David Hume'da Bilgi Problemi

Year 2025, Issue: 24, 519 - 529, 01.12.2025

Sevil Ağtaş

https://doi.org/10.55256/temasa.1823214

Abstract

On sekizinci yüzyıl deneyciliğinin en radikal temsilcilerinden biri olan David Hume, modern felsefede bilgi probleminin seyrini önemli ölçüde değiştirir. Bilginin kökeni, kapsamı ve doğruluğu gibi soruları deneyim üzerinden temellendirir. Bu nedenle çalışmada onun bilgi problemine ilişkin felsefi yaklaşımı epistemolojik bir çözümleme çerçevesinde ele alınır ve epistemolojisinin sınırları açığa çıkarılır. Bilgi problemini ele alırken, insan aklının sınırlarını çizen ve metafiziği imkânsız kılan bir eleştiri geliştirerek, insan aklının sınırlılığını, deneyimin önceliğini, nedenselliğin ve tümevarımın problematik doğasını ortaya çıkardığı görülür. Bilginin temellendirilmesinde çağrışım ilkelerinin merkezi rolünü ortaya koyması modern bilginin gerekçelendirme sorununu derinleştiren bir kırılma yaratır. Bu nedenle, onun şüpheciliği yalnızca yıkıcı değil, aynı zamanda bilgi teorisi açısından kurucu bir işlev görür. Dolayısıyla Hume’un bilgi problemi, insan aklının sınırlarını belirleme çabasının bir ürünü olarak, modern epistemolojinin temellerini yeniden düşünmeye yönelten bir felsefi dönüm noktası olarak yorumlanabilir. Sonuç olarak insanın bilgisi neye dayanır ve bu bilgi ne ölçüde güvenilirdir? şeklindeki soruları ve bu sorulara vermiş olduğu yanıtları ile hem kendi döneminde hem de kendisinden sonraki gelişmelerde önemli rol oynadığını söylemek mümkündür.

Keywords

Hume , Bilgi Problemi , Deneycilik , Şüphecilik , Nedensellik

The Problem of Knowledge in David Hume

Abstract

David Hume, one of the most radical representatives of eighteenth-century empiricism, significantly altered the course of the problem of knowledge in modern philosophy. He grounds questions such as the origin, scope and accuracy of knowledge on experience. Therefore, in this study, his philosophical approach to the problem of knowledge is examined within the framework of an epistemological analysis, and the limits of his epistemology are revealed. While addressing the problem of knowledge, He is seen that by developing a critique that delineates the limits of human reason and renders metaphysics impossible, the limitations of human reason, the primacy of experience, and the problematic nature of causality and induction are revealed. His demonstration of the central role of the principles of association in the grounding of knowledge creates a rupture that deepens the problem of justification of modern knowledge. Therefore, his skepticism is not merely destructive but also serves a constructive function in terms of the theory of knowledge. Therefore, Hume’s approach to the problem of knowledge, as a product of his effort to determine the limits of human reason, can be interpreted as a philosophical turning point that prompts us to reconsider the foundations of modern epistemology. In conclusion, it is possible to say that he played an important role both in his own time and in subsequent developments through questions such as, what is human knowledge based on, and to what extent is this knowledge reliable? and the answers he provided to them.

Keywords

Hume , The Problem of Knowledge , Empiricism , Skepticism , Causality

References

• Aruoba, Oruç. “David Hume’un Bilgi Görüşünde Bilginin Kesinliği Problemi ve Bilgi Çeşitleri.” Bilim Uzmanlığı Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1974.
• Baç, Murat. “Hume, Nedensellik ve Nesnelerin Varlıksal Konumu: Genel Geçer Yorumların Bir Eleştirisi,” Felsefe Tartışmaları 29, (2002): 1-13.
• Bozkurt, Nejat. Eleştiri ve Aydınlanma: Bir Bilimler Felsefesi Öncüsü Olarak David Hume’un Bilgi Kuramında Gözlem ve Deneyin Yeri. İstanbul: Say Yayınları, 1994.
• Coventry, Angela. Hume’s Theory of Causation: A Quasi-Realist Interpretation. London: Continuum, 2006.
• Çıvgın, Ayşe Gül. “Hume’un Epistemolojisinin Kökeni: İzlenimler ve İdeler,” Bartın Üniversitesi Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 22, (2016): 369-384.
• Dağ, Ahmet. Çağdaş İngiliz-Yahudi Medeniyetinin Oluşumunda David Hume. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2016.
• Denkel, Arda. “Hume, Nedensellik, Tikelcilik ve Tekilcilik,” Felsefe Tartışmaları 17, (1994): 63-74.
• Dicker, George. Hume’s Epistemology and Metaphysiacs. London: Routledge, 1998.
• Hume, David. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Çeviren: Ergün Baylan, Ankara: BilgeSu Yayınları, 2015.
• Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. Çeviren: Ferit Burak Aydar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Öktem, Ülker. “David Hume ve Immanuel Kant’ın Kesin Bilgi Anlayışı,” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 44, (2004): 29-55.
• Peterson, James B. “The Empirical Theory of Causation,” The Philosophical Review 7, (1898): 43-61.
• Richards, Thomas J. “Hume’s Two Definitions of Cause,” The Philosophical Quarterly 15, (1965): 247-253.
• Schmidt, Claudia M. David Hume: Reason in History. Pennsylvania: The Pennsylvania State Universty Press, 2003.
• Stroud, Barry. Hume. London and Newyork: Routledge, 1977.
• Zelyüt, Solmaz. Dört Adalı (Hobbes-Locke-Berkeley-Hume). Ankara: DoğuBatı Yayınları, 2012.