SAVUNMA HARCAMALARI, İŞSİZLİK VE ENFLASYONUN EKONOMİK BÜYÜMEYE ETKİSİ: 1982-2023 DÖNEMİ TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Year 2025, Volume: 6 Issue: 3, 571 - 597, 15.10.2025

Kutay İşler , Aytaç Pekmezci

https://doi.org/10.58702/teyd.1704300

Abstract

Günümüzde devletlerce kurulan savunma ittifakları, dost ülkelerce güç gösterisi şeklinde yapılan ortak savaş tatbikatları, meydana gelen savaşlar, işgaller veya artan terör olayları ile kaynakların tükenmesinin uzun sürmeyeceği düşüncesi her devletin savunma konusuna ayrı parantez açmasını gerektirmektedir. Devletler kendi bölgesel risklerinin yanı sıra küresel riskleri de göz önünde bulundurarak bütçeleri ölçüsünde savunmaya kaynak aktarabilmektedir. Ayırdıkları bütçeye göre ülke güvenliğine katkı sağlanacağı gibi bunların ülke ekonomisine birtakım etkilerini kaçınılmaz olacaktır. Özellikle bütçeleri daha kısıtlı gelişmekte olan ülkelerde savunmaya yapılan harcamalar, diğer yatırım harcama kalemlerinin miktarını doğrudan etkileyecektir. Politikacılar açısından küresel ve bölgesel risklerin yanı sıra jeopolitik konum itibariyle var olan güvenlik endişesi çerçevesinde harcamaların dağıtılması çok önemlidir. İşsizlik ve enflasyonunda ülke ekonomisine etkisi bulunmaktadır. Yapılan bu çalışmada Türkiye için 1982-2023 yılları arasındaki savunma harcamaları/Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), enflasyon, işsizlik ve GSYİH oranları arasında uzun ve kısa dönemli ilişki olup olmadığı kontrol edilmiştir. Analizden elde edilen sonuçlara göre değişkenler arasında uzun dönemli ilişki tespit edilmiştir. Bu yüzden kısa dönemli ilişki olup olmadığını kontrol etmek için Granger nedensellik analizi uygulanmış ve tüm bağımsız değişkenlerden GSYİH değişkenine doğru tek yönlü ilişki tespit edilmiş yani tüm bağımsız değişkenlerin topluca GSYİH değişkenini etkilediği görülmüştür. Ayrıca GSYİH değişkeninden işsizliğe ve enflasyon değişkeninden GSYİH’ye doğru tek yönlü ilişki tespit edilmiştir.

Keywords

Savunma Harcamaları , Enflasyon , İşsizlik , Ekonomik Büyüme , Nedensellik Analizi

THE EFFECTS OF DEFENSE EXPENDITURES, UNEMPLOYMENT AND INFLATION ON ECONOMIC GROWTH: THE CASE OF TÜRKİYE (1982–2023)

Abstract

In today's world, the defense alliances established by states, the joint military exercises conducted as demonstrations of power among allied countries, the occurrence of wars, invasions, or the increasing terrorist activities, and the thought that scarce resources will not last much longer urge every state to pay special attention to defense. Governments allocate resources to build defence based on their budgets, not only prioritising regional threats but also considering global risks. Depending on the budget they have to allocate, they will contribute to the security of the country and will inevitably have some effects on the country's economy. Especially developing countries with more limited budgets, spending on defense will directly impact the amount of other investment expenditure items. For government leaders, it is very important to allocate expenditures within the framework of global and regional risks as well as the security concerns that exist due to geopolitical location. Unemployment and inflation also have an impact on the country's economy. In this study, it was checked whether there is a long-term and short-term relationship between Gross domestic product (GDP) and defence expenditures/GDP, inflation and unemployment rates for Türkiye between 1982 and 2023. The results of the analysis indicate a long-term relationship among the variables. Therefore, to check for a short-term relationship, the Granger causality analysis was applied, and a unidirectional relationship from all independent variables to the GDP variable was identified, indicating that all independent variables collectively affect the GDP variable. In addition, a unidirectional relationship from the GDP variable to unemployment and from the inflation variable to the GDP variable was also identified.

