Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Neden İşlevli Yapılar: Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe Eğitim Seti Örneği

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 3, 2180 - 2204

Funda Yıldırım , Mehmet Kara

https://doi.org/10.37217/tebd.1521501

Öz

Dil öğretim sürecinde, özellikle yabancı dil öğretiminde, iletişimin doğru ve hızlı sağlanabilmesi için hedef dil yapılarının işlevleri iyice araştırılmalı ve eğitime dâhil edilmelidir. Çünkü yabancı dil öğretim sürecinde kaynak dildeki işleve karşılık gelen hedef dil yapısının öğretilmesi, bağdaşık ve tutarlı metinlerin üretimine katkı sağlayacaktır. Diller için Avrupa Ortak Öneriler Çerçeve Metni’ndeki seviye tanımlayıcıları incelendiğinde her seviyede “neden işlevi” görülmektedir. Bu çalışmada da yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde neden işlevli yapılar, Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe eğitim seti örneğinde incelenmiştir. Çalışmada doküman inceleme yöntemi ile veriler, alanyazından ve eğitim setinden toplanarak betimsel analiz tekniği ile incelenmiştir. Alanyazında neden işlevli olarak açıklanan yapıların eğitim setindeki yapılarla paralellik gösterdiği gözlemlense de alanyazında yüzey yapıda zaman veya şart yapıları ile oluşturulan tümcelerde önermeler arasında neden ilişkisi olduğu, bu yapıların ikinci işlevlerinin neden olduğu açıklanmaktadır ancak ikinci işleve ait herhangi bir bilginin eğitim setinde yer almadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ders kitabı, Neden işlevli yapılar, Türkçe eğitimi, Türkçenin yabancı/ikinci dil olarak öğretimi

Structures with the Reason Function in Teaching Turkish as a Foreign Language: An Example from the Yeni Hitit Turkish for Foreigners Educational Set

Öz

In the language teaching process, especially in the foreign language teaching process, the functions of the target language structures should be thoroughly researched and included in the educational process to ensure effective and fast communication. This is because teaching the target language structure that corresponds to the function in the source language contributes to the production of coherent and consistent texts in the foreign language teaching process. When examining the level descriptors in the Common European Framework of Reference for Languages (CEFR), the 'reason function' can be observed at every level. In this study, reason-functional structures in teaching Turkish as a foreign language are examined using the 'Yeni Hitit Turkish Course Set for Foreigners' as an example. In the study, the data were collected through the document analysis method from the literature and the course set and analyzed using the descriptive analysis technique. Although it was observed that the structures explained as reason-functional in the literature were parallel to the structures in the course set, it was also found that in the literature, it was explained that the second function of these structures was to indicate reason, particularly in the sentences formed with tense or conditional structures in surface structure, where there was a causal relationship between propositions. However, it was determined that there was no information related to this second function in the course set.

Anahtar Kelimeler

Textbook, Structures with the reason function, Turkish education, Teaching Turkish as a foreign/second language

