Tevekkül Kavramının Pozitif Psikolojik Açıdan Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 1031 - 1053, 30.09.2025

Meryem Şahin

https://doi.org/10.32711/tiad.1701864

Abstract

Bu çalışmada din psikolojisinde çalışılmaya başlanan kavramlardan biri olan tevekkülün pozitif psikolojik yönlerinin değerlendirilmesi amaçlanarak disiplinler arası bakış açısıyla narratif literatür derlemesi yapılmıştır. İlgili literatür değerlendirildiğinde tevekkül eden bireyin, karşılaştığı zorlukları aşmak için aktif çaba gösterdiği, stresin varlığını inkâr etmekten ziyade bu zorlukları yeniden yorumlayarak anlam ürettiği, geleceğe ilişkin ümitvar bakış geliştirdiği, durumun sonuçlarını ilahi alanla irtibatlandırarak daha kolay kabullendiği ve duygu durumunu daha kolay düzenleyebildiği anlaşılmaktadır. Bu derleme çalışması sonucunda ulaşılan temel sonuç, özellikle pozitif psikolojide çalışılan önemli kavramlar olan proaktivite, psikolojik sağlamlık, umut, iyimserlik, psikolojik iyi oluş, yaşam memnuniyeti, kabullenme, işbirlikçi dini başa çıkma ile tevekkülün yakın anlamlı ve pozitif ilişkili; depresif duygu durum, algılanan stres ile negatif ilişkili değerlendirildiğidir. Bunlarla birlikte ilişkilendirilen pozitif psikoloji kavramlarıyla tevekkülün farklılaşan yönleri de tartışılmıştır. Aktarılanlar dikkate alındığında bu makale kapsamında tevekkül deneyiminin pozitif psikolojik potansiyeli ortaya konmakta; Müslüman gruplar için pozitif psikolojik etkileri görülebilecek bir eğilim olarak önerilmektedir.

Keywords

Din Psikolojisi , Tevekkül , Allah’a Güven , Pozitif Psikoloji , Psikolojik Sağlamlık , Dini Başa Çıkma

An Evaluation of the Concept of Tawakkul from a Positive Psychological Perspective

Abstract

This study aims to evaluate tawakkul, one of the concepts that has begun to be studied in the psychology of religion, from a positive psychological perspective, by conducting a narrative literature review from an interdisciplinary perspective. When the related literature is evaluated, it is understood that the individual who has tawakkul makes active efforts to overcome the difficulties he/she encounters, creates meaning by reinterpreting the stress rather than denying its existence, develops a hopeful view of the future, accepts the consequences of the situation more easily by linking it to the divine field, and can regulate his/her emotional state more easily. The main conclusion of the review study is that tawakkul is closely and positively related to proactivity, positive coping, psychological resilience, hope, optimism, psychological well-being, life satisfaction, and acceptance, which are important concepts studied in positive psychology; and negatively related to depressive mood and perceived stress. In addition, the differentiating aspects of tawakkul with the associated positive psychology concepts are also discussed. Considering the above, this article examines the positive psychological potential of the experience of tawakkul and suggests it as an orientation that can have positive psychological effects for Muslim groups.

Keywords

Psychology of Religion , Tawakkul , Trust in God , Positive Psychology , Psychological Resilience , Religious Coping

