Kadınların Lisansüstü Eğitim Niyetinde Aile-Kariyer Yönelimi ve Toplumsal Cinsiyetin Rolü

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 1, 124 - 142, 28.04.2022

Sevtap Ünlü , Furkan Kirazcı , Ayşenur Büyükgöze-kavas

https://doi.org/10.37217/tebd.1026220

Öz

Kişilerin günümüz iş dünyasında kendilerine bir yer bulabilmeleri ve kariyer gelişimlerini sürdürebilmelerinde lisansüstü eğitim önemli bir yere sahiptir. Fakat Türkiye’deki lisansüstü eğitime göre öğrenci sayıları incelendiğinde cinsiyetler arasında kadınların aleyhine bir eşitsizlik olduğu görülmektedir. Dolayısıyla mevcut araştırmada kadınların lisansüstü eğitime erkeklere göre daha az talep göstermelerinin altındaki faktörler incelenmiştir. Bu amaçla kadınların toplumsal cinsiyet algıları ve aile ya da kariyere yönelik tutumlarının lisansüstü eğitim niyetleri üzerinde rolü araştırılmıştır. Araştırma kapsamında veri toplamak amacıyla Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği ve Aile-Kariyer Yönelimi Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini üniversitede öğrenim gören 292 kadın öğrenci oluşturmaktadır. Analiz sonucunda elde edilen bulgulara göre kadın öğrencilerin toplumsal cinsiyet algıları ve aile-kariyer yönelimleri lisansüstü eğitim yapma niyetlerini anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Buna göre söz konusu bağımsız iki değişken birlikte değerlendirildiğinde kadınların lisansüstü eğitim niyetleri %62 oranında doğru tahmin edilebilmektedir Araştırmadan elde edilen bulgular ilgili alanyazına dayalı olarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Lisansüstü Eğitim, Beşeri Sermaye, Kadın Üniversite Öğrencileri, Toplumsal Cinsiyet Rolleri

Family-Career Orientation and Gender Roles in Women’s Intention of Graduate Education

Öz

Postgraduate education has an important place for people to find a place for themselves in today's business world and to continue their career development. However, when the number of students according to postgraduate education in Turkey is examined, it is seen that there is an inequality between the genders against women. Therefore, in the present study, the factors underlying women's lower demand for postgraduate education than men were examined. For this purpose, the role of women's gender perceptions and attitudes towards family or career on their graduate education intentions was investigated. Gender Roles Attitude Scale and Family-Career Orientation Scale were used to collect data within the scope of the research. The sample of the research consists of 292 female students studying at the university. According to the findings obtained as a result of the analysis, the gender perceptions of female students and their family or career orientation significantly predict their intention to pursue graduate education. Accordingly, when these two independent variables are evaluated together, they predict women's graduate education intentions correctly at the rate of 62%. The findings obtained from the research were discussed based on the literature.

