Post-Truth Society And Religion (A Theoretical Approach)

Year 2024, Volume: 11 Issue: 2, 355 - 379, 31.12.2024

Ali Fidan

https://doi.org/10.33718/tid.1530989

Abstract

The sociological imagination is the effort to bring the effort of thinking into the social memory; in a sense, it is the writing of the history of the present. Everything that is envisioned about human beings also encompasses sociality in a sense. As social institutions, religion, law, politics, education, health, etc. are all the result of public consensus, unity of opinion and a collective consciousness. Society maintains the foundations of its existence, its realities and the meaning of social life through these institutions. Therefore, public preference determines the direction of individuals in life, and mass acceptance constitutes objective truths and social realities. Today, on the other hand, social reality is constructed through perception outside the usual historical and social accumulation. Here, the political institution is more active and dominant than other social elements. This is because the political mechanism is able to create religious, national and ethnic populisms by using its democratic legitimacy, power and authority in order to make it permanent. In order to mobilize large masses, some politicized social groups are made functional. These groups, which can be characterized as troll armies, constantly circulate politically motivated and professionally designed content on virtual platforms. The media and its derivatives are other tools that are used extensively in shaping mass psychology. In this article, it is aimed to discuss and summarize the relationship between post-truth, religion and society from a theoretical perspective. In this study, in which qualitative method is used, data sources and documents in the literature were collected for the purpose of literature review; finally, the information obtained was tried to be analyzed from a sociological perspective. The research is limited to the post-truth era as a sociological phenomenon and its religious social expansions. Our study primarily focuses on the objectivity of the relationship between “truth” and social reality. In addition, an effort has been made to show the misleading effects of the post-truth era, which is the subject of current debates on human and society. In order to contribute to the originality of the article, post-truth, which is widely discussed in the fields of politics, media and communication, has been tried to be discussed from the perspective of the relationship between religion and society. Finally, it has been pointed out how religion, which gives meaning to social life, has been transformed into an instrumental “loss of truth” with the post-truth period and its consequences.

Keywords

Sociology of Religion, Truth, Society, Post-Truth, Politics

Post Gerçeklik Toplumu ve Din (Kuramsal Bir Yaklaşım)

Abstract

Sosyolojik tahayyül, düşünme gayretinin toplumsal hafızaya kazandırılması; yani bir anlamda bugünün tarihinin yazılmasıdır. İnsana dair tasavvur edilen her şey bir manada toplumsallığı da kapsar. Toplumsal kurumlar olarak din, hukuk, siyaset, eğitim, sağlık vb. kurumların tümü umumun uzlaşısı, fikir birlikteliği ve kolektif bir şuurun sonucudur. Toplum, var oluşunun temellerini, gerçekliklerini ve sosyal hayatın anlamını bu kurumsallıklar üzerinden sürdürmektedir. O halde kamuoyu tercihi bireylerin hayattaki istikametlerini belirlemekte; kitlesel kabuller ise nesnel hakikatleri ve toplumsal gerçeklikleri meydana getirmektedir. Günümüzde ise toplumsal gerçeklik, alışılagelen tarihi ve toplumsal birikimin dışında algı ile inşa edilmektedir. Burada siyaset kurumu diğer toplumsal unsurlardan daha fazla aktif ve baskın konumdadır. Çünkü siyaset mekanizması, demokratik meşruiyete dayanan süreli meşruiyet, güç ve iktidarını kalıcı kılmak maksadıyla kullanarak; dinî, milli ve etnik popülizmleri oluşturabilmektedir. Büyük kitleleri harekete geçirmek içinse bazı politize edilmiş toplumsal gruplar fonksiyonel kılınmaktadır. Troll ordusu olarak nitelenebilecek bu gruplar sanal mecralarda siyasi güdümlü ve profesyonelce tasarlanmış içerikleri sürekli olarak dolaşıma sokmaktadırlar. Medya ve türevleri ise kitle psikolojisini şekillendirmede fazlaca kullanılan diğer araçları ifade etmektedir. Bu makalede post gerçeklik (post-truth), din ve toplum ilişkisinin kuramsal perspektiften ele alınması ve özetlenmesi amaçlanmaktadır. Nitel yöntemin kullanıldığı bu çalışmada literatür taraması maksadıyla alan yazında yapılmış olan veri kaynakları ve dokümanlar toplanmış; nihayetinde ise elde edilen bilgiler sosyolojik perspektiften çözümlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sosyolojik bir olgu olarak post-truth çağ ve dinî toplumsal açılımları özelinde sınırlandırılmıştır. Çalışmamızda öncelikli olarak "hakikat" ve toplumsal gerçeklik ilişkisinin nesnelliği üzerine durulmuştur. Buna ek olarak güncel tartışmalara konu olan post-truth çağın insan ve toplum üzerindeki yanıltıcı etkilerinin gösterilmesine gayret edilmiştir. Makalenin özgünlüğüne katkı sağlamak maksadıyla siyaset, medya ve iletişim alanlarında fazlaca tartışılan post gerçeklik, din ve toplum ilişkisi perspektifinden ele alınmaya çalışılmıştır. Son olarak ise toplumsal hayata anlam katan dinin post gerçek dönem ve getirileri ile nasıl bir "hakikat yitimi" araçsalına dönüştürüldüğüne dikkat çekilmiştir.