References

• Abdel-Khalek, Ahmed M. “Religiosity, Happiness, Health, and Psychopathology in a Probability Sample of Muslim Adolescents”. Mental Health, Religion and Culture 10/6 (Kasım 2007), 571–583. https://doi.org/10.1080/13674670601034547
• Abu-Raiya, Hisham - Ayten, Ali. “Religious Involvement, Interpersonal Forgiveness and Mental Health and Well-Being Among a Multinational Sample of Muslims”. Journal of Happiness Studies 21/8 (2020), 3051-3067. https://doi.org/10.1007/s10902-019-00213-8
• Adeleye, Khadijat K. vd. “Pregnancy Loss Among Muslim Women: A Narrative Review”. International Journal of Nursing Studies Advances (Haziran 2024), 100205. https://doi.org/10.1016/j.ijnsa.2024.100205
• Alhari, J. Bou vd. “Relationship Between the Stressors, Stress Symptoms, and Reliance on God (Tavakkol) in Medical Students”. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology 6/1 (2000), 25-34.
• Altay, Korkut. Yetişkinlerde Tevekkül Anlayışına Psiko-Sosyal Yaklaşım. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Altıntaş, Ramazan. “Yazgıcı ve Özgürlükçü Tevekkül Anlayışının Çalışma Hayatına Etkileri”. Dinî Araştırmalar 3/7 (Mayıs-Ağustos 2000), 113-136.
• Annalakshmi, Narayaman - Abeer, Mohammed. “Islamic Worldview, Religious Personality and Resilience Among Muslim Adolescent Students in India”. Europe’s Journal of Psychology 7/4 (Kasım 2011), 716-738. https://doi.org/10.5964/ejop.v7i4.161
• Ateş, Süleyman. İslam Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar Yayınları, 2004.
• Awaad, Rania vd. “Islamic Civilizations and Plagues: The Role of Religion, Faith and Psychology During Pandemics”. Journal of Religion and Health 62/2 (Şubat 2023), 1379-1393. https://doi.org/10.1007/s10943-023-01765-z
• Ayten, Ali. Tanrıya Sığınmak. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Baroun, Khader A. “Relations Among Religiosity, Health, Happiness, and Anxiety for Kuwaiti Ado¬lescents”. Psychological Reports 99/3 (Aralık 2006), 717–722. https://doi.org/10.2466/PR0.99.3.717-722
• Bateman, Thomas S. - Crant, Michael. “The Proactive Component of Organizational Behavior: A Measure and Correlates”. Journal of Organizational Behavior 14/2 (Mart 1993), 103-118. https://doi.org/10.1002/job.4030140202
• Baumeister, Roy F. - R. Leary, Mark. "Writing Narrative Literature Reviews". Review of General Psychology 1/3 (Eylül 1997), 311-320. https://doi.org/10.1037/1089-2680.1.3.311
• Çağrıcı, Mustafa. “Tevekkül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 7 Kasım 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/tevekkul#1.
• Çınar, Mehmet. “Dini Tutum İle Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişkide Tevekkülün Aracılık Rolünün İncelenmesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/2 (Eylül 2022), 1183-1208. https://doi.org/10.33415/daad.1123529.
• Çınaroğlu, Metin. “Kahramanmaraş Depremleri Sonrası Manevi Başa Çıkma, Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) ve İslam Odaklı Travma Bazlı Bilişsel Davranışçı Terapi (İO-TBBDT)”. Eskiyeni 52 (Mart 2024), 351-376. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1410050
• Dağcı, Abdullah. “Needs Analysis for Spiritual-Oriented Psycho-Education Practices in Elderly Care”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/25 (Ocak 2024), 321-337. https://doi.org/10.53683/gifad.1379201
• Dağcı, Abdullah. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık ve Umut Durumlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 2 (Aralık 2000), 9-38.
