Maarif Modeli İlkokul Öğretim Programında Okuryazarlık Becerileri: Finansal, Görsel ve Eleştirel

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 3, 2007 - 2027, 31.12.2024

Behlül Bilal Sezer , Hakan Dedeoğlu

https://doi.org/10.37217/tebd.1511168

Öz

Bu çalışmanın amacı finansal, görsel ve eleştirel okuryazarlık becerileri yönünden Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nde yer alan ilkokul (1-4) derslerine ait öğrenme çıktılarını değerlendirmektir. Bu nedenle çalışmada ilkokul programında yer alan tüm derslerin öğrenme çıktıları bu okuryazarlık becerileri yönünden incelenmektedir. Çalışmada, nitel araştırma yaklaşımlarından doküman incelemesi yöntemi tercih edilmiştir. Hayat bilgisi, Türkçe, matematik, fen bilimleri, sosyal bilgiler ve insan hakları demokrasi ve vatandaşlık dersleri olmak üzere toplamda altı derse ait tüm öğrenme çıktıları araştırma kapsamına dâhil edilmiştir. Bu kapsamda ele alınan öğrenme çıktıları araştırmacı tarafından üç farklı okuryazarlık becerisiyle ilgili 54 okuryazarlık kavramı kullanılarak taranmıştır. Çalışmada verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. İncelenen ders öğretim programlarında geçen okuryazarlık kavramlarının sıklığı gözden geçirilerek not edilmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre ele alınan tüm derslere ait öğrenme çıktılarında finansal, görsel ve eleştirel okuryazarlıkla ilgili okuryazarlık kavramlarına yer verildiği görülmektedir. İlkokul öğretim programında görsel ve eleştirel okuryazarlık türleri en sık kullanılan okuryazarlık türü olarak ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan öğretim programlarında finansal okuryazarlıkla ilgili kavramların görece daha az olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin hayat boyu öğrenme süreçlerini desteklemek amacıyla aile ve öğretmenlerin finansal, görsel ve eleştirel okuryazarlık becerilerinin iyileştirilmesi tavsiye edilmektedir. Ayrıca, öğretim programı geliştiricilere, öğretim programlarındaki okuryazarlık becerilerini bütüncül yaklaşımı dikkate alarak hazırlamaları ve finansal okuryazarlık becerisiyle ilgili kavramların sayısını arttırmaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İlkokul öğretim programı, Finansal okuryazarlık, Görsel okuryazarlık, Eleştirel okuryazarlık

Literacy Skills in the Maarif Model Primary School Curriculum: Financial, Visual and Critical

Öz

The aim of this study is to evaluate the learning outcomes of primary school (grades 1-4) subjects included in the Türkiye Yüzyılı Maarif Model in terms of financial, visual, and critical literacy skills. Therefore, the study examines the learning outcomes of all subjects in the primary school curriculum in relation to these literacy skills. The document analysis method, a qualitative research approach, was chosen for the study. A total of six subjects were included in the research scope: Life Skills, Turkish Language, Mathematics, Natural Sciences, Social Studies and Human Rights, Democracy and Citizenship. The learning outcomes considered in this context were searched by the researcher using 54 literacy concepts related to three different literacy skills. A descriptive analysis method was used to analyze the data in the study. The frequency of literacy concepts mentioned in the reviewed course curricula was examined and noted. According to the results obtained in the study, literacy concepts related to financial, visual, and critical literacy were included in the learning outcomes of all the subjects studied. Visual and critical literacy types emerged as the most frequently used literacies in the primary school curriculum. On the other hand, it was concluded that concepts related to financial literacy were relatively less common in the curriculum. It is recommended to improve the financial, visual and critical literacy skills of parents and teachers in order to support students' lifelong learning processes. Furthermore, it is recommended that curriculum developers prepare literacy skills in their curriculum by taking into account the holistic approach and increasing the number of concepts related to financial literacy skills.

Anahtar Kelimeler

Primary school curriculum, Financial literacy, Visual literacy, Critical literacy