Keywords

Defence Expenditures , Inflation , Unemployment , Economical Growth , Causality Analysis

References

• Akçair, İ. (2011). Türkiye’de savunma harcamalarının ekonomik krizlerle ilişkisinin incelenmesi: (1980-2009) dönemi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Alper, F. Ö. ve Kök, M. (2023). Türkiye’de enflasyon-işsizlik-ekonomik büyüme ilişkisi: ekonometrik bir analiz. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 130-141. https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1320149
• Baran, T. (2018). Türkiye’de savunma sanayi sektörünün incelenmesi ve savunma sanayi sektörü harcamalarının ekonomi üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi, International Journal of Economics and Administrative Sciences, 4(2), 58-81. 58-81. https://doi.org/10.29131/uiibd.429369
• Başar, S. ve Künü, S. (2012). Savunma harcamalarının iktisadi büyümeye etkisi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(10), 1-30.
• Bekmez, S. ve Destek, M. A. (2015). Savunma harcamalarında dışlama etkisinin incelenmesi: panel veri analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 91-110.
• Berber, M. ve Artan, S. (2004). Türkiye'de enflasyon - ekonomik büyüme ilişkisi: teori, literatür ve uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3-4), 103-117.
• Brzoska, M. (1995). World military expenditires. K. Hartley ve T. Sandler, (Ed.), Handbook of defense economics (s. 45-67) içinde. Elsevier.
• Canbay, Ş. ve Mercan, D. (2017). Savunma harcamalarının ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesine etkisi: Türkiye örneği. Journal of Emerging Economies and Policy, 2(2), 86-104.
• Ceyhan, M. S ve Asiloğulları, M. (2019). OECD ülkelerinde savunma harcamalarının büyüme üzerindeki etkisi. Kapadokya Akademik Bakış, 3(1), 25-49.
• Çınar, Ş. İ. ve Aytun, C. (2024). Türkiye’de ekonomik büyüme ve enflasyonun savunma harcamaları üzerindeki etkisi: 1970-2022 ARDL analizi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 446–461. http://doi.org/10.25287/ohuiibf.1405792
• Durgun, Ö. ve Timur, M. C. (2017). Savunma harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 54, 126-137.
• Enders, W. (1995). Applied econometric time series. John Wiley and Sons. Inc.
• Ermiş, U. ve Canbolat, İ. (2022). Truman doktrininden SAGEB’e Türk dış politikası ekseninde modern Türk savunma sanayiinin kuruluşu. International Journal of Social Inquiry, 15(2), 557−574. https://doi.org/10.37093/ijsi.1160782
• Esgin, Y. (2010). Savunma harcamaları ve ekonomik gelişme arasındaki ilişki: Silah ihracatçısı ve ithalatçısı ülkeler için panel veri yöntemi ile bir analiz [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Federal Department of Foreign Affairs. (2008). Organisation of the swiss military: a militia army (Politorbis, No. 45). FDFA. https://www.eda.admin.ch/dam/eda/mehrsprachig/documents/publications/Politorbis/politorbis-45_EN.pdf adresinden 30.09.2025 tarihinde alınmıştır.
• Giray, F. (2004). Savunma harcamaları ve ekonomik büyüme. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 181–199.
• Göktaş, P., Pekmezci, A. ve Bozkurt, K. (2019). Ekonometrik serilerde uzun dönem eşbütünleşme ve kısa dönem nedensellik. Gazi Kitabevi.
• Görkem, H. ve Işık, S. (2008). Türkiye’de savunma harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki (1968-2006). İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 405-424.
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica, 37(3), 424-438.
• Gujarati, D. N. (2005). Temel ekonometri. (Ü. Şenesen ve G. Günlük-Şenesen, Çev.). Literatür Yayıncılık. (Orijinal eserin basım tarihi 1999).
• Güller, Z. ve Yakışık, H. (2023). Savunma harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Premium E-Journal of Social Sciences, 7(34), 1012–1025. https://doi.org/10.5281/zenodo.8404741
• Harris, R. I. D. (1995). Using cointegration analysis in econometric modelling. Prentice Hall-Harvester Wheatsheaf.
• İşcan, İ. H. (2004). Uluslararası ilişkilerde klasik jeopolitik teoriler ve çağdaş yansımaları. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(2), 47-79.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysisof cointegration vectors. Journal of Economic Dynamic and Control, 12, 231-254.