Anahtar Kelimeler

Graduate Education, Human Capital, Female College Students, Gender Roles

Kaynakça

• Adak, N. (2007). Kadınların ikilemi: İş ve aile yaşamı. Sosyoloji Dergisi, 1(17), 137-152. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosder/issue/40988/495174 sayfasından erişilmiştir.
• Altınova, H. H. & Duyan, V. (2013). Toplumsal cinsiyet algısı ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/48480/614123 sayfasından erişilmiştir.
• Aslan, G. (2021). Eğitime erişimin belirleyicileri: Kırsal kesimdeki kız çocuklarının ortaöğretime gönderilmeme nedenleri. Education and Science, 46(207), 169-202. doi: 10.15390/EB.2021.9045
• Atik, H. (2006). Beşerî sermaye, dış ticaret ve ekonomik büyüme. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Aycan, Z. (2004). Key success factors for women in management in Turkey. Applied Psychology: An International Review, 53(3), 453-477. doi: 10.1111/j.1464-0597.2004.00180.x
• Badea, L. & Rogojanu, A. (2012). Controversies concerning the connection higher education – human capital – competitiveness. Theoretical and Applied Economics, 12(577), 125-142. https://www.researchgate.net/publication/278849946_Controversies_concerning_the_connection_higher_education_-_human_capital_-_competitiveness sayfasından erişilmiştir.
• Bakıcı, C. & Aydın, E. (2020). Türkiye’de kadın çalışanların iş yaşam dengesini şekillendirmede ataerkilliğin rolü. Economics, Business, and Organization Research, 2(2), 82-98. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1297741 sayfasından erişilmiştir.
• Bakış, O., Levent, H., İnsel, A. & Polat, S. (2009). Türkiye’de eğitime erişimin bazı değişkenlere göre incelenmesi. İlköğretim Online, 14(2), 593-608. doi: 10.17051/io.2015.60429
• Battle, A. & Wigfield, A. (2003). College women’s value orientations toward family, career, and graduate school. Journal of Vocational Behavior, 62(1), 56-75. doi: 10.1016/S0001-8791(02)00037-4
• Baum, J. R., Locke, E. A. & Smith, K. G. (2001). A multidimensional model of venture growth. Academy of Management Journal, 44(2), 292-303. doi: 10.5465/3069456
• Becker, G. S. (1962). Investment in human capital: A theoretical analysis. Journal of Political Economy, 70(5), 9-49. https://www.jstor.org/stable/1829103 sayfasından erişilmiştir.
• Becker, G. S. (1994). Human capital: A theoretical and empirical analysis with special reference to education. Chicago: The University of Chicago Press.
• Belkıs, Ö. (2016). Anneliğin akademik kariyer gelişimine etkileri üzerine nitel bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 250-263. https://docplayer.biz.tr/43575267-Anneligin-akademik-kariyer-gelisimine-etkileri-uzerine-nitel-bir-arastirma.html sayfasından erişilmiştir.
• Benhabib, J. & Spiegel, M. M. (1994). The role of human capital in economic development: Evidence from aggregate cross-country data. Journal of Monetary Economics, 34(1), 143-173. doi: 10.1016/0304-3932(94)90047-7
• Bloom, D. E., Canning, D. & Chan, K. (2006). Higher education and poverty in Sub-Saharan Africa. International Higher Education, 45(1), 1-9. doi: 10.6017/ihe.2006.45.7924
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (28. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Çelikten, M. (2004). Okul müdürü koltuğundaki kadınlar: Kayseri ili örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 91-118. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23750/253036 sayfasından erişilmiştir.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (3. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Davis, S. N. & Pearce, L. D. (2007). Adolescents’ work-family gender ideologies and educational expectations. Sociological Perspectives, 50(2), 249-271. doi: 10.1525/sop.2007.50.2.249
• Dedeoglu, S. (2012). Equality, protection or discrimination: Gender equality policies in Turkey. Social Politics, 19, 269–290. doi: 10.1093/sp/jxs004
• Erol, M. (2008). Toplumsal cinsiyetin tutumlar üzerindeki etkisi. C. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 199-219. http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1838.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Eser, K. & Ekiz-Gökmen, Ç. (2009). Beşerî sermayenin ekonomik gelişme üzerindeki etkileri: Dünya deneyimi ve Türkiye üzerine gözlemler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 41-56. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobiadsbd/issue/11348/135612 sayfasından erişilmiştir.
• Günay, D. (2018). Türkiye’de lisansüstü eğitim ve lisansüstü eğitime felsefi bir bakış. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 1(2), 71-88. doi: 10.32329/uad.450965
