DEYİŞBİLİMSEL ÇÖZÜMLEME YÖNTEMİ IŞIĞINDA DÂRENDEVÎ HULÛSÎ EFENDİ DÎVÂNI

Year 2019, Volume: 8 Issue: 4, 2036 - 2056, 15.12.2019

Hulusi Eren

Abstract

Yazınsal eserlerin malzemesi olan
söz, kastedilen anlamı birden fazla biçimde dile getirebilme imkânı sunar.
Böylece sözle birlikte anlamın da zihne ulaşması amaçlanır. Bir tür yazınsal
eser olan şiirde, sözcük seçimi ve dizimi şairlerin üsluplarıyla şekillenerek
okuyucuya sunulur. Bu bağlamda divan şairleri de tahayyüllerindeki manayı,
özgünlüğü elden bırakmadan estetik bir dille sözcüklere dökmeye gayret ederler.
Söz konusu durum, divan şiiri örneklerini incelerken biçimsel söylemdeki
öznelliği de ele almayı gerektirir. Ancak öteden beri tek yönlü bakış açısıyla
genellikle anlam yönünün incelenmesi, divan şiiri örneklerinin şekil ve yapı
yönünün göz ardı edilmesine neden olmuştur. Klasik şairlerin yazdıkları
manzumeler ve üslûpları deyişbilimsel açıdan detaylı bir şekilde
incelendiğinde, onların “nasıl söyledikleri” de ön plana çıkarılmış olur. Zira
deyişbilimin sözbilimsel ve anlambilimsel özellikleri ile klasik edebiyatın
edebî sanatları arasındaki yakınlık ve benzerlik dikkat çeker. Yine divan
şiirindeki kimi kurgusal yinelemelerin de deyişbilimdeki biçimbirimsel
yinelemelere karşılık geldiği görülür. Bu çalışmada, klasik şiirin XX.
yüzyıldaki temsilcilerinden Dârendevî Hulûsî Efendi’nin Dîvânı’ndaki manzumeler deyişbilimsel açıdan incelenecektir.

Keywords

Deyişbilim, Divan Şiiri, Dârendevî Hulûsî Efendi Dîvânı

References

• Aksan, D. (1995). Şiir dili ve Türk şiir dili. Ankara: Engin Yayınevi.
• Akkuş, M. ve Yılmaz, A. (hzl) (2013). Dîvân-ı Hulûsî-i Dârendevî. İstanbul: Nasihat Yayınları.
• Bilgegil, M. K. (1989). Edebiyat bilgi ve teorileri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Dilçin, C. (1995a). Örneklerle şiir bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dilçin, C. (1995b). Fuzuli’nin şiirlerinde ikilemelerin oluşturduğu ses, söz ve anlam düzeni, Journal Of Turkish Studies (In Memoriam Abdülbaki Gölpınarlı). 19/1, 157-202.
• Saraç, M. A. Yekta (hzl) (1996). Muallim Nâcî. Edebiyat terimleri ıstılahat-ı edebiyye. İstanbul: Risale Basın-Yayın.
• Öztekin, Ö. (2001). Divan şiirinde deyişbilime ait bir yapı ölçütü olarak biçimbirimsel yinelemeler, 21. Yüzyıla Girerken Yazında Dil Kullanımları (Alışkanlıklar-Yenilikler-Aykırılıklar-Sapmalar) I. Dil, Yazın Deyişbilim Sempozyumu Bildirileri. Denizli, 25-36.
• Öztekin, Ö. (2002). Divan şiiri ile deyişbilim arasında yapısal bir köprü: Fuzûlî ve Bâkî divanlarında yer alan biçimbirimsel yinelemeler, Türkbilig (Türkoloji Araştırmaları). 3, 88-105.
• Öztekin, Ö. (2010a). Çelebizâde Âsım divânı. Ankara: Ürün Yayınları.
• Öztekin, Ö. (2010b). Deyişbilimsel bir paralel yineleme unsuru olarak divan şiirinde redd-i matla, Turkish Studies. 5/4, 584-609.
• Özünlü, Ü. (2001). Edebiyatta dil kullanımları. İstanbul: Multilingual.