Kaynakça

• Akbıyık, C. (2002). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Altan, M. Z. (2021). Terör ya öyle değilse? (1. b.). Ideal Kültür.
• Altan, M. Z. & Yıldırım, T. (2022). Bütüncül eğitim, bütüncül gelişim, bütüncül insan. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 68-77.
• Altun, A. (2005). Gelişen teknolojiler ve yeni okuryazarlık. Anı.
• Altun, D., Aydemir, Z., Akyol, H., & Snow, E. (2022). Okuryazarlık alanında yürütülen güncel araştırmalar: Ulusal alanda 2022 yılında öncelenen ve öncelenmeyen konular nelerdir? 20. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, 14-17 Kasım, Antalya, Türkiye.
• Altun, N. & Bangir-Alpan, G. (2021). Temel eğitim programlarında dijital okuryazarlık. JRES, 8(2), 280-294. https://doi.org/10.51725/etad.971177
• Aşıcı, M. (2009). Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 9-26.
• Ateş, M., Sur, E., & Çelik, H. (2020). Türkçe öğretmenlerinin görsel okumayla ilgili görüşlerinin değerlendirilmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-15. https://doi.org/10.38089/ekuad.2020.0
• Ateş, S. (2013). Eleştirel okuma ve bir beceri olarak öğretimi. Turkish Journal of Education, 2(3), 40-49.
• Aydemir, Z., Sakız, G., & Doğan, M. C. (2019). İlkokul düzeyinde dijital okuryazarlık becerileri rubriğinin geliştirilmesi. Millî Eğitim Dergisi, 48(1), 617-638.
• Bacon, C. K. (2017). Multilanguage, multipurpose: A literature review, synthesis, and framework for critical literacies in English language teaching. Journal of Literacy Research, 49(3), 424-453. https://doi.org/10.1177/1086296X17718324
• Bakar, E. (2023). Fen bilimleri dersinde beceri eğitimi için disiplinlerarası ilişkilendirme. Millî Eğitim, 52[Özel Sayı], 513-536. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1309008
• Balcı, A. (2021). Karşılaştırmalı eğitim sistemleri. Pegem Akademi.
• Bamford, A. (2003). The visual literacy white paper. A Global Imperative.
• Bayram, R. (2024). İlkokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyleri ile matematik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Bircan, A. (2022). Öğretmenlerin internete yönelik eleştirel okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesinde bilgi ve teknoloji okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Brown, I. (2004). Global trends in art education: New technologies and the paradigm shift to visual literacy. The International Journal of Arts Education, 2(3), 50- 61.
• Bruyere, J. (2019). Critical literacy in early elementary grades. https://www.edutopia.org/article/ critical-literacy-early-elementary-grades sayfasından erişilmiştir.
• Burnett, C. & Merchant, G. (2018). Literacy-as-event: accounting for relationality in literacy research. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 41(1), 45–56. https://doi.org/10.1080/01596306.2018.1460318
• Cengizhan S. & Balcı, S. (2022) Evaluation of students’, teacher’s, parents’ views on interdisciplinary preschool education teaching on science practices. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 164-176. https://doi.org/10.30703/cije.975249
• Cırık, İ., Genç, E., Demirel, E., & Yılmaz, M. İ. (2023). K12 beceriler çerçevesi öğretim tasarımı modeli: Anahtar ögeler. Milli Eğitim Dergisi, 52(1), 997-1026. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1307715
• Coiro, J. (2021). Toward a multifaceted heuristic of digital reading to inform assessment, research, practice, and policy. Reading Research Quarterly, 56(1), 9-31. https://doi.org/10.1002/rrq.302
• Creighton, D. C. (1997). Critical literacy in the elementary classroom. Language Arts, 74(6), 438-445.
• Çelik, E., Çelik, H., & Aktay, S. (2023). Görsel okuryazarlık üzerine bibliyometrik analiz. ESA.
• Çelikten, L. (2024). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin finansal tutum ve davranışları ile duygusal zekâları arasındaki ilişki: Finansal okuryazarlığın duygusal yönü. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 190-213. https://doi.org/10.17679/inuefd.1221527
• Çelik, Y. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan bazı becerilerin kazandırılmasına yönelik öğretmen görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 733-765. https://doi.org/10.33711/yyuefd.919620
• Devecioğlu, D. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının eleştirel okuryazarlık açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Erdem, C. & Eğmir, E. (2018). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlığı düzeyleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 123-138. https://doi.org/10.32709/akusosbil.428727
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı.
• Gedik, H. & Açıl, F. B. (2020). 21. yüzyılda sosyal bilgiler için farklı okuryazarlıklara bakış. N. E. Akhan & S. Demirezen (Ed.), Sosyal bilgiler öğretiminde alternatif konular içinde (s. 137-180). Nobel.
• George, D. & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference (4. b.). Allyn & Bacon.
• Gözütok, F. D. & Alkın-Şahin, S. (2014). Öğretim programlarında ara disiplin yaklaşımı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 47(2), 287-306.
• Gregory, A. E. & Cahill, M. A. (2009). Constructing critical literacy: Self-reflexive ways for curriculum and pedagogy. Critical Literacy: Theories and Practices, 3(2), 6-16.
• Hobbs, R. (2010). Digital and media literacy: A plan of action. The Aspen Institute.
• Kahramanoğlu, R., Altun, D. & Bakan-Kalaycıoğlu, D. (2024). K12 beceriler çerçevesi Türkiye bütüncül modeli: Okuryazarlık becerileri. Milli Eğitim Dergisi, 53(241), 499-518. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1307713
• Karataş, İ. H. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli hakkında. Alanyazın, 5(1), 6-11.