Keywords

Din Sosyolojisi, Hakikat, Toplum, Post-Truth, Siyaset

References

• Alıcı, Mustafa. Dinler Tarihinin Batılı Öncülleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Aristoteles. Metafizik. çev. A. Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2010.
• Atay, Tayfun. Görünüyorum O Halde Varım. İstanbul: Can Sanat Yayınları, 2021.
• Baggini, Julian. A Short History of Truth, London: Qercus Edition Ltd, 2017.
• Benesch, Klaus. “Hakikat ile Hakikat-Sonrası İlişkisi Modernizm ile Postmodernizm İlişkisi midir? Heidegger, Beşerî Bilimler ve Sağduyunun Ölümü”, çev. Bülent O. Doğan. Cogito 104 (2021), 49-66.
• Berger, Peter - Luckmann, Thomas. Gerçekliğin Sosyal İnşası. çev. Vefa Saygın Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Blumenberg, Hans. “Mit, Politik Mit ve Meşruiyet Retoriği”. çev. Zeynep Talay Turner. Cogito 104 (2021), 139-156.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2010.
• Cosentino, Gabriele. Social Media and the Post-Truth World Order. Switzerland: Springer Nature Publishing, 2020.
• Çelik, Nuriye. “Post-Truth Çağında Gerçekliğin Sosyal İnşasına Sosyolojik Bir Bakış”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 20/79 (2021). 1540-1555.
• Dalkir, Kimiz - Katz, Rebecca. Navigating Fake News, Alternative Facts, and Misinformation in Post-Truth World. USA: IGI Global, 2020.
• Davie, Grace. “Believing without Belonging: Is This the Future of Religion in Britain”. Social Compass, 37/4 (1990), 455-469.
• D’ancona, Matthew. Post Truth. London: Ebury Press, 2017.
• Descartes, René. Söylem Kurallar Meditasyonlar. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 1996.
• Durkheim, Emile. Dini Hayatın İlkel Şekilleri. çev. Fuat Aydın. İstanbul: Ataç Yayınları, 2005.
• Düzgün, Şaban Ali. Dini Anlama Klavuzu. Ankara: Otto Yayınları, 2023.
• Fidan, Ali. Türkiye’de Din ve İktisadi Kalkınma. İstanbul: Divan Kitap, 2020.
• Fidan, Ali. “Sonsuzluktan Mutlu Kopuş: Teşhir ve Yeni Sosyal ‘Ben’”. Sosyoloji Divanı, 6/11 (2018), 95-117.
• Foucault, Michel. Özne ve İktidar. çev. Işık Ergüden-Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Freud, Sigmund. Narsizm Üzerine ve Schreber Vakası. çev. Banu Büyükkal-Saffet Murat Tura. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Fuller, Steve. Post-Truth Hakikat Sonrası Güç Oyunu Olarak Bilgi. çev. Emre Bilgiç. Ankara: FOL Kitap, 2021.
• Gürel, Özgür Emrah. “Hakikat, Hakikatin Zayıflatılması ve Hakikat-Sonrası”. Cogito 104 (2021), 67-83.
• Güven, Ahmet. “Hakikatin Yitimi Olarak Post-Truth: Bir Kavramsallaştırma Denemesi”. İnsan&İnsan 7/23 (2020), 20-36.
• Habermas, Jürgen. İletişimsel Eylem Kuramı. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Hafızoğlu, Yeşim. Hakikat Sonrası Çağda Kadın ve Siyaset. Ankara: Gazi Kitabevi, 2021.
• Hobsbawm, Eric-Ranger, Terence. Geleneğin İcadı, çev. Mehmet Murat Şahin. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2006.
• https://www.aa.com.tr/tr/teyithatti/blog/infobezite-nedir/1815435 (Erişim 09.05.2023).
• https://www.malumatfurus.org/ (Erişim 09.05.2024) https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/posttruth (Erişim 5.12.2023).
• https://www.oed.com/dictionary/media_n2?tl=true (Erişim 25.10.2024).
• https://russell-j.com/0583TS.HTM (Erişim 25.10.2024). Hume, David. Denemeler. çev. Banu Karakaş. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2017.
• Kıen, Grant. Communicating with Memes Consequences in Post-Truth Civilization. UK: Lexington Books, 2019.
• Kruger, Justin-Dunning, David. “Unskilled and Unaware of It: How Difficulties in Recognizing One's Own Incompetence Lead to Inflated Self-Assessments”. Journal of Personality Social Psychology, 77/6 (1999), 1121-1134.
• Levitin, Daniel J. Weaponized Lies How to Think Critically in the Post-Truth Era. New York: Dutton, 2017.
• McIntyre, Lee. Post-Truth. London: The MIT Press, 2018.
• McComiskey, Bruce. Post-Truth Rhetoric and Composition. USA: Utah University Press, 2017.
• Mertek, Sefa. “Post Truth’u