TÜRKÇE VE KOMŞU DİLLERDE ORTAK BİR MECAZLAŞMA ÖRNEĞİ

Year 2017, Volume: 6 Issue: 2, 708 - 718, 15.06.2017

Murat Özşahin

Abstract

Anlamlarına
göre sözler, somut ve soyut olarak ikiye ayrılır. İnsan zihninde soyut olarak
bildiğimiz kavramlar ise somut bir anlamdan doğarlar. Ancak bu anlam geçişi
mecaz yolla sağlanır. Somut bir kelime çeşitli yollarla ilişkilendirilerek
başka bir kavramı belirtebilir. Böylece mecaz anlam doğar. Mecaz anlamın temel
/ somut anlamla ilişkisi hissedilir. Ancak bazı kavramlar, mecazlaştıktan sonra
temel / somut anlamla ilgisini kaybeder. Böylelikle soyutlaşır. Dillerde ilk
bakışta bu tür soyut anlamların temel / somut anlamla ilgisini hissedemeyiz.
Ancak söz varlığı çalışmalarında bu anlamları ortaya çıkarabiliriz. Hatta kimi
somut kavramların farklı dillerde ortak şekilde mecazlaşıp soyutlaştığı
görülmektedir. ‘Sis, duman, buhar’ anlamlarına gelen kelimeler, Arapça, Farsça
ve Rusçanın yanı sıra Türkçede de ‘üzüntü, keder, sıkıntı’ anlamlarını
belirtebilirler. Türkçenin tarihî ve bugünkü söz varlığında tespit ettiğimiz
iki söz ‘busuş’ ve ‘buñ’ sözleri bu
tür mecazlaşmış soyut sözlerdir.

Keywords

Mecaz, Soyut, Somut, Türkçe, Anlam, Busuş, Bun

References

• (BTH) AGİŞEV, İ. M. vd. (1993). Başkort Télénéñ Hüzlégé I-II. Moskova: Russkiy Yazık.
• (KETS) Kazak Edebiy Tilinin Sözdigi -15 Tomlık. (2011). Almatı: Til Bilim İnstitutı.
• (TTAS) MAHMUTOVA, L. T. vd. (1977-1979-1981). Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé I-II-III. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• ARIKOĞLU, E. ve KUULAR, K. (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Derleme Sözlüğü I-X. (1965). Ankara: TDK Yayınları.
• ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, Otto Harrassowıtz, Wiesbaden.
• GOLDEN, P. B. (2006). Türk Halkları Tarihine Giriş. Çorum: Karam Yayıncılık.
• GÜRSOY, N. E. ve DURANLI, E. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• HAİM, S. (2010). Farhang Moaser English-Persian Persian-English Dictionary. Tehran: Farhang Moaser Publishers.
• KARAAĞAÇ, G. (2012). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• KERİM, A. ve KERİM, L. (1996). Türkçe Tatarca Romence Sözlük. Köstence: Editura Kriteria.
• KORKMAZ, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• NADELİAEV, V. M. vd. (1969). Old Turkic-Russian Dictionary. Leningrad.
• ORTONY, A. (1979). Some Psycholingustic Aspects of Metaphor. Illinois University.
• ÖNER, M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• PAÇACIOĞLU, B. (2016). Türkçenin VIII-XVI. Yüzyıllar Arasında Sözcük Dağarcığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• PEKAÇAR, Ç. (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• RÄSÄNEN, M. (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• SEVORTYAN, E. V. (1978). Etimologiçeskiy Slovar Tyurskih Yazıkov / Obşçetyurskie i mejtyurkskie osnovı na bukvu “b”. Nauka, Moskva.
• ŞÜKUN, Z. (1996). Farsça-Türkçe Lûgat I-II-III. Ankara: MEB Yayınları.
• TEKİN, T. (1988). Orhon Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları.
• VASİLİEV, Y. (1995). Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• https://en.glosbe.com/ar/en/%D9%83%D8%AF%D8%B1
• http://dictionary.sensagent.com/%D9%83%D8%AF%D8%B1/ar-en/
• http://www.almaany.com/en/dict/ar-en/%D9%83%D8%AF%D8%B1/
• http://www.arabdict.com/en/english-arabic/%D9%83%D8%AF%D8%B1
• http://en.bab.la/dictionary/arabic-english/%D9%83%D8%AF%D8%B1
• https://vasmer.lexicography.online/%D1%82/%D1%82%D1%8C%D0%BC%D0%B0.