• Davis, Edward B. vd. “Integrating Positive Psychology and the Psychology of Religion and Spirituality: Transcending Coexistence to Potentiate Coevolution”. Handbook of Positive Psychology, Religion, and Spirituality. ed. Edward B. Davis, vd. 3-19. Switzerland: Springer, 2023. https://doi.org/10.1007/978-3-031-10274-5_1
• Doğan, Gülden. Öznel Dindarlık Algısı, Tevekkül ve Stres İlişkisi. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Duan, Wenjie vd. “Factor Structure of the Chinese Virtues Questionnaire”. Research on Social Work Practice 22/6 (Kasım 2012), 680–688. https://doi.org/10.1177/2F1049731512450074
• Duran, Mehmet Emrullah. “Manevi İçerikli Gelişim Destek Programının Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuk Sahibi Ebeveynlerin Umutsuzluk, Dini Başa Çıkma ve Psikolojik İyi Oluş Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi”. Eskiyeni 52 (Mart 2024), 133-159. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1408716
• Erök-Özkapu, Deniz - Ekşi, Halil. “A Spiritual Touch on Family Resilience: A Positive Psychology Based Group Study From Burnout To Hope”. Spiritual Psychology and Counseling 8/1 (2023), 47-66. https://doi.org/10.37898/spc.2023.8.1.185
• Fadardi, Javad S. - Azadi, Zeinab. “The Relationship Between Trust-in-God, Positive and Negative Affect, And Hope”. Journal of Religion and Health 56 (Ekim 2017), 796-806. https://doi.org./10.1007/s10943-015-0134-2
• Fiori, Katherine L. vd. “Locus of Control as a Mediator of the Relationship Between Religiosity and Life Satisfaction: Age, Race, and Gender Differences”. Mental Health, Religion and Culture 9/3 (Haziran 2006), 239-263. https://doi.org/10.1080/13694670600615482
• Furley Philip - Goldschmied, Nadav. "Systematic vs. Narrative Reviews in Sport and Exercise Psychology: Is Either Approach Superior to the Other?". Frontiers in Psychology 12 (Temmuz 2021), 685082. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.685082
• Gazâlî. İhya-u Ulumi’d-Din. çev. Ahmed Serdaroğlu. 4. Cilt. İstanbul: Bedir, 2014.
• Ghobari Bonab, Bagher - Koohsar, Ali Akbar Haddadi. “Reliance on God as a Core Construct of Islamic Psychology”. Procedia-Social and Behavioral Sciences 30 (2011), 216-220. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.043
• Ghobari Bonab, Bagher - Sadri, M. “Relationship Between Reliance on God and Mental Health in College Students”. Annual Meeting of the Economics of Population Health: Inaugural Conference of American Society of Health Economists. Madison: TBA, 2006.
• Ghobary Bonab, Bagher vd. Development of Reliance on God Scale and Investigating the Relation of Reliance on God With Anxiety in College Students. Tahran: Tahran Üniversitesi, Psikoloji ve Eğitim Fakültesi, Araştırma Projesi, 2005.
• Gondal, Muhammad Usama vd. "The Mediating Role of Tawakkul and Perceived Social Competence Between Locus of Control and Flourishing". Mental Health, Religion & Culture 27/4 (2024), 391-404. https://doi.org/10.1080/13674676.2024.2414301
• Gondal, Muhammad Usama vd. “Development and Validation of Tawakkul Scale for Muslim Adults in Pakistan”. Journal of Religion and Health 61 (2022), 3470-3461. https://doi.org/10.1007/s10943-021-01449-6
• Gondal, Muhammad Usama vd. “Mediating Role of Tawakkul Between Religious Orientation and Stress Among Muslim Adults”. Mental Health, Religion & Culture 26/3 (2023), 290-304. https://doi.org/10.1080/13674676.2023.2226600
