görüşlerine göre, okul
yöneticilerinin gösterdikleri liderlik stillerini farklı değişkenlere göre saptamaktır. Araştırma tarama modelindedir.
Araştırmanın örneklemini 2005-2006 eğitim-öğretim yılında rastgele seçilen Ankara, Yozgat, Kastamonu ve Van
illerinde resmî 25 ilköğretim ve ortaöğretim okulunda görev yapan toplam 500 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada
Bass ve Avolio (1995) tarafından geliştirilen “Çok Faktörlü Liderlik Anketi - Değerlendirme Formu (5x Kısa)”
(Multifactor Leadership Questionnaire MLQ) kullanılmıştır. Anketteki 45 maddenin toplam Cronbach Alpha Katsayısı
=,95’tir. Veriler hesaplanırken, ikili karşılaştırmalarda t-testi, ikiden fazla grupların karşılaştırılmasında tek yönlü
varyans analizi (F) liderlik alt boyutları ile etkileri arasındaki ilişki için de Pearson momentler çarpımı korelasyon
katsayısı ( r ) hesaplandı. Sonuçlar, p≤0,05 ve p≤0,01 düzeyinde test edilmiştir. Bu araştırmanın sonucunda, okul
yöneticilerinin liderlik stilleri, öğretmenlerin cinsiyetine, medeni durumlarına, yaşlarına, kıdemlerine, mezun oldukları
okullara, görev yaptıkları okul türüne göre farklılık gösterirken, branşlarına göre farklılık göstermediği, dönüşümcü
liderlik ile ekstra çaba, doyum ve etkililik, koşullu ödül ile ekstra çaba, doyum ve etkililik arasında yüksek düzeyde
pozitif ilişki görülürken, laissez – faire liderlikle ekstra çaba, doyum ve etkililik arasında negatif yönde orta düzeyde bir
ilişkinin varlığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticisi, liderlik, kişisel bilgiler.

AN ANALYSIS OF THE SCHOOL ADMINISTRATORS’ LEADERSHIP STYLES IN TERMS OF DIFFERENT VARIABLES

Öz

The aim of this study is to determine the leadership styles of school administrators according to the views of
teachers working at primary and secondary education. The study is in a research model. The exemplification of the study
consist of randomly selected 500 teachers who are working in 25 primary and secondary schools in Ankara, Yozgat,
Kastamonu and Van in 2005-2006 educational year. In this study “Multifactor leadership questionnaire MLQ”
developed by Bass & Avolio was used. The Alpha Co-efficiency number of 45 entries in the questionnaire is 9,5. For the
data calculation t-test was used for binary comparisons, one-way variance analysis (F) was used for the comparisons of
groups more than two and for the leadership sub-dimensions and for the results of leadership comparisons Pearson
momentum multiplication co-efficiency number (r) was calculated. Results were tested on P≤0,05 & P≤0,01 levels. The
result of the study shows that as the leadership styles of the school administrators differentiates according to the gender
of the teachers, marital status, age, experience levels, schools graduated, school type they are working in there exists no
difference in terms of the subjects; and as there exists high positive relation between converting leadership and extra
effort, satisfaction and effectiveness, operant reward and extra effort, laissez- faire has been found mid-level negative
relation between leadership and extra effort and satisfaction and effectiveness.