• Kalyon, L. (2008). Cumhuriyet dönemi savunma politikaları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kara, M. A. ve Aksu, T. (2024). Savunma sanayi harcamalarının ekonomik büyümeye katkısı: Türkiye örneği. Toplum Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 5(2), 225-244. https://doi.org/10.58702/teyd.1338502
• Kartal, G. (2023). The relationship between energy security and military expenditures: A bootstrap panel granger causality analysis for energy exporter countries. Ekonomski vjesnik/Econviews - Review of Contemporary Business, Entrepreneurship and Economic Issues, 36(2), 235–253. https://doi.org/10.51680/ev.36.2.2
• Kayan, A. (2017). Savunma sanayinin gelişimi ve savunma harcamalarının ekonomik büyüme ile ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Kennedy, P. (2015). Büyük güçlerin yükseliş ve çöküşleri (12. Baskı). (B. Karanakçı, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 1987, 1. Baskı).
• Kennedy, G. (2021). Defense economics. https://www.britannica.com/topic/defense-economics adresinden 16 Mayıs 2025 tarihinde alınmıştır.
• Kollias, C. (1997). Defence spending and growth in Turkey 1954–1993: A Causal analysis. Defence and Peace Economics, 8(2), 189-204. https://doi.org/10.1080/10430719708404875
• Kopuk, E. (2020). İşsizlik ve enflasyonun ekonomik büyüme üzerine etkisi: 1988-2019 dönemi Türkiye incelemesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (Özel Sayı), 11-22. https://doi.org/10.21733/ibad.769528
• Köse, Z., Gölpek, F. ve Doğan, F. C. (2019). Savunma harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin incelenmesi: Türkiye örneği. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 30-40. https://doi.org/10.30711/utead.527830
• North Atlantic Treaty Organization. (2024). Defence expenditures of nato countries. defence expenditures of NATO countries (2014-2023). https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_216897.htm adresinden 22 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.
• Özen A. A. ve Karakuş, M. (2023). Savunma harcamaları, işsizlik ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkilerinin analizi: Türkiye örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (54), 39-55. https://doi.org/10.30794/pausbed.1130118
• Pan, C. I., Chang, T. ve Wolde-Rufael, Y. (2015). Military spending and economic growth in the Middle East Countries: Bootstrap panel causality Test, Defence and Peace Economics, 26(4), 443–456. https://doi.org/10.1080/10242694.2014.891356
• Paukert, L. ve Richards, P. (1991). Defence expenditure, ındustrial conversion and local employment. International Labour Office.
• Pekmezci, A. ve Bozkurt, K. (2019). Energy consumption and economic growth: An econometric analysis for OECD countries. C. Aydın ve B. Darici (Ed.), Handbook of energy and environment policy (s. 55-70) içinde. Peter Lang.
• Saygılı, Z. (2022). Savunma sanayi ve savunma harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği (2002-2019) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Altınbaş Üniversitesi.
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler, M. (2010). Ekonometrik zaman serileri analizi: eviews uygulamalı (3. Baskı). Nobel Yayıncılık.
• Sezgin, S. (2000). Defence expenditure and economic growth in Turkey and Greece: A cointegration analysis. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 191-202.
• Stockholm International Peace Research Institute. (2023). Sipri military expenditure database https://milex.sipri.org/sipri adresinden 01 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.
• Tang, J.-H., Lai, C.-C. ve Lin, E. S. (2009). Military expenditure and unemployment rates: granger causality tests using global panel data. Defence and Peace Economics, 20 (4), 253-267. https://doi.org/10.1080/10242690903105257
• Üçler, G. (2017). Türkiye’de savunma harcamaları ve işsizlik oranları: 1980-2014 dönemi için ekonometrik bir analiz. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 12(46), 161-170.
• World Bank. (2025). Macroeconomic data. https://data.worldbank.org/country/turkiye?utm_source=null adresinden 15 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Yılancı, V. ve Özcan, B. (2010). Yapısal kırılmalar altında Türkiye için savunma harcamaları ile GSMH arasındaki ilişkinin analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 21-33.