• Gondal, Muhammad Usama vd. “Tawakkul Mediates Between Religious Orientation and Depression among Muslims”. Clinical and Counselling Psychology Review 3/2 (Sonbahar 2022), 26-45. https://doi.org/10.32350/ccpr.32.02
• Greenhalgh, Trisha vd. "Time to Challenge the Spurious Hierarchy of Systematic over Narrative Reviews?". European Journal of Clinical Investigation 48/6 (Mart 2018), e12931. https://doi.org/10.1111/eci.12931
• Hamjah, Salasiah Hanin - Akhir, Noor Shakirah Mat. “Islamic Approach in Counseling”. Journal of Religion and Health 53/1 (2014), 279-289. https://doi.org/10.1007/s10943-013-9703-4
• Hammoudeh, Weeam vd. “From a Death Sentence to a Disrupted Life: Palestinian Women’s Experiences and Coping with Breast Cancer”. Qualitative Health Research 27/4 (Mart 2017), 487–496. https://doi.org/10.1177/1049732316628833
• İrk Esra vd. “Yetişkinlerin Tevekküle Yönelik Algılarının Metaforlar Aracılığıyla Belirlenmesi: Kültürlerarası Bir Araştırma”. Hitit İlahiyat Dergisi 23/2 (2024), 784-808. https://doi.org/10.14395/hid.1528639
• Joseph, Stephan vd. “Positive Psychology, Religion, and Spirituality”. Mental Health, Religion & Culture 9/3 (Haziran 2006), 209-212. https://doi.org/10.1080/13694670600615227
• Kandemir, Fatih. “Tevekkülün Fonksiyonelliği Üzerine-Din Psikolojik Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/1 (Haziran 2022), 121-134. https://doi.org/10.18505/cuid.1073180
• Kara, Elif. “Rıza Kavramının Pozitif Psikoloji Açısından İncelenmesi”. Dini Araştırmalar 24/61 (Aralık 2021), 571-593. https://doi.org/10.15745/da.1012284
• Karasu, Hatice. Ergenlerde Özerkliğin Yordayıcısı Olarak Bağlanma Stilleri ve Proaktif Kişilik Yapılarının İncelenmesi. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Karataş, Kasım - Baloğlu, Mustafa. “Tevekkülün Psikolojik Yansımaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 19/1 (Haziran 2019), 110-118. https://doi.org/10.30627/cuilah.545806
• Kavasoğlu, Fatıma Elif. “Tevekkül Kavramının Tasavvuf Tarihindeki İzleri”. İlahiyat 5 (Aralık 2020), 129-141.
• Kelâbâzî. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 4. Baskı, 2014.
• Keshavarzi, Hooman - Khan, Fahad. “Outlining a Case Illustration of Traditional Islamically Integrated Psychotherapy (TIIP)”. Islamically Integrated Psychotherapy: Uniting Faith and Professional Practice. ed. Carrie York Al-Karam. 175-207. New Jersey: Templeton Press, 2018.
• Keshavarzi, Hooman - Nsour, Rami. “Behavioral (Nafsānī) Psychotherapy: Character Development and Reformation”. Applying Islamic Principles to Clinical Mental Health Care: Introducing Traditional Islamically İntegrated Psychotherapy. ed. Hooman Keshavarzi vd. 236-265. New York - London: Routledge, 2021. https://doi.org/10.4324/9781003043331-14
• Khodayarifard, Mohammad vd. “Positive Psy¬chology from Islamic Perspective”. International Journal of Behavioral Sciences 10/1 (2016), 29-34.
• Kılavuz, Ahmet Saim. Ana Hatlarıyla İslam Akaidi ve Kelam’a Giriş. İstanbul: Ensar Yayınları, 2014.
• Kılıç-Ahmedi, Büşra. “Kendini Ayarlamanın Dini Yönelim ve Dini Grup Üyeliği ile Ilişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/1 (Haziran 2020), 539-563. https://doi.org/10.18505/cuid.675046
• Knoop, Hans Henrik – Fave, Antonella Delle. Well-Being and Cultures: Perspectives from Positive Psychol¬ogy. Switzerland: Springer, 2013. https://doi.org/10.1007/978-94-007-4611-4
• Koening, Harold G. vd. “Religion and Psychiatry: Recent Developments in Research”. BJPsych Advances 26/5 (2020), 262-272. https://doi.org/10.1192/bja.2019.81
