Dilthey ve Gadamer Hermeneutiğinde Metot Problemi

Year 2025, Issue: 23, 52 - 69, 02.06.2025

Büşra Betül Öztürk , Arslan Topakkaya

https://doi.org/10.55256/temasa.1585427

Abstract

Hermeneutik farklı tarihsel dönemlere bağlı olarak, birbirinden farklı felsefi bağlamlarda ele alınmıştır. Anlamanın açığa çıkması için kullanılması gereken metot ve teknik arayışı, hermeneutiğin tarihsel gelişimini etkileşimli olarak şekillendirmiştir. Bu makalede, felsefesinin odak noktası tin bilimlerini temellendirmek olan Dilthey’in hermeneutiği tin bilimlerinin metodu olarak ifade etmesi ile başlayan epistemolojik-metodolojik problemler ile Heidegger’in hermeneutiği, Varlık’ın ve Dasein’ın ontolojik düzleminde değerlendirmesi ele alınmıştır. Heidegger’in anlamaya dair ontolojik yaklaşımını ve ön-anlamayı, ön-görüşü kendisine çıkış noktası alan Gadamer ise hermeneutiği felsefenin evrensel bir boyutu olarak, önyargıyla, ufuk kavramıyla temellendirmiştir. Dilthey’in tin bilimlerinde temellendirdiği metot çabası, Gadamer’in hermeneutiğinin felsefi boyutunda farklı bir bağlam kazanır. Dilthey, tin bilimlerinin metodolojisi olarak bir hermeneutik ortaya koyarken, Gadamer’in “anlama” problemine yaklaşımı, zamansal mesafenin farklılığı, ön-yargının olumlu yönü ve hermeneutik dairenin ontolojik betimlenmesinde şekillenir. Dilthey’in epistemolojik ve metodolojik hermeneutiğinde tin bilimleri, doğa bilimleri karşısında bir hesaplaşma ile konumlanırken, Heidegger’in Dasein’ın hermeneutiğinden yola çıkan Gadamer için “anlama” insanın gelenek ve önyargılar ile bir başkasıyla içinde bulunduğu diyalektik diyalog aracılığıyla açığa çıkmaktadır. Dilthey ve Gadamer’in odak noktası olan anlama ve yorumlama problemi, metot düzleminde tin bilimlerinin sistem, ilke ve amaç bağlamında belirlenmesi ve sınırlarının çizilmesi ile anlamanın koşullarının felsefi ve diyalektik bakımdan temellendirilmesi ile yeniden şekillenir.

Keywords

Metot , Anlama , Hermeneutik Daire , Tin Bilimleri , Varlık , Önyargı , Ufukların Kaynaşması

The Problem of Method in the History of Hermeneutics: Dilthey and Gadamer

Abstract

Hermeneutics has been approached within various philosophical contexts depending on different historical periods. The quest for methods and techniques necessary for the emergence of understanding has dynamically shaped the historical development of hermeneutics. This article examines the epistemological-methodological issues that arise with Dilthey, who, focusing his philosophy on grounding the human sciences, expresses hermeneutics as the method of the human sciences. It also considers Heidegger’s perspective, which evaluates hermeneutics on the ontological plane of Being and Dasein. Gadamer, taking Heidegger's ontological approach to understanding—particularly the notions of fore-understanding and fore-conception—as his starting point, grounds hermeneutics as a universal dimension of philosophy, centering it on the concepts of prejudice and the fusion of horizons. Dilthey’s method effort, which he based on the sciences of the spirit, gains a different context in the philosophical dimension of Gadamer’s hermeneutics. While Dilthey presents a hermeneutics as the methodology of the sciences of the spirit, Gadamer’s approach to the problem of “understanding” is shaped by the difference of temporal distance, the positive aspect of prejudice, and the ontological description of the hermeneutic circle. While in Dilthey’s epistemological and methodological hermeneutics, the sciences of the spirit are positioned with a reckoning against the natural sciences, for Gadamer, who sets out from Heidegger’s hermeneutics of Dasein, “understanding” is revealed through the dialectical dialogue that a person has with another through traditions and prejudices. The problem of understanding and interpretation, which is the focus of Dilthey and Gadamer, is reshaped by determining and drawing the boundaries of the sciences of spirit in terms of system, principle and purpose on the methodological level and by establishing the conditions of understanding in philosophical and dialectical terms.

