Student and Teacher Opinions on Violations of the Right to Education: A Case Study

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 1, 612 - 641, 30.04.2024

Ümit Binbir , Gökhan Arastaman

https://doi.org/10.37217/tebd.1400302

Öz

The aim of this study is to identify student and teacher opinions on the reasons behind violations of the right to education in the Turkish education system. Designed with a case study pattern using qualitative research methods, the study involved interviews with 50 participants, consisting of 25 students and 25 teachers. The data obtained from these interviews were thematically analyzed using the MAXQDA 2020 program. According to the study's findings, there are violations of the right to education in Türkiye, encompassing issues such as access to education, equal opportunities in education, quality education, and respect in the learning environment. Some of the identified causes of these violations are low socioeconomic status, transportation issues affecting school access, physical inadequacies within schools, discrimination based on various factors such as gender, disparities in opportunities between public and private schools, lack of qualified teachers, inadequate resources and facilities, and exposure to bullying. To prevent these rights violations, it is recommended to reduce socioeconomic inequalities, transition from egalitarian education policies to those based on social justice, enhance the quality of teachers and the school environment, and take proactive measures to prevent bullying.

Anahtar Kelimeler

Right to education, Scope of the right to education, Rights violation, Violation of the right to education

Eğitim Hakkı İhlallerine İlişkin Öğrenci ve Öğretmen Görüşleri: Bir Durum Çalışması

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türk eğitim sisteminde eğitim hakkı ihlallerinin nedenlerine ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşlerini belirlemektir. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni ile tasarlanan bu çalışma kapsamında 25 öğrenci ve 25 öğretmenden oluşan 50 katılımcıyla görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler MAXQDA 2020 programıyla tematik olarak analiz edilmiştir. Çalışma sonucuna göre Türkiye’de eğitim hakkı kapsamında eğitime erişim, eğitimde fırsat eşitliği, nitelikli eğitim ve öğrenme ortamında saygı görme hakkına ilişkin hak ihlalleri yaşanmaktadır. Bu hak ihlallerinin nedenleri arasında sosyoekonomik düzeyin düşük olması, okula ulaşımda sorunlar yaşanması, okulda fiziki yetersizliklerin bulunması, cinsiyet gibi çeşitli nedenlerle ayrımcılığa uğrama, devlet okulu ve özel okullar arasında imkân farklılıklarının bulunması, nitelikli öğretmen, araç ve ortam eksikliği ve zorbalığa maruz kalma öne çıkmaktadır. Bu hak ihlallerinin önlenmesi için sosyoekonomik eşitsizliklerin azaltılması, eşitlikçi eğitim politikalarından sosyal adaleti temel alan eğitim politikalarına geçilmesi, öğretmen ve okul ortamının niteliğinin arttırılması ve zorbalığı önlemeye yönelik adımların atılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim hakkı, Eğitim hakkı kapsamı, Hak ihlali, Eğitim hakkı ihlali