• Kuşeyrî. Kuşeyrî Risalesi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 8. Baskı, 1978.
• Leila, Borzoo. “Behavior Therapy in Light of Quranic Teachings, With an Emphasis on Anxiety and Depression”. Interdisciplinary Quranic Studies 6/2 (2016), 73-86.
• Lodi, Farah. “The HEART Method: Healthy Emotions Anchored in Rasoolallah's Teachings: Cognitive Therapy Using Prophet Mohammed as a Psycho-Spiritual Exemplar”. Islamically Integrated Psychotherapy: Uniting Faith and Professional Practice. ed. Carrie York Al-Karam. 76-102. New Jersey: Templeton Press, 2018.
• MacDonald, Douglas A. “Theories of Health and Well-Being Germane to a Positive Psychology of Religion and Spirituality”. Handbook of Positive Psychology, Religion, and Spirituality. ed. Edward B. Davis vd. 69-82. Switzerland: Springer, 2023. https://doi.org/10.1007/978-3-031-10274-5_5
• Mahmoodi, Venuz vd. “Integration of Islamic Spirituality in the Treatment of Grief for Pregnancy Loss: A Case Series of Loss During Early, Mid-, and Late Pregnancy”. Spirituality in Clinical Practice 10/1 (2023), 52–61. https://doi.org/10.1037/scp0000312
• Major, Debra A. vd. “Linking Proactive Personality and the Big Five to Motivation to Learn and Development Activity”. Journal of Applied Psychology 91/4 (2006), 927–935. https://doi.org/10.1037/0021-9010.91.4.927
• Mickley, Jacqueline Ruth vd. “Spiritual Well‐Being, Religiousness and Hope among Women With Breast Cancer”. Image: The Journal of Nursing Scholarship 24/4 (Aralık 1992), 267-272. https://doi.org/10.1111/j.1547-5069.1992.tb00732.x
• Miri, Mohammad Reza vd. “Relationship Between Depression and Level of Reliance on God in Birjand University Students”. Journal of Birjand University of Medical Sciences 14/4 (2007), 9-15.
• Pargament, Kenneth I. The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York-London: Guildford Press, 1997.
• Park, Crystal L. - Van Tongeren, Daryl R. “Meaning as a Framework for Integrating Positive Psychology and the Psychology of Religiousness and Spirituality”. Handbook of Positive Psychology, Religion, and Spirituality. ed. Edward B. Davis vd. 83-96. Switzerland: Springer, 2023. https://doi.org/10.1007/978-3-031-10274-5_6
• Rambod, Masoume vd. “Spirituality Experiences in Hemophilia Patients: A Phenomenological Study”. Journal of Religion and Health 58/3 (2019), 992-1002. https://doi.org/10.1007/s10943-018-0621-3
• Rassool, G. Hussein. “Critical Reflections on Current Status of Scholarship in Islamic Psychology - Challenges And Solutions”. Australian Journal of Islamic Studies 8/3 (2023), 37-54. https://doi.org/10.55831/ajis.v8i3.641
• Sajidin, Zayin Nafsaka vd. “Analisis Psikolog İslam Tentang Ketahanan Mental Pada İndividu Yang Menghadapi Stigma Ağama”. Jurnal Locus Penelitian dan Pengabdian 2/9 (Eylül 2023), 911-923. https://doi.org/10.58344/locus.v2i9.1447
• Saritoprak, Seyma N. - Abu-Raiya, Hisham. “Living the Good Life: An Islamic Perspective on Positive Psychology”. Handbook of Positive Psychology, Religion, and Spirituality. ed. Edward B. Davis vd. 179-194. Switzerland: Springer, 2023. https://doi.org/10.1007/978-3-031-10274-5_12
• Sayın, Esma. “Tasavvufî Düşüncenin Modernizmin Ürettiği Psiko-Sosyal Düşünce Akımlarına Karşı Alternatif Anlayış Tarzları-I”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/2 (Aralık 2022), 309-324.
• Schnitker, Sarah A. - Emmons, Robert A. “The Psychology of Virtue: Integrating Positive Psychol¬ogy and the Psychology Of Religion”. Psychology of Religion and Spirituality 9/3 (2017), 239-241. https://doi.org/10.1037/rel0000133