• Kellner, D. (2001). New technologies new literacies: Restructuring education for a new millennium. International Journal of Technology and Design Education, 11(3), 67-81. https://doi.org/10.1023/A:1011270402858
• Kress, G. (2003). Literacy in new media age. Routledge.
• Leu, D. J. (2000). Literacy and technology: Deictic consequences for literacy education in an information age. M. L. Kamil, P. B. Mosenthal, P. D. Pearson, & R. Barr (Ed.), Handbook of reading research içinde (s. 743–770). Erlbaum.
• Leu, D. J., Kinzer, C. K., Coiro, J., Castek, J., & Henry, L. A. (2017). New literacies: A dual-level theory of the changing nature of literacy, instruction, and assessment. Journal of Education, 197(2), 1-18. https://doi.org/10.1177/002205741719700202
• Lusardi, A. & Mitchell, O. S. (2014). The economic importance of financial literacy: Theory and evidence. American Economic Journal: Journal of Economic Literature, 52(1), 5-44. https://doi.org/10.1257/jel.52.1.5
• Maya, L. & Suseno, M. (2022). Investigating the incorporation of digital literacy and 21st-century skills into postgraduate students’ learning activities. English Language Education (ELE) Reviews, 2(5), 13-27. https://doi.org/10.22515/elereviews. v2i1.5121
• Mandell, L. (2009). Two cheers for school-based financial education: Initiative on Financial Security. Aspen Institute.
• MEB. (2018a). Matematik Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
• MEB. (2018b). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB.
• MEB. (2023). K12 beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli. MEB.
• MEB. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Ortak Metni. MEB.
• Mete, G. (2020). Okuryazarlık türleri ve 2023 eğitim vizyonu belgesi. Kesit Akademi Dergisi, 6(22), 109-120.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Morrow, L. M. & Tracey, D. H. (2004). Instructional environments for language and learning: Considerations for young children. J. Flood, D. Lapp, & S. B. Heat (Ed.), Handbook of research on teaching literacy through the communicative and visual arts içinde (s. 475-485). Taylor and Francis.
• MYK. (2015). Türkiye yeterlilikler çerçevesi. https://myk.gov.tr/images/articles/editor/130116/TYC_ teblig_2.pdf sayfasından erişilmiştir.
• OECD. (2013). Financial literacy framework, PISA 2012 Assessment and analytical framework: Mathematics, reading, science, problem solving and financial literacy. OECD. https://doi.org/10.1787/9789264190511-7-en
• OECD. (2011). PISA 2009 results: Students on line: Digital technologies and performance (Vol. VI). http://dx.doi.org/10.1787/9789264112995-en
• Önal, İ. (2010). Tarihsel değişim sürecinde yaşam boyu öğrenme ve okuryazarlık: Türkiye deneyimi. Bilgi Dünyası, 11(1), 101-121. https://doi.org/10.15612/BD.2010.258
• Pangrazio, L., Godhe, A. L., & Ledesma, A. G. L. (2020). What is digital literacy? A comparative review of publications across three language contexts. E-learning and Digital Media, 17(6), 442-459. https://doi.org/10.1177/2042753020946291
• P21. (2015). Partnership for 21st century skills-core content integration. https://www.marietta.edu/sites/default/files/documents/21st_century_skills_standards_book_2.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Sak, R., Şahin-Sak, İ. T., Öneren-Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sur, E. (2022). Okuryazarlık kavramı ve Türkiye’deki okuryazarlık araştırmaları üzerine bir inceleme. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 445-467. https://doi.org/10.38151/akef.2022.27
• Şahin, A., Asal-Özkan, R., & Turan, B. N. (2022). İlkokul öğrencilerine yönelik dijital okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(3), 619-630. https://doi.org/10.16916/aded.1109283
• Şakiroğlu, Y. (2021). Görsel okuma/görsel sunu ve görsel okuryazarlık becerileriyle ilgili yapılan lisansüstü çalışmaların analizi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 103-119. https://doi.org/10.48066/kusob.935691
• Taş, M. (2023). İlkokul öğrencilerinin dijital hikâye okuryazarlığında STEM etkinlikleri: Bir karma desen araştırması (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Tok, O. & Canatar, M. (2023). Evde erken okuryazarlık ve kütüphane algıları ölçeğinin ön analiz uygulamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 19, 41–71. http://doi.org/10.26650/bba.2023.19.1290351
• UNESCO. (2023). What you need to know about literacy. https://www.unesco.org/en/literacy/need-know sayfasından erişilmiştir.
• UNESCO. (2022). Institute for Lifelong Learning (UIL): Annual Report. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000384704 sayfasından erişilmiştir.
• Ünlüer, G. (2021). Sosyal bilgiler dersinde finansal okuryazarlık becerisinin etkinlikler yoluyla kazandırılmasına ilişkin eylem araştırması. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 7(15), 277-303.
• Yamanaka, S. & Suzuki, H. K. (2020). Japanese education reform towards twenty-first century education. https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-030-41882-3 sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Weng, T. S. (2021). Creating critical literacy praxis: Bridging the gap between theory and practice. Relc Journal, 54(1), 1-12.
• Whitehurst, G. J. & Lonigan, C. J. (2001). Emergent literacy: Development from pre-readers to readers. S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Ed.), Handbook of early literacy research içinde (s. 11-29). Guilford.
• Zuryanty, Kenedi, A. K., Chandra, R., Hamimah, & Fitria, Y. (2019). Problem based learning: a way to improve critical thinking ability of elementary school students on science learning. Journal of Physics: Conference Series, 1424(1), 012037. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1424/1/012037