An Investigation of the Funding Problem of Primary Schools in the Context of "Equal Opportunity" According to the Opinions of School Administrators

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 2, 1061 - 1090, 30.08.2023

Osman Keleş , Fatma Köybaşı Şemin

https://doi.org/10.37217/tebd.1201902

Öz

This study aims to evaluate the reflections of the financial resource problem in primary schools on education and equality of opportunity for students. The study group of the research conducted in the form of a case study, one of the qualitative research methods, consists of 15 primary school administrators working in public schools in Turhal district of Tokat province. In the formation of the study group of the research, extreme sampling, one of the purposive sampling methods, was preferred. The data of the study were collected with a semi-structured interview form and the obtained data were analyzed using descriptive analysis. As a result of the research, it was seen that the financing problem in primary schools was associated with the neoliberal policies followed after 1980, the conservative structure resisting change and the central administration approach. In addition, it was concluded that the efforts to create a financial source damaged the identity of teachers and school administrators, segregated schools in terms of quality, limited the opportunity for students to receive equal education and caused inequality of opportunity. Within the scope of the study, it is recommended to calculate the annual cost per student in primary schools and to make arrangements for school-based allocation of a fair budget according to the quality of the socioeconomic environment in which the school is located.

Anahtar Kelimeler

School funding, School administrators, Resource problem, Inequality of opportunity

Okul Yöneticilerinin Görüşlerine Göre İlkokulların Finansman Sorununun “Eğitimde Fırsat Eşitliği İlkesi” Bağlamında İncelenmesi

Öz

Bu çalışma ilkokullardaki mali kaynak sorununun eğitime ve öğrencilerin fırsat eşitliğine yansımalarının değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum araştırması şeklinde yürütülen araştırmanın çalışma grubunu Tokat ili Turhal ilçesinde kamu okullarında görev yapan 15 ilkokul yöneticisi oluşturmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunun oluşturulmasında amaçlı örnekleme yöntemlerinden aykırı durum örneklemesi tercih edilmiştir. Çalışmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmış ve elde edilen veriler betimsel analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda ilkokullardaki finansman sorununun 1980 sonrası izlenen neoliberal politikalar, değişime direnen muhafazakâr yapı ve merkezi yönetim anlayışıyla ilişkilendirildiği görülmüştür. Ayrıca finansman kaynağı oluşturma çabalarının öğretmen ve okul yöneticisi kimliğine zarar verdiği, okulları nitelik olarak ayrıştırdığı, öğrencilerin eşit eğitim alma olanağını sınırlayarak fırsat eşitsizliğine yol açtığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Çalışma kapsamında ilkokullarda yıllık öğrenci başı maliyetin hesaplanması ve okulun bulunduğu sosyoekonomik çevrenin niteliğine göre adil bir bütçenin okul bazlı tahsisi yönünde düzenlemelere gidilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul finansmanı, Okul yöneticileri, Kaynak sorunu, Fırsat eşitsizliği