• Shahgholian, Nahid - Yousefi, Hojatollah. “Supporting Hemodialysis Patients: A Phenomenologi¬cal Study”. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research 20/5 (Eylül-Ekim 2015), 626–633. https://doi.org/10.4103/1735-9066.164514
• Shariff, Azim F. “Does Religion Increase Moral Behavior?”. Current Opinion in Psychology 6 (Ağustos 2015), 108-113. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2015.07.009
• Snyder, Hannah. "Literature Review as a Research Methodology: An Overview and Guidelines". Journal of Business Research 104 (Kasım 2019), 333-339. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.07.039
• Solmaz, Rabiye. Din Eğitimi Açısından Kur’an ve Sünnette Tevekkül Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Synder, C. R. vd. “The Roles Hopefull Thinking in Preventing Problems and Enhancing Strengths”. Applied & Preventive Psychology 9/4 (Sonbahar 2000), 249-270. https://doi.org/10.1016/S0962-1849(00)80003-7
• Şahin, Meryem - Hökelekli, Hayati. “Tevekkül Psikolojisi: Nedenleri, Süreci ve Sonuçları Hakkında Nitel Bir Araştırma”. International Journal of Social Inquiry 12/2 (Aralık 2019), 801-836. https://doi.org/10.37093/ijsi.659060
• Şahin, Meryem - Kılıç-Ahmedi, Büşra. “A Research on the Relationship Between Tawakkul Orientation and Psychological Well-Being”. International Baskent Congress. ed. Ali Bilgili - Uğur Ateşoğlu. Ankara: ISCA Yayınevi, 2021.
• Şahin, Meryem. Dini Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Tek, Abdurrezzak. Tarihi Süreçte Tasavvuf ve Tarikatlar. Bursa: Bursa Akademi, 2016.
• Terzibali-Törenek, Edanur. Tevekkül, Yaşam Memnuniyeti ve Dindarlık İlişkisi. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Tokpınar, Mirza. Hangi Doğru? Tevekkül: Hadisler Işığında Yeni Bir Tanım. İstanbul: Kitabi Yayınevi, 2009.
• Tugade, Michele M. - Frederickson, Barbara L. “Resilient Individuals Use Positive Emotions to Bounce Back from Negative Emotional Experiences”. Journal of Personality and Social Psychology 86/2 (Şubat 2004), 320–333. https://doi.org/10.1037/0022-3514.86.2.320
• Uludağ, Süleyman. “Tevekkül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 7 Kasım 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/tevekkul#2-tasavvuf
• Uysal, Veysel vd. “Dinî Başa Çıkma ile Umut, Hayat Memnuniyeti ve Psikolojik Sağlamlık Arasındaki Etkileşim Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 52 (Haziran 2017), 139-160. https://doi.org/10.15370/muifd.27953
• Van Zyl, Llewellyn E. vd. “The Critiques and Criticisms of Positive Psychology: A Systematic Review”. The Journal of Positive Psychology 19/2 (2024), 206–235. https://doi.org/10.1080/17439760.2023.2178956
• Widodo, Aris vd. “Stations (Maqamat) and States (Ahwal) in the Context of Humanity Studies: Dialogical Encounter of Spirituality and the Psychology of Religion”. Indonesian Journal of Religion, Spirituality, and Humanity 2/1 (2023), 22-42. https://doi.org/10.18326/ijoresh.v2i1.22-42
• Yapıcı, Asım - Koçak, Ali. “Türkiye’de Ruh Sağlığı, Maneviyat ve Dindarlık: Meta Analitik Bir Değerlendirme”. Din, Değerler ve Sağlık. ed. Hayati Hökelekli. 65-116. İstanbul: DEM Yayınları, 2017.
• Yıldırım, Sonay - Gürsu, Orhan. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Psikolojik Dayanıklılık İlişkisi”. Turkish Academic Research Review 6/1 (Ocak-Şubat-Mart 2021), 27-54. https://doi.org/10.30622/tarr.865014