Anahtar Kelimeler

School administrator, leadership, personal information

Kaynakça

• Açıkalın, A. (2000). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Özellikleri ve Empati Becerileri Arasındaki İlişki. Ankara İli Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G. Ü. Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Ashkanasy, N. M. ve Tse, B. (2000). Transformational Leadership As Management Of Emotion: A Conceptual Review. CT: Greenwood Publishing.
• Aydın, K. (2004). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri Ve Tükenmişliği Etkileyen Bazı Faktörlerin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Badarocco, J. L. ve Ellsworth, R. (1978). Leadership And The Quest For Integrıty. Harward Busines School Pres. Boston, Massachusetts.
• Badarocco, L. J. (1998). Harward Business Review On Leadership. Boston: Harvard Pres.
• Bakker, A.B.; Killmer C.H.; Siegriest J. ve Schaufeli W.B. (2000). Effort-Reward Imbalance And Burnout Among Nurses. Journal Of Advanced Nursing, 31, 884– 891.
• Balcı, A. (1993). Etkili Okul Kuram, Uygulama ve Araştırma. Ankara: AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Bass, B.M. (1985). Leadership And Performance Beyond Expectations. NY: Free Pres.
• Bass, B. M. (1989). Leadership: Good, Better, Best. Leadership Challenge For Today’s Manager. Ed: Robert L.Taylor And William E. Rosenbach. New York:Nichols Publishing, 112-129.
• Bass, B. M ve B. J. Avolio. (1993). Transformational Leadership: A Response To Critiques. Leadership Theory and Research. Ed: Martin M Chemers. NY: Academic Press
• Bass, Bernard. M. ve B. J. Avolio. (1995). MLQ-Multifactor Leadership Questionnaire, CA: Mind Garden, Palo
• Bateman, T.S. (2002). Management: Competing in The New Era. Boston: Mcgraw- Hill Irwin.
• Bennis, W. (1989). Lider Olmanın Temel İlkeleri. Stratejik Yönetim ve Liderlik. Haz: Mustafa Özel. İstanbul: İz.
• Bryman, A. (1992). Charisma And Leadership In Organizations. London: Sage.
• Beugré, C.D.; Acar, W. ve Braun, W. (2006). Transformational Leadership In Organizations: An Environment – Induced Model. International Journal Of Manpower. 27 (1), 52–62.
• Büyükçolak, K. (1997). Bilgi Çağında Liderlik. 21.Yüzyılda Liderlik Sempozyumu. (5–6 Haziran 1997). Bildiriler Kitabı. Tuzla-İstanbul: Deniz Harp Okulu Basımevi
• Burns, J. M. (1978). Leadership. NewYork: Harper ve Row.
• Carmeli, A.; Meiter, R. ve Weisberg, J. (2006a). Self-Leadership Skills And Innovative Behavior At Work. International Journal Of Manpower, 27(1). 75–90.
• Carmeli, A. ve Tishler, A. (2006b). The Relative Importance Of The Top Management Team’s Managerial Skills. International Journal Of Manpower, 27 (1). 9–36.
• Cafoğlu, Z. (1992). Başarılı Okul Yönetiminde Liderlik. Eğitim Dergisi. 1, 49–57.
• Ceylan, A. (1997). Liderliğe Kurumsal Yaklaşımlar. 21.Yüzyılda Liderlik Sempozyumu. (5–6 Haziran 1997). Bildiriler Kitabı. Tuzla-İstanbul: Deniz Harp Okulu Basımevi.
• Conger, Jay A. (1999). Charismatic and Transformational Leadership in Organizations: An Insider's Perspective On These Developing Streams of Research. Leadership Quarterly 10 (2) Summer.
• Çalık, T. (2003). Performans Yönetimi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,16, 423–442.
• Çelik, V. (2000). Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem A.
• Çelik, V. (2001). Geleceğin Okul Liderleri. 2000 Yılında Türk Millî Eğitim Örgütü ve Yönetimi Ulusal Sempozyumu. Ankara:Başkent Öğretmen Evi.
• Duxbury, M. L.; Armstrong, G. D.; Drew, D. J. ve Henly, S. J. (1984). Head Nurse Leadership Style with Staff Nurse Burnout and Job Satisfaction in Neonatal Intensive Care Units. Nursing Research 33, 97-101.
• Eraslan, L. (2003). İlköğretim Okul Müdürlerinin Liderlik Özellikleri. Yayınlammamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale: K. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erçetin, Ş. Ş. (2000). Lider Sarmalında Vizyon. Ankara: Nobel.
• Eren, E. (1998). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta.
• Golandez, H. (2003). Leadersip For Creativity: The Case Of Mughal Emperor Akbar. New Paradigms in Leadership. Ed: Adel Safty, Halil Güven. İstanbul: Promat
• Güney, S. (2000). Yönetim ve Organizasyon El Kitabı. Ankara: Nobel.
• Hartog, D. N.; Muijen, J. V. ve Koopman, P. L. (1997). Transactional Versus Transformational Leadership: An Analysis Of The MLQ. Journal Of Occupational And Organizational Psychology, 70, 19-34.
• Hartsfield, M. K. (2003). The İnternal Dynamics Of Transformational Leadership: Effects Of Spirituality, Emotional İntelligence And Self-Efficacy. Dissertation Abstract International Section B: The Sciences and Engineering, 64, 240.
• Hater J.J. ve Bass B.M. (1988). Superior’s Evaluations And Subordinates’ Perceptions Of Transformational And Transactional Leadeship. Journal Of Applied Psychology 73, 695–702.
• Hoffman, B. J. ve Frost, B. J. (2006). Multiple Intelligences Of Transformational Leaders: An Empirical Examination. International Journal Of Manpower, 27 (1) 37–51.
• Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri. Eğitim Yönetimi, 27, 335–340.