• Helgeson, V. S. (2011). The psychology of gender. New York: Routledge.
• Keeley, B. (2007). OECD insights human capital: How what you know shapes your life. Paris: OECD.
• Kılıç, Y. (2018). Kadınlarda kariyer hedeflerinin yordayıcıları olarak aile ve kariyere yönelik tutum özgecilik ve dindarlık: Bir model test etme çalışması. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Kılıç, Y. & Büyükgöze-Kavas, A. (2017). A sexist dilemma: Career or family: Validity and reliability study of the Family and Career Scale. 1st International Women Research Symposium’da sunulmuş bildiri, Ekim 13-14, Eskişehir.
• Kılıç, D. & Öztürk, S. (2014). Türkiye’de kadınların işgücüne katılımı önündeki engeller ve çözüm yolları: Bir ampirik uygulama. Amme İdaresi Dergisi, 47(1), 107-130. doi: 10.48145/gopsbad.927419
• Kiker, B. F. (1966). The historical roots of the concept of human capital. Journal of Political Economy, 74(5), 481-499. https://www.jstor.org/stable/1829595 sayfasından erişilmiştir.
• Kodan-Çetinkaya, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin şiddet eğilimlerinin ve toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Nesne, 1(2), 21-43. doi: 10.7816/nesne-01-02-02
• Köse-Ünal, A. & Hasar, G. B. (2015). Toplumsal cinsiyet ayrımcılığının kadın statüsüne yansımaları. Kültürler Arası İletişim Öğrenci Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Gümüşhane, Türkiye.
• Marks, J. L., Lam, C. B. & McHale, S. M. (2009). Family patterns of gender role attitudes. Sex Roles, 61(1), 221-234. doi: 10.1007/s11199-009-9619-3
• McGuirk, H., Lenihan, H. & Hart, M. (2015). Measurin the impact of innovative human capital on small firms’ propensity to innovate. Research Policy, 44(1), 965-976. doi: 10.1016/j.respol.2014.11.008
• Nafukho, F. M., Hairston, N. R. & Brooks, K. (2004). Human capital theory: Implications for human research development. Human Research Development International, 7(4), 545-551. doi: 10.1080/1367886042000299843
• OECD. (2017). OECD Labour force statistics: 2007-2016. https://doi.org/10.1787/oecd_lfs-2017-en sayfasından erişilmiştir.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 93-112. doi: 10.21560/spcd.03093
• Özçatal, E. Ö. (2011). Ataerkillik, toplumsal cinsiyet ve kadının çalışma yaşamına katılımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 21-39. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ckuiibfd/issue/32888/365347 sayfasından erişilmiştir.
• Saadat, Z. & Alam, S. (2020). Gender perception on postgraduate education and future family roles among Malaysian University students. The Applied Psychology Research Conference’da sunulmuş bildiri. Perpustakaan Negara, Malaysia.
• Schultz, T. W. (1961). Investment in human capital. The American Economic Review, 51(1), 1-17. https://www.jstor.org/stable/1818907 sayfasından erişilmiştir.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. (M. Baloğlu, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayınevi.
• To, S. (2013). Understanding sheng nu (‘‘leftover women’’): the phenomenon of late marriage among chinese professional women. Symbolic Interaction, 36(1), 1-20. doi: 10.1002/symb.46
• Toprak, E. & Taşğın, Ö. (2017). Öğretmenlerin lisansüstü eğitim yapmama nedenlerinin incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 599-615. doi: 10.26466/opus.370680
• TÜİK. (2015). Yeni bülten, no: 18627. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18627 sayfasından erişilmiştir.
• TÜİK. (2021). Öğretim yılına göre yükseköğretimde net okullaşma oranı, okul, öğretim elemanı, öğrenci ve mezun sayısı. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=egitim-kultur-spor-ve-turizm-105&dil=1 sayfasından erişilmiştir.
• Usluoğlu, F., Atıcı, M. & Vurgeç-Avcıbay, B. (2015). Kadınların eş seçimleri hakkındaki görüşleri: Nitel bir çalışma. International Journal of Human Science, 12(2), 1484-1502. www.https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/3359 sayfasından erişilmiştir.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies, 35(1), 29-56. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9517/118909 sayfasından erişilmiştir.
• Yumuşak, İ. G. (2008). Beşerî sermayenin iktisadi önemi ve Türkiye’nin beşeri sermaye potansiyeli. Journal of Social Policy Conferences, 1(55), 3-48.
• Zhou, L. Y. (2006). American and Chinese college students’ anticipations of their postgraduate education, career, and future family roles. Sex Roles, 55(1), 95-110. doi: 10.1007/s11199-006-9063-6