Kaynakça

• Adıgüzel, S. (2016). Uluslararası hukukta ve Türkiye’de eğitim hakkı. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• AİHS. (1950, 4 Kasım). https://www.yargitay.gov.tr/documents/AIHM.pdf sayfasından erişilmiştir.
• AİHS. (1952, 20 Mart). Ek 1 Protokolü https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/10122019104649 ek1.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Akan, Y. & Akın, A. (2020). Lise öğrencilerinin demokrasi bilincinin bazı faktörlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(74), 710-723. https://dx.doi:10.17755/esosder.595261
• Aksoy, B. (2016). Nitelikli eğitim hakkı temelinde öğrencilerin, velilerin, yöneticilerin ve öğretmenlerin temel lise uygulamasına ilişkin görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aktaş, A. (2019). Sınıf yönetiminde sınıf içi disiplin sorunları ve çözüm yöntemleri konusunda yönetici ve öğretmen görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• ASCD. (2015). The 2030 Sustainable Development Goals and the Pursuit of Quality Education for All. https://files.ascd.org/staticfiles/ascd/pdf/siteASCD/policy/ASCD-EI-Quality-Education-Statement.pdf sayfasından erişilmiştir.
• ASŞ. (1961, 18 Ekim). https://www.anayasa.gov.tr/media/3680/avrupasosyalsarti.pdf sayfasından erişilmiştir. Atatanır, H. (2023). Türkiye’de çocukların eğitim hakkı. Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırmaları Dergisi, 3(5), 50-63. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3010976 sayfasından erişilmiştir.
• Aziz, A. (2020). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bakioğlu, B. & Çevik, M. (2020). COVID-19 Pandemisi sürecinde fen bilimleri öğretmenlerinin uzaktan eğitime ilişkin görüşleri. Electronic Turkish Studies, 15(4), 109-129. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.43502
• Beltekin, N. & Çete, U. (2019). Eğitim hakkını yeniden tanımlamak. Hafıza, 1(1), 27-39. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/913975 sayfasından erişilmiştir.
• CEDAW. (1981, 3 Eylül). http://www.kaced.org/images/files/CEDAW%20metni.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. California: SAGE Publications.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. M. Bütün & S. B. Demir (Çev. Ed.). Ankara: Siyasal.
• Çallı, Y. (2009). Türk anayasa hukukunda eğitim hakkı. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çalışkan, M. (2023). Liselerde yaşanan disiplin sorunları. International Social Sciences Studies Journal, 9(116), 8838-8850. http://dx.doi.org/10.29228/sssj.725 13
• Çelikkol, Ö. (2017). Liselere erişim bağlamında eğitimsel eşitsizlik alanlarının araştırılması (Isparta ili örneği). (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• ÇHS. (1989, 20 Kasım). https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/UNICEF_CocukHaklarina DairSozlesme.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Deniz, Ü. (2020). Eğitim hakkı. T. Karaçoğlu (Ed.), Dünya hak ihlalleri raporu 2019 içinde (s. 30-36). İstanbul: Uluslararası Hak İhlalleri İzleme Merkezi Yayınları.
• Elma, C. & Aytaç, T. (2020). Uluslararası sözleşmelerde eğitim ve eğitim hakkı. T. Aytaç (Ed.), Eğitim hukuku içinde (s. 25-36). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• ERG. (2016). Engeli olan çocukların Türkiye’de eğitime erişimi: Durum analizi ve öneriler. İstanbul: ERG.
• ERG. (2018). Eğitim İzleme Raporu 2017-18. İstanbul: ERG
• ESKHK. (1999). Eğitim hakkı. https://insanhaklariizleme.org/vt/yayin_view.php?editid1=135 sayfasından erişilmiştir.
• ESKHUS. (1976, 3 Ocak). https://unmik.unmissions.org/sites/default/files/regulations/06turkish/TInt CovEcSocCulRights.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Ferreira, F. H. & Gignoux, J. (2014). The measurement of educational inequality: Achievement and opportunity. The World Bank Economic Review, 28(2), 210-246. https://doi.org/10.1596/1813-9450-5873
• Genç, K. G. (2016). Bir sosyal hak olarak engellilerin eğitim hakkı Sakarya örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Genç, Z. (2019). Fırsat eşitliği bağlamında eğitimde teknoloji: FATİH projesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Göksoy, S. (2017). Okulların altyapı yeterliliği. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1), 9-15. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijolt/issue/31367/342886 sayfasından erişilmiştir.
• Güçlü, M. (2019). Eğitim hakkı. M. Güçlü (Ed.). Eğitim hukuku içinde (s. 109-131). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• İHEB. (1948, 10 Aralık). https://www.ihd.org.tr/insan-haklari-evrensel-beyannames/ sayfasından erişilmiştir.
• Karacabey, M. F. (2016). Ortaöğretimde okul terkinin bireysel ve kurumsal nedenleri: Şanlıurfa ili örneği. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Karakuş, İ. & Karakuş, S. (2017). Akıllı tahta kullanımına yönelik ortaöğretim öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. Turkish Journal of Educational Studies, 4(2), 1-37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkjes/issue/34171/377827 sayfasından erişilmiştir.
• Karaman, Z. (2013). Mevsimlik tarım işçisi çocukların eğitim hakkına erişim durumları ve sosyal beceri yeterliliklerinin öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kavuk, E. & Demirtaş, H. (2021). COVID-19 Pandemisi sürecinde öğretmenlerin uzaktan eğitimde yaşadığı zorluklar. E-Uluslararası Pedandragoji Dergisi, 1(1), 55-73. https://trdoi.org/10.27579808/e-ijpa.20