• İnce, Ö. (2003). İş Tatminine Etki Eden Başlıca Faktörler ve Uygulamadan Bir Örnek. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 16, 443-465.
• Kabadayı, R. (1982). Okul Yöneticilerinin Liderlik Davranışları ve Öğretmenlerin Güdülenmesi. Yayınlammamış Doktora Tezi. Ankara: H. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, Y. K. (1991). Eğitim Yönetimi: Kuram ve Türkiye’deki Uygulama. Ankara: Bilim Yayınları.
• Kaya, Ü. S. (2002). İlköğretim Okul Müdürlerinin Yöneticilik – Liderlik Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Kırıkkale İl Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kılınç, T. (1997). Lider Durumsallığın Ötesi (II), Karizmatik Liderlik Yaklaşımı. 21. Yüzyılda Liderlik Sempozyumu (5-6 Haziran 1997), Bildiriler Kitabı. Tuzla- İstanbul: Deniz Harp Okulu Basımevi.
• Krishnan, R. V. (2001). Value Systems of Transformational Leaders. Leadership and Organizational Development Journal, 22, 3,126-131.
• Koçak, T. (2006). Okul Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Stilleri İle Öğretmenlerin İş Doyumu Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kuhnhert, K. W. ve Lewis, P. (1987). Transactional And Transformational Leadership: A Constructive/ Developmental Analysis, Academy of Management Review, 12, 648–657.
• Leithwood, K.; Menzies, T.; Jantzi, D. ve Leithwood, J. (1996). School Restructuring, Transformational Leadership And The Amelioration Of Teacher Burnout. Anxiety, Stres And Coping 9, 199–215.
• Liontos, L. Balster. (1993). Transformational Leadership. Educational Leadership, (20), 34–38
• Mandell, B.A. ve Pherwari, S. (2003). Relationship Between Emotional Leadership Styles: A Gender Comparison, Journal Of Business and Psychology, 17, 402- 410.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve Örgüt Teorilerinde Metafor. Çev: Gündüz Bulut. stanbul: MESS Yayınları.
• O’Driscoll, M.P. ve Beehr, T.A. (1994). Supervisor Behaviors, Role Stressors And Uncertainty As Predictors Of Personal Outcomes for Subordinates. Journal Of Organizational Behavior 15, 141–155.
• Oran, N. (2002). İlköğretim ve Ortaöğretim Okul Yöneticilerinin Dönüşümsel Önderlik Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Edirne: T. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öğretmenlerin Algı ve Beklentileri.
• Örmen, U. (1993). Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerine Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özden, Y. (2002). Eğitimde Yeni Değerler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Polat, E. (1997). İlkokul ve İlköğretim Birinci Kademe Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Okul Yöneticilerinin Öğretimsel Liderlik Rolüne İlişkin Algı ve Beklentileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: 9 E. Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Razi, S. (2003). İlköğretim Yöneticilerinin Çağdaş Liderlik Eğilimleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Van: Y. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2001). Örgütsel Psikoloji. Bursa: Alfa Yayıncılık.
• Stashevsky, S. ve Koslowsky, M. (2006). Leadership Team Cohesiveness And Team Performance. International Journal of Manpower, 27 (1), 63–74.
• Solok, S. (1997). Liderlik ve Bir Liderde Bulunması Gereken Özellikler. 21. Yüzyılda Liderlik Sempozyumu. (5 – 6 Haziran 1997). Bildiriler Kitabı. İstanbul. Deniz Harp Okulu basımevi, 2, 404 – 406.
• Sosik, J.J. ve Megerian, L. E. (1999). Understanding Leader Emotional Intelligence And Performance: The Role Of Self-Other Agreement On Transformational Leadership Perceptions, Group And Organization Management, 24, 367-390.
• Şişman, M. (1997). Geleceğin Liderlerinin Yetiştirilmesi ve Eğitimde Liderlik. İstanbul: 21. Yüzyılda Liderlik Sempozyumu, Cilt: 2, Deniz Harp Okulu.
• Şişman, M. (2003). Öğretim Liderliği. Ankara: Pegem A.
• Şişman, M. S.; Turan, M. ve Bahaddin Acat. (2003). Preparing Turkish School Leaders For The 21st Century:A Model For Administrator Preparation Programs. Value Leadership. Ed: Adel Safty, Et Al. Preface: Enver Yücel. stanbul: University Of Bahçeşehir Publication, 269–283.
• Tabak, A. (2005). Lider ve Takipçileri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Tan, N. (2003). Anadolu Lisesi Öğretmenlerinin İş Doyumunu Etkileyen Etmenler. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G. Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki Tükenmişlik Görülen Psikolojik Belirtiler ve Başa Çıkma Davranışları. Yayımlanmış Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Torun, A. (1995). Tükenmişlik, Aile Yapısı ve Sosyal Destek Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmış Doktora Tezi. İstanbul: M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Waldman, D. A.; Bass, B. M. ve Yammarino, F. J. (1990). Adding to contingent reward behavior: The augmneting effect of charismatic leadership. Group and Organizational Studies, 15, 381 -384.
• Yıldırım, B. (2001). Okul Yöneticilerinin Kültürel Liderlik Rollerinin Öğretmenlerin İş Doyumuna ve Meslek Ahlâkına Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Elazığ: F.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yukl, G A. (1989). Leadership in Organization. Prentice Hall. International, Inc.