KLASİK TÜRK ŞİİRİNE İSLAM SANATLARI ESTETİĞİNİN BİR YANSIMASI: “EŞ’ÂR-I PERÎŞÂN”

Year 2019, Volume: 8 Issue: 4, 2022 - 2035, 15.12.2019

Mustafa Uğur Karadeniz

Abstract

Klasik Türk şiiri, estetik ilkelerini
İslam sanatından almıştır. Klasik dönem şiiri estetiği de belli bir biçim ve
anlam bütünlüğüyle ortaya çıkmıştır. Bu şiirin bir özelliği olan konu
bütünlüğünün yokluğu, bir eleştiri unsuru olmamalıdır. Bu özellik, klasik Türk
şiirinin, kaynağını İslam sanatları estetiğinden aldığı önemli bir niteliktir.
Şiir metinlerinin konu bakımından dağınık olması, İslam sanatları estetiğinde
bulunan modüler sistemin şiire yansımasının bir sonucudur.

Klasik Türk şiiri, beyitlerin bir araya
gelerek oluşturduğu bir metin formuna sahiptir. Bu şiir formunda beyitler, tek
başlarına anlamlı küçük birimleri temsil etmektedir. Bu şiir geleneğinde, şiir
metninden herhangi bir beyit ait olduğu bütünden koparılsa da canlılığından
herhangi bir şey kaybetmeyecektir. Benzer biçimde İslam sanatlarında yaygın
olan modüler sistem de anlamlı küçük birimlerin bir araya gelerek daha büyük
birimleri meydana getirmesi yoluyla oluşur. 
İslam sanatları estetiğinde yaygın olan bu formu, klasik dönem şairleri
de “eş’âr-ı perîşân”, “perîşân güftâr”, “perîşân ebhâs”, “elfâz-ı perîşân” gibi
ifadelerle vurgulamışlardır.

Keywords

Klasik Türk şiiri, modüler sistem, İslam sanatı, estetik

References

• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Durusoy, A. (2002). TDV İslâm ansiklopedisi. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kesret.
• Erzen, J. N. (1999). Osmanlı sanatı ve mimarisinde estetik ve duyarlık. (çev. M. H. Doğan). Sanat Dünyamız, 73, 55-69.
• Hâfız-ı Şirâzî (2014). Hâfız divanı. (çev. H. Kırlangıç). Ankara: Hece Yayınları.
• İsen, M. (1998). Sehî bey tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1999). Hayat ve edebiyat. (haz. M.Kalpaklı). Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (s. 65). İstanbul: YKY Yayınları.
• Kuban, D. (2007). Osmanlı mimarisi. İstanbul: Yem Yayınları.
• Küçük, S. (1994). Bâkî dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78361/baki-divani.html
• Levend, A. S. (1962). Ümmet çağı Türk edebiyatı. Ankara: TTK Yayınları.
• Mahir, B. (2012). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Nasr, S. H. (1992). İslam sanatı ve maneviyatı. (çev. A. Demirhan). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Taburoğlu, Ö. (2016). Resim, söz ve yazı. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat üzerine makaleler. (haz. Z. Kerman). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde vehbî dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-196833/sunbulzade-vehbi-divani.html
• Kavruk, H. (?). Şeyhülislâm yahyâ dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78405/seyhulislam-yahya-divani.html
• Kurtoğlu, O. (2017). Zâtî dîvânı (Gazaller Dışındaki Şiirler). Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-195592/zati-divani.html
• Okçu, N. (?). Şeyh Gâlip dîvânı. Erişim adresi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78404/seyh-galib-divani.html
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. kâmûsu’l-muhît tercümesi ve vankulu lügati, Erişim adresi: http://www.kamus.yek.gov.tr