Kaynakça

• Albayrak, F. & Şimşek, T. (2023). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde nedensellik işaretleyicilerinin sözdizimindeki görünümleri. Türkçe Uygulamalı Dilbilim Dergisi, 1(1), 26-58.
• Aslan, E. (2023). Türkçede neden ulaçları: -(y)AcAğI için ve -(y)AcAğIndAn. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(4), 1623-1643. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3082252 sayfasından erişilmiştir.
• Avrupa Konseyi. (2021). Diller için Avrupa ortak öneriler çerçevesi: öğrenim, öğretim ve değerlendirme (MEB Çeviri Komisyonu, Çev.), Millî Eğitim Bakanlığı. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/04144518_CEFR_TR.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/898942 sayfasından erişilmiştir.
• Benzer, A. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde işlevsel dil bilgisi. PegemA Akademi
• Berg, B. L. & Lune, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (A. Arı, Çev. Ed.). Eğitim.
• Çeçen, M. A. & Çiftçi, Ö. (2007). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 35(173), 39-49.
• Çetintaş-Yıldırım, F. (2009). Türkçede zaman-tarz-neden-sonuç ilişkilerinin ulaç ekleriyle belirginleştirilmesi: sıklık yüzdeleri ve uzman uyumlarına dayalı anket sonuçları. Dil Dergisi(146), 25-39. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/780172 sayfasından erişilmiştir.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/69981 sayfasından erişilmiştir.
• Çotuksöken, Y. (2011). Yapı ve işlevlerine göre Türkiye Türkçesi’nin ekleri. Papatya.
• Demirel, Ö. & Kıroğlu, K. (2006). Konu alanı ders kitabı incelemesi (2. b.). PegemA.
• Ercan, G. S. (2008). Türkçe tarih ders kitaplarında nedenselliğin kurgulanması (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ersen-Rasch, M. & Onası, E. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe dilbilgisi. Papatya.
• Gencan, T. N. (1971). Dilbilgisi (2. b.). Türk Dil Kurumu.
• Glesne, C. (2015). Nitel araştırmaya giriş (A. Ersoy & P. Yalçınoğlu, Çev. Ed., 5. b.). Anı.
• Kandemir, S. (2023). How are maternal and paternal causal language inputs associated with children’s causal language production and counterfactual thinking? (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Karaca, H. (2013). Türkiye Türkçesinde eklerin işlevleri (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kıran, Z. & Eziler-Kıran A. (2000). Dilbilime giriş. Seçkin.
• Korkmaz, Z. (2019). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Türk Dil Kurumu.
• Maden, S. (2021). Türkçe ders kitapları ile ilgili lisansüstü tezlerin eğilimleri: Bir içerik analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 30-45. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1548973 sayfasından erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel.
• MEB. (2017). Yabancı diller Türkçe A1 seviyesi kurs programı. https://ookgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_01/05115713_YabancY_Diller_YabancY_Diller_Turkce__A1_Seviyesi.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB Talim Terbiye Kurulu. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi çevrim içi kurs programı. https://ookgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_05/31163452_YabancY_Dil_ Olarak_Turkce_OYretimi_Cevrim_Yci_Kurs_ProgramY.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Nalbant, M. V. (2012). üçün ve için edatları üzerine yeni bir değerlendirme. Türkoloji Dergisi, 19(2), 87-94. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/648551 sayfasından erişilmiştir.
• Oğuz-Kabadayı, C. (2023). Sözcüksel nedensellik işaretleyicilerinin söz dizimi açısından incelenmesi (Ayşe Kulin romanları örnekleminde). Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(1), 193-212. https://doi.org/10.34083/akaded.1265863
• Oturakçı-Orbay, N. (2020). Türkiye Türkçesinde bağlaç işlevli birimler. Akademisyen.
• Özcan, B. (2015). Haldun Taner’in öykülerinde nedenleme (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özcan, B. (2022). Eski Anadolu Türkçesinde nedensellik (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özdağ, Y. K. (2017). Yusuf Atılgan’ın Aylak Adam adlı romanında neden sonuç ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özkan, U. B. (2021). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. PegemA Akademi.
• Özsoy, A. S. & Taylan. E. E. (1998). Türkçede neden gösteren ilgeç yantümceleri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 9, 116–125. http://dad.boun.edu.tr/en/download/article-file/274183 sayfasından erişilmiştir.
• Passerat, D. Ö. & Beştaş, G. (2014). Gazete söyleminde gerekçelendirme. Humanitas-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(02), 169-184. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/87032 sayfasından erişilmiştir.
• Sebzecioğlu, T. (2021). Dilbilim kavramlarıyla Türkçe dilbilgisi. Kesit.
• Sözer, Z. (1996). Türkçe tümcelerde zaman, nasıllık ve neden ilişkileri açısından “iken” biçimi (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şen, Ü. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ihmal edilmiş iki program: 1986 ve 2000 programları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(4), 545-558. https://www.anadiliegitimi.com/en/download/article-file/233992 sayfasından erişilmiştir.
• Tay, B., Kurnaz, Ş. & Taşdemir, M. (2010). Sosyal bilgiler öğretimi kapsamında ilköğretim öğrencilerinde nedensellik kavramının gelişimi. İlköğretim Online, 9(1), 241-255. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/90806 sayfasından erişilmiştir.
• TDK. (t.y.). Neden. Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tulum, M. (1994). Orhon Yazıtlarında birleşik tümceler ve baş tümce ile yardımcı tümce ilişkileri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 38(1990), 193-205. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/678932 sayfasından erişilmiştir.
• Ulaş, F. (2002). Syntacti and semantic analysis of postpositional purpose and reason clauses in Turkish (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Uluçay, Ç. (2014). A rotten apple spoils the barrel: cause markers employed by native speakers of Turkish when writing cause paragraphs in English and Turkish (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Uslu, Z. (1996). Almanca ve Türkçe önermelerde nedensellik işlevi (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Uslu, Z. (2001). Türkçede neden bildirme işlevi: ‘için’ ilgeci ve ‘-dAn’ eki. Ö. Demircan & A. Erözden (Ed.) 15. Dilbilim Kurultayı: Bildiriler içinde (s. 123-129). Yıldız Teknik Üniversitesi Vakfı.
• Uzun, G. L. (2018). Neden bağlayıcılarının öznellik ile ilişkisi: Türkçe yazılı derlem tabanlı bir tartışma. Y. Aksan & M. Aksan (Ed.), Türkçede yapı ve işlev-Şükriye Ruhi armağanı içinde (s. 145-170). BilgeSu.
• Uzun, N. E. (Ed.). (2010a). Yeni hitit yabancılar için Türkçe ders kitabı temel. Ankara Üniversitesi TÖMER.
• Uzun, N. E. (Ed.). (2010b). Yeni hitit yabancılar için Türkçe ders kitabı orta. Ankara Üniversitesi TÖMER.
• Uzun, N. E. (Ed.). (2010c). Yeni hitit yabancılar için Türkçe ders kitabı ileri. Ankara Üniversitesi TÖMER.
• Üner, A. (2014). Nedensellik ilkesi: Hume’a Karşı Kant. Mavi Atlas, 3, 100-108. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/84159 sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.