Kaynakça

• Acar, A. (2008). Eğitim hizmetlerinde yeni liberal politika ve uygulamalar-kamu hizmeti ve kamu istihdamında dönüşüm açısından bir değerlendirme. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(3), 29-46. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/211005 sayfasından erişilmiştir.
• Ağalday, B. & Gül, M. (2022). Okul müdürlerinin finansal kaynak sağlamada karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin fenomenolojik bir inceleme. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 155-177. https://doi.org/10.17679/inuefd.1060449
• Akça Ş. (2002). Ailelerin ilköğretim kademesinde yaptıkları eğitim harcamaları (Ankara ili örneği). (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akın, Ö. & Kartal, S. (2021). Türkiye’deki eğitim harcamalarının değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 37-53. https://doi.org/10.21666/muefd.744910
• Alpay, A. G. (2011). İlköğretim okullarında finansman ile ilgili okul müdürlerinin görüşleri üzerine nitel bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/342973 sayfasından erişilmiştir.
• Altunay, E. (2017). Okul yöneticilerinin görüşleri doğrultusunda eğitim finansmanı politikaları: Sorunlar, nedenler ve çözümler. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 689-714. https://doi.org/10.14686/buefad.304498
• Apple, M. A. (2006). Eğitim ve iktidar (E. Bulut, Çev.). İstanbul: Kalkedon.
• Aslan, G. (2020). Neoliberal politikaların zorunlu eğitime yansımaları: Öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerine dayalı nitel bir analiz. N. Beltekin, (Ed.) Eğitim iktisadı içinde (s. 335-380). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Aslanargun, E., Bozkurt, S. & Sarıoğlu, S. (2016). Sosyo-ekonomik değişkenlerin öğrencilerin akademik başarısı üzerine etkileri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(27/3), 201-234. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/228040 sayfasından erişilmiştir.
• Aydın, İ. & Tuğrul, B. (2022). Türkiye eğitim verisinin OECD ülkeleri ile karşılaştırılması. 6. Uluslararası Yenilikçilik Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri. Ankara Üniversitesi, Ankara. https://doi.org/10.36287/setsci.5.2.001
• Baker, C. (1995). Zorunlu eğitime hayır (A. Sönmezay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayrakçı, M. & Dizbay, S. (2013). Ortaöğretim kurumlarında okul aile birliklerinin okul yönetimine katılım düzeyleri. Sakarya University Journal of Education, 3(1), 98-112. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423911385.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Bourdieu, P. (1984). La jeunesse n’est qu’un mot. Questions de Sociologie, 143-154. https://psychaanalyse.com/pdf/BOURDIEU_LA_JEUNESSE_N_EST_QU_UN_MOT_7_PAGES.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Bourdieu, P. & Passeron, J. C. (1992). Reproduction in education, society and culture. London: Sage.
• Büyüköztürk, Ş. (1992). Türkiye’de nüfus ve eğitimde fırsat eşitsizliği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Çalık, C. (2007). Okul çevre ilişkisinin okul geliştirmedeki rolü: kavramsal bir çözümleme. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3), 123-140. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/77146 sayfasından erişilmiştir.
• Çelik, S. (2014). İlköğretim okulu öğretmenlerinin toplam kalite yönetimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çiftçi, C. & Çağlar, A. (2014). Ailelerin sosyoekonomik özelliklerinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisi fakirlik kader midir? Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 11(2), 155–175. http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/handle/11499/27677?show=full sayfasından erişilmiştir.
• Deveci, Ö. & Aykaç, N. (2018). Temel eğitimde yaşanan sorunları inceleyen çalışmaların değerlendirilmesi: Bir meta-sentez çalışması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 277-301. https://doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.13m
• Eğitim ve Bilim İşgörenleri Sendikası. (2019). Eğitim Harcamaları Raporu. https://www.egitimis.org.tr/files/upload/files/E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M%20HARCAMALARI-2019.docx sayfasından erişilmiştir.
• Ekinci, A. (2010). İlköğretim okullarında çalışan müdür ve öğretmenlerin mesleki sorunlarına ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 9(2), 734-748. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/90774 sayfasından erişilmiştir.
• Evcin, N. D. (2015). Nesneleştirme ve genelleştirme kıskacında öğretmen: Merkezi sınavların öğretmenlik mesleğine etkileri. Eleştirel Pedagoji, 7(42), 74-77. http://www.elestirelpedagoji.com/FileUpload/ks7397/File/elestirel_pedagoji_sayi_42.pdf#page=76 sayfasından erişilmiştir.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji (H. Özel & C. Güzel, Çev.). Ankara: Ayraç Yay.
• Gökçe, A. T. & Uslu, Ö. F. (2018). İlkokullarda okul müdürlerinin mali kaynak gerektiren ihtiyaçları karşılama yolları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 315-334. https://doi.org/10.17679/inuefd.311995
• Güner, H., Çelebi, N., Kaya, G. T. & Korumaz, M. (2014). Neoliberal eğitim politikaları ve eğitimde fırsat eşitliği bağlamında uluslararası sınavların (PISA, TIMSS ve PIRLS) analizi. Journal of History Culture and Art Research, 3(3), 33-75. http://193.140.9.50/index.php/ilk/article/view/329 sayfasından erişilmiştir.
• Hoşgörür, V. & Arslan, İ. (2014). Okul örgütünün finansal kaynaklarının yönetimi sorunu (Yatağan ilçesi örneği). Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 91-102. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200330 sayfasından erişilmiştir.
• İçer, M. M. (1997). Türkiye’de eğitim sisteminin genel amaçları ve temel eğitim ilkelerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/504837 sayfasından erişilmiştir.
• İnan, M. & Demir, M. (2018). Eğitimde fırsat eşitliği ve kamu politikaları: Türkiye üzerine bir değerlendirme. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 337-359. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/562717 sayfasından erişilmiştir.
• Karakul, A. K. (2014). İran ve Türkiye’de eğitim finansmanının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 67–87. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/181455 sayfasından erişilmiştir.
• Karakütük, K. (2012). Eğitim planlaması. Ankara: Elhan Kitap Yayın Dağıtım.
• Kavak, Y., Ekinci, E. & Gökçe, F. (1997). İlköğretimde kaynak arayışları bir araştırma. Ankara: Şafak.
• Kocaman, A. (2018). Ailenin sosyokültürel ve sosyoekonomik durumunun öğrencinin okul başarısına etkisi: İnönü EML örneği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kurul, N. (2011). Eğitimde standartlaşma: İlköğretim kurumları standartlarının eleştirisi. Eleştirel Pedagoji, 16, 7-14. http://www.elestirelpedagoji.com/FileUpload/ks7397/File/elestirel_pedagoji_ sayi_16.pdf#page=9 sayfasından erişilmiştir.
• Kurul, N. & Tural, N. (2002). Eğitim finansmanı. Ankara: Anı Yayıncılık
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973, 14 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 14574). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14574.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Özdem, G. (2007). Türkiye’de 1980 sonrası uygulanan eğitim politikalarının ilköğretim okullarında yarattığı dönüşümün değerlendirilmesi (Ankara ili örneği). (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, N. (2018). İlköğretimin finansmanında bir araç: Okul-aile birliği bütçe analizi (Ankara ili örneği). (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özer, N., Demirtaş, H. & Ateş, Ö. F. (2015). Okulların mali durumlarına ve bütçe yönetiminde yaşanan sorunlara ilişkin müdür görüşleri. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 17-39. http://www.e-ijer.com/en/download/article-file/89832 sayfasından erişilmiştir.
• Özkan, M., Karakurt, N. & Yaşar, İ. (2021). Zengin okul çevresi, büyük öz kaynak: Okul aile birliği gelirlerinin okul çevresinin sosyoekonomik düzeyine göre incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(12), 17-32. https://doi.org/10.21733/ibad.943336
• Öztürk S. (2002). İlköğretim okullarının finansman kaynakları (Ankara ili Polatlı ilçesi örneği). (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Sarıbaş, S. & Babadağ, G. (2015). Temel eğitimin sorunları. AJELI-Anatolian Journal of Educational Leadership and Instruction, 3(1), 18-34. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/17505 sayfasından erişilmiştir.
• Shalberg, P. (2006). Education reform for raising economic competitiveness. Journal of Educational Change, 7(4), 259–287. https://doi:10.1007/s10833-005-4884-6
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information, 22(2), 63-75.
• Shuttleworth, M. (2008). Case study research design. https://explorable.com/casestudy-research-design sayfasından erişilmiştir.
• Swartz, D. (2018). Kültür ve iktidar (E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• TÜİK Veri Portalı. (2021). Eğitim İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Egitim-Harcamalari-Istatistikleri-2021-45553#:~:text=T%C3%BCrkiye'de%20e%C4%9Fitim%20 harcamalar%C4%B1%202021,28%2C3%20ile%20ortaokul%20oldu sayfasından erişilmiştir.
• Ünal, L. I. (2005). Öğretmen imgesinde neoliberal dönüşüm. Eğitim Bilim Toplum, 3(11), 4-15. https://scholar.google.com/scholar?hl=tr&as_sdt=0%2C5&q=%C3%96%C4%9F sayfasından erişilmiştir.
• Ünal, L. I. (2020). Eğitim iktisadından eğitim ekonomi politiğine: Tarihsel bir çözümleme. N. Beltekin (Ed.). Türkiye’de eğitim iktisadı disiplini içinde (s. 1-26). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ünal, L. I., Özsoy, S., Yıldız, A., Güngör, S., Aylar, E. & Çankaya, D. (2010). Eğitimde toplumsal ayrışma. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, No: 276.
• Yağar, F. & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/563245 sayfasından erişilmiştir.
• Yamaç, U. (2010). İlköğretim okullarının finans kaynakları. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, R. (2020). Okullara yapılan bağışlar. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2013). Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin dönüşümü: İdealist öğretmenden sınava hazırlayıcı teknisyen öğretmene. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 5(27), 43-50. https://www.academia.edu/27645490/Türkiyede_Öğretmenlik_Mesleğinin_Dönüşümü_İdealist_Öğretmenden_Sınava_Hazırlayıcı_Teknisyen_Öğretmene sayfasından erişilmiştir.
• Yıldız, E. (2014). Neoliberal politikaların Türkiye’deki yansıması: Yoksulluk. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 3(1), 12-27. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/208960 sayfasından erişilmiştir.
• Yıldız, S. & Balyer, A. (2019). Okul paydaşları bağlamında kamu okullarındaki parasal sorunlar: Fenomenolojik bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(46), 349-364. https://dergipark.org.tr/en/pub/pauefd/article/463715 sayfasından erişilmiştir.
• Yılmaz, K. & Altınkurt, Y. (2011). Öğretmen adaylarının Türk eğitim sisteminin sorunlarına ilişkin görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 942-973. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423936427.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Yin, R. K. (2009). Case study methods: Design and methods (4. b.). Thousand Oaks: Sage.
• Yolcu, H. (2007). Türkiye’de ilköğretim finansmanının değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Zizek, S. (2006). Gerçeği sorgulamak. Bloomsbury Yayıncılık.