İlkokul Öğrencilerinin Matematik Dersinde Cinsiyet Eşit(siz)liği ve Matematik Benlik Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 3, 2075 - 2096

Nisa Selin Dursun , Naciye Aksoy

https://doi.org/10.37217/tebd.1464170

Öz

Bu çalışmanın genel amacı ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin matematik dersinde öğretmenlerinin cinsiyet eşit(siz)liği davranışlarına yönelik algıları ile matematik dersindeki benlik algılarını betimleyerek bu algılar arasında bir ilişki olup olmadığını ve algıların cinsiyete göre farklılaşma durumunu incelemektir. Çalışma betimsel ve ilişkisel araştırma modellerine göre gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini 2021-2022 eğitim öğretim yılında Ankara ilinin Keçiören ilçesindeki kamuya bağlı ilkokullarda öğrenim gören dördüncü sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışma uygun örnekleme yöntemi ile belirlenen 596 ilkokul dördüncü sınıf öğrencisi ile yürütülmüştür. Araştırmanın verileri araştırmacılar tarafından Türkçeye uyarlanan “Matematik ve Ben Ölçeği” ve “Öğretmenlerin Matematik Dersinde Cinsiyet Eşit(siz)liği Davranışlarına Yönelik Öğrenci Algıları Ölçeği” ile toplanmıştır. Veriler yüzde, frekans, aritmetik ortalama, t testi ve Pearson Çarpım Moment Korelasyon Katsayısı ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda kız ve erkek öğrencilerin matematik benlik algılarının farklılık göstermediği; her iki cinsiyetin de benlik algılarının yüksek olduğu ve kız öğrencilerin öğretmenlerinin cinsiyet eşit(siz)liği davranışlarına yönelik algılarının erkek öğrencilerin algılarından daha düşük olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin matematik benlik algıları ile öğretmenlerinin matematik dersindeki davranışlarına yönelik cinsiyet eşit(siz)liği algıları arasında negatif yönlü düşük düzeyde ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Matematik dersi, Benlik algısı, Toplumsal cinsiyet eşit(siz)liği, İlkokul

The Relationship Between Gender (In)Equity and Mathematics Self-Concept of Primary School Students in Mathematics Lessons

Öz

The overall aim of this study is to describe fourth grade primary school students' perceptions of their teachers' gender inequality behaviors in mathematics lessons and their self-concept in mathematics and to examine whether there is a relationship between these perceptions. The study was conducted based on the descriptive and correlational research model. The population consisted of fourth-graders of state primary schools in Keçiören district of Ankara province in the 2021-2022 academic year. The study was conducted with 596 fourth-grade primary school students, determined by convenience sampling. The data were collected using the "Math and Me Survey," and the "Perceptions of Teacher Equality Survey" adapted into Turkish by the researchers. The data were analyzed using percentage, frequency, arithmetic mean, t-test and Pearson Product Moment Correlation Coefficient. As a result of the analysis, it was found that the mathematical self-concepts of boys and girls did not differ, that both genders had high self-concept, and that girls' perceptions of gender equity behaviors of teachers were lower than boys' perceptions. It was also determined that there was a low level of negative correlation between perceptions of students in their mathematical self-concepts and teacher's (in)equal gender behaviors.