Keywords

Method , Understanding , Hermeneutic Circle , Human Sciences , Being , Prejudice , Fusion of Horizons

References

• Bollnow, Otto Friedrich. “İfade ve Anlama” Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar, içinde, Çeviren: Doğan Özlem, 83-121. Ankara: Ark Yayınevi, 1995.
• Bolt, Barbara. Yeni Bir Bakışla Heidegger. Çeviren: Murat Özbank, İstanbul: Kolektif Yayınları, 2015.
• Bumin, Tülin. “Hegel”, Bilinç Problemi, Köle-Efendi Diyalektiği, Praksis Felsefesi. İstanbul: YKY, 2005.
• Dilthey, Wilhelm. Tarihsel Dünyanın Tin Bilimlerinde Kurulumu. Çeviren: Arslan Topakkaya, Ankara: Fol Yayınları, 2021.
• Dilthey, Wilhelm. Hermeneutics and the Study of History Selected Works, Volume IV. New Jersey, USA: Princeton University, 1996.
• Dilthey, Wilhelm. Hermeneutik ve Tin Bilimleri. Çeviren: Doğan Özlem, İstanbul: Notos Kitap, 2011.
• Gadamer, Hans-Georg. “Dilthey’ın Tarihselciliğin Güçlüklerinde Dolanışı” Hermeneuetik (yorumbilgisi) Üzerine Yazılar içinde, Derleyen: Doğan Özlem, 151-187. Ankara: Ark Yayınları, 1995.
• Gadamer, Hans-Georg. “Hermeneutik Problemin Evrenselliği” Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler içinde, Derleyen: Hüsamettin Arslan, 61-72. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Gadamer, Hans-Georg. “Hermeneutik,” Çeviren: Doğan Özlem, Cogito “Hermeneutik” 89, (2017): 43-58.
• Gadamer, Hans-Georg. “Kuşkucu Hermeneutik” Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler içinde, Derleyen: Hüsamettin Arslan, 149-159. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Gadamer, Hans-Georg. “Tarih Bilinci Sorunu” Toplum Bilimlerinde Yorumcu Yaklaşım içinde, Çeviren: Taha Parla, 174-234. İstanbul: Deniz Yayınları, 2008.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem Birinci Cilt. Çevirenler: Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2008.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem İkinci Cilt. Çevirenler: Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2009.
• Gadamer, Hans-Georg. Hegel’in Diyalektiği. Derleyen: Güçlü Ateşoğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2021.
• Habermas, Jürgen. “Gadamer’in Hakikat ve Yöntem’inin Eleştirisi” Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler içinde, Derleyen: Hüsamettin Arslan, 199-230. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Heidegger, Martin. “Anlama ve Yorum” İnsan Bilimlerine Prolegomena Dil Gelecek ve Yorum içinde, Derleyen: Hüsamettin Arslan, 307-331. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman. Çeviren: Kaan H. Ökten, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2011.
• Kisiel, Theodore. “Geleneğin Vukubulması: Gadamer ve Heidegger’in Hermeneutiği” İnsan Bilimlerine Prolegomena: Dil, Gelenek ve Yorum içinde, 181-207. Derleyen: Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Misch, Georg. “Tin Bilimleri Kuramı İçinde Yaşama Felsefesi Düşüncesi” Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar içinde, Çeviren: Doğan Özlem, 29-49. Ankara: Ark Yayınevi, 1995.
• Misgeld, Dieter. “Gadamer’in Hermeneutiği Üzerine” Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler içinde, Derleyen: Hüsamettin Arslan, 73-98. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Risser, James. Hermeneutics and the Voice of the Other, Re-reading Gadamer’s Philosophical Hermeneutics. Amerika: State University of New York, 1997.
• Stein, Ludwig. “Historical Optimism: Wilhelm Dilthey,” The Philosophical Review 33/4, (1924): 329-344.
• Topakkaya, Arslan. “Dilthey-Gadamer İlişkisini Hermeneutik Üzerinden Okumak,” Cogito “Hermeneutik” 89, (2017): 146-160.
• Topakkaya, Arslan. “Felsefi Hermeneutik,” FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi sayı: 4 (Aralık 2007): 75-92.
• Topakkaya, Arslan. Antik Yunan’dan Günümüze Hermeneutik. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Topakkaya, Arslan. Felsefe, Din ve Kültürde Zaman. İstanbul: Say Yayınları, 2017.
• Topakkaya, Arslan. Wilhelm Dilthey ve Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Wright, Kathleen. “Gadamer: Dilin Spekülatif Yapısı” İnsan Bilimlerine Prolegomena: Dil, Gelenek ve Yorum içinde, Derleyen: Hüsamettin Arslan, 75-97. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.