• Keman F. Y. (2019). Göreve yeni başlayan okul yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Koçyiğit, S. (2014). Uluslararası belgeler ve Türk hukukunda eğitim hakkı. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kuru-Çetin, S. & Taşkın, P. (2015). Okulda bedensel ceza uygulanmasına karşı çocuğun korunması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(02), 91-107. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/149861 sayfasından erişilmiştir.
• Levent, F. A. & Dönmez-Övür, M. (2019). Eğitim hukuku. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. California: SAGE Publications.
• MEB. (2022). Millî eğitim istatistikleri 2021-2022. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_ 09/15142558_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2021_2022.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Mercik, V. (2015). Eğitimde fırsat eşitliği, toplumsal genel başarı ve adalet ilişkisi: PİSA projesi kapsamında Finlandiya ve Türkiye deneyimlerinin karşılaştırması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. San Francisco: Jossey-Bas.
• METK. (1973, 24 Haziran). Resmî Gazete. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. California: SAGE Publications.
• Özgür, G., Yörükoğlu, G. & Baysan-Arabacı, L. (2011). Lise öğrencilerinin şiddet algıları, şiddet eğilim düzeyleri ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(2), 53-60. https://jag.journalagent.com/phd/pdfs/PHD_2_2_53_60.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Patton, M. Q. (2011). Qualitative research and evaluation methods. California: SAGE Publications.
• Salehi-Isfahani, D., Hassine, N. B. & Assaad, R. (2014). Equality of opportunity in educational achievement in the Middle East and North Africa. The Journal of Economic Inequality, 12(4), 489-515. https://doi.org/10.1007/s10888-013-9263-6
• SKA. (2019). Sürdürülebilir kalkınma göstergeleri. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/ uploads/2021/02/SKA-ve-Gostergeleri-Kapak-Birlestirilmis.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, H. (2019). Türkiye’de eğitimde fırsat eşit(siz)liği ve bireylerin eğitim kararları: Ardahan ve Karabük örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şensoy, P. Ç. (2022). Anayasa ve uluslararası sözleşmelerde eğitim hakkı: insan hakları ve fırsat eşitliği bağlamında bir inceleme. Alanyazın[Özel Sayı], 23-47. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2704144 sayfasından erişilmiştir.
• Taş, A., Selvitopu, A., Bora, V. & Demirkaya, Y. (2013). Meslek lisesi öğrencilerinin okul terk nedenleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1551-1566. https://doi.10.12738/estp.2013.3.1398
• TDK. (t.y.). Güncel Türkçe sözlük. https://tdk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Teddlie, C. & Tashakkori, A. (2020). Karma yöntem araştırmalarının temelleri. Y. Dede & S. B. Demir (Ed., 2. b.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tezcan, M. (2018). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Turan, S. G. & Aksoy, B. (2011). Ergenlerin siber akran zorbalığına bakış açısının incelenmesi. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı 2 içinde (s. 475-486). İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982, 9 Kasım). Resmî Gazete (Sayı: 2709). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Uçkaç, A. (2003). Eğitimde fırsat eşitliği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Uluğ, F. (2000). Eğitim hakkının kullanım sorunu. O. Çiftçi (Ed.), Türkiye’de insan hakları içinde. Ankara: TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayını.
• Uluruh, A. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinde stres yaratan yönetici davranışları ve öğrencilerin başa çıkma davranışları. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• UNESCO. (2001, 2 Kasım). Kültürel Çeşitlilik Evrensel Bildirgesi https://www.unesco.org.tr/pages/180/17 sayfasından erişilmiştir.
• UNICEF. (2007). A human rights-based approach to education for all. New York: United Nations.
• Ünal, A. & Sarpkaya, R. (2020). Eğitim hukuku herkese nitelikli eğitim. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yaşar, M. M. (2014). Sosyoekonomik açıdan eğitimde fırsat eşitliği: Giresun örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. (2016). Temel eğitim hakkının kullanılmasının uluslararası antlaşmalarda yer alan standartlar açısından değerlendirilmesi (Antalya ili örneği). (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yin, R. K. (2018). Case study research: design and method. California: SAGE Publications.
• Yolcu, H. & Polat, S. (2015). Eğitime erişimde farklı değişkenlerin belirleyiciliği üzerine kuramsal bir çalışma. K. Karakütük (Ed.), Eğitim ekonomisi ve planlaması alanına adanmış bir ömür (Prof. Dr. Mahmut Âdem’e 80. yaş armağanı) içinde (s. 349-382). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Yurtal, F. & Cenkseven, F. (2016). İlköğretim okullarında zorbalığın yaygınlığı ve doğası. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 1-13. https://www.acarindex.com/pdfs/81286 sayfasından erişilmiştir.