Anahtar Kelimeler

Mathematics, Self-concept, Gender (in)equality, Primary school

Kaynakça

• Allana, A., Asad, N., & Sherali, Y. (2010). Gender in academic settings: Role of teachers. International Journal of Innovation, Management and Technology, 1(4), 343-348.
• Aratemur-Çimen, C. & Bayhan, S. (2018). Değişen ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 36, 72-102.
• Ashcraft, M. H. & Rudig, N. O. (2012). Higher cognition is altered by noncognitive factors: How affect enhances and disrupts mathematics performance in adolescence and young adulthood. V. F. Reyna, S. B. Chapman, M. R. Dougherty, & J. Confrey (Ed.) The adolescent brain: Learning, reasoning, and decision making içinde (s. 243–263). American Psychological Association.
• Balcı, E. & Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin bir araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740.
• Başerer-Berber, Z. (2021). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitsizliğini giderme yolları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(3), 1215-1223.
• Blackstone, A. (2003). Human ecology: An encyclopedia of children, families, communities, and environments. J. R. Miller, R. M. Lerner, & L. B. Schiamberg (Ed.). Gender roles and society içinde (s. 335-338). Santa Barbara.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Cooper, S. & Robinson, D. (1991). Cooper the relationship of mathematics self–efficacy beliefs to mathematics anxiety and performance. Measurement and Evaluation in Counseling, 24, 5-11.
• Çakıroğlu, J. (1999). Gender difference in the sience classroom. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 127-133.
• Delioğlu, H. N. (2017). Sekizinci sınıf öğrencilerinin matematik başarısı ile sınav ve matematik kaygısı, matematiğe yönelik özyeterlik algısı arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Dökmen, Z. (2009). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi.
• Dündar, B. (2010). Okul öncesi dönem 6 yaş çocuklarının benlik algıları ile bilişsel performansları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ellemers, N. (2018). Gender stereotypes. Annual Review of Psychology, 69, 275-298.
• Eren-Deniz, E. (2014). Kız meslek lisesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol ve kimliklerinin inşasına yol açan süreçlerin analizi: Ankara ili Mamak ilçesinde bir Anadolu Meslek ve Kız Meslek Lisesi örneği (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Esen, Y. (2013). Eğitim süreçlerinde cinsiyet ayrımcılığı: Öğrencilik deneyimleri üzerinde yapılmış bir çözümleme. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 757-782.
• Fine, C. (2011). Toplumsal cinsiyet yanılsaması zihnimiz, toplum ve nörocinsiyetçilik nasıl fark yaratıyor? (K. Tanrıyar, Çev.). Sel.
• Frenzel, A. C., Pekrun, R., & Goetz, T. (2007). Girls and mathematics a hopeless issue? A control-value approach to gender differences in emotions towards mathematics. European Journal of Psychology of Education, 22(4), 497-514.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10. b.). Pearson.
• Guiso, L., Monte, F., Sapienza, P., & Zingales, L. (2008). Culture, gender and math. Science, 320, 1164-1165.
• Gümüşoğlu, F. (2008). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 39-50.
• Hackett, G. (1985). Role of mathematics self-efficacy in the choice of math-related majors of college women and men: A path analysis. Journal of Counseling Psychology, 32(1), 47-56.
• Herts, J. B., Beilock, S. L., & Levine, S. C. (2019). The role of parents’ and teachers’ math anxiety in children’s math learning and attitudes. I. C. Mammarella, S. Caviola, & A. Dowker (Ed). Mathematics anxiety what is known, and what is still missing içinde (s. 190-211). Routledge.
• Hood, B. (2012). Benlik yanılsamaları: Sosyal beyin, kimliği nasıl oluşturur? (E. Özdemir, Çev.). Ayrıntı.
• Işık-Demirhan, E. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından öğretim programı ve ders kitabı inceleme (4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi). Journal of Innovative Research in Social Studies, 4(1), 69-82.
• İkiz, H. (2009). 6 yaş grubundaki çocukların benlik algıları ile aile işlevleri arasındaki ilişkinin incelemesi (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Jacobson, D. (2015). Elementary students' perceptions of gender equity in mathematics classes (Doktora Tezi). https://digitalcommons.liberty.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2089&context=doctoral sayfasından erişilmiştir.
• Kırbaşoğlu-Kılıç, L. & Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
• Lindberg, S. M., Hyde, J. S., & Hirsch, L. M. (2008). Gender and mother-child interactions during mathematics homework: The importance of individual differences. Merrill-Palmer Quarterly, 54(2), 232–255. https://doi.org/10.1353/mpq.2008.0017
• Lorber, J. (2010). Gender inequality. Roxbury.
• Nurlu-Üstün, Ö. & Aksoy, N. (2022). Determination of primary school teachers' mathematical gender stereotypes and examination of their reflection on students. Journal of Qualitative Research in Education, 29, 235-264.
• Nurlu, Ö. (2017). Developing a teachers' gender stereotype scale toward mathematics. International Electronic Journal of Elementary Education, 10(2), 287-299.
• Nurlu, Ö. (2018). Sınıf öğretmenlerinin matematiğe ilişkin cinsiyet kalıp yargılarının belirlenmesi ve öğrencilere yansımalarının incelenmesi (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Nurlu, Ö. (2021). Analysis of gender fairness of primary school mathematics textbooks in Turkey. International Journal of Psychology and Educational Studies, 8(4), 78-95.
• Öngen, B. & Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. İstanbul Journal of Sociological Studies(48), 1-18.
• Özdemir, E. & Karaboğa A. B. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781.
• Pajares, F. & Miller, M. D. (1994). Role of self efficacy and self concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Journal of Educational Psychology, 86(2), 193-203.
• Pajares, F. (1996). Self efficacy beliefs and mathematical problem solving of gifted students. Contemporary Educational Psychology, 21(4), 325-344.
• Rogers, C. (1965). Client-centered therapy. Houghton Mifflin Company.
• Sayılan, F. & Özkazanç, A. (2009). İktidar ve direniş bağlamında toplumsal cinsiyet: Bir okul etnografisi. Toplum ve Bilim, 114, 51-73.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim. Dipnot.
• Sayılan, F. (2014). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliği. Eleştirel Pedagoji, 6(31), 17-23.
• Şahin, B. (2007). Toplumsal cinsiyet ve başarı: Ankara ili Çankaya ve Mamak ilçeleri ilköğretim ikinci kademe öğrencileri örneği (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şekercioğlu, G. & Koç, N. (2017). Çocuklar için benlik algısı profilinin uyarlanması ve farklı değişkenlere göre ölçme değişmezliğinin test edilmesi. İlköğretim Online, 16(4), 1425-1450.
• Tan, M. (2008). Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitsizliği: sorunlar, öncelikler ve çözüm önerileri (Kadın-erkek eşitliğine doğru yürüyüş: eğitim, çalışma yaşamı ve siyaset raporunun güncellenmesi). TÜSİAD-KAGİDER.
• Tarhan, S., Çetin-Gündüz, H., & Kılıç, Z. (2014). Cinsiyet kalıp yargılarının aşılmasında psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri. S. Doğan (Ed.), Benim Madam Curie’m eğitici el kitabı içinde (s. 15-45). MG Yapım, Ajans, Halkla İlişkiler.
• Tarte, L. A. & Fennema, E. (1995). Mathematics achievement and gender: A longitudinal study of selected cognitive and affective variables (grade 6-12). Educational Studies in Mathematics, 28, 199-217.
• TDK. (2023). Benlik. Türkçe sözlük: https://sozluk.gov.tr/?kelime=benlik sayfasından erişilmiştir.
• Tezer-Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 2(2), 65-74.
• Tsouroufli, M. (2002). Gender and teachers' classroom practice in a secondary school in Greece. Gender and Education, 14(2), 135-147.
• Van Der Veur, D., Ohana, Y., Titley, G., Buldioski, G., & Schneider, A. (2007). Gender matters: A manual on addressing gender-based violence affecting young people. Council of Europe.
• Yağan-Güder, S. & Güler-Yıldız, T. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocukların toplumsal cinsiyet algılarında ailenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 424-446.
• Yıldız, A. (2020). Özel yetenekli öğrencilerin matematik dersine yönelik tutumları, akademik öz-yeterlikleri ile benlik kavramları. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(59), 2628-2636.
• Zedan, R. & Bitar, J. (2014). Environment learning as a predictor of mathematics self efficacy and math achievement. American International Journal of Social Science, 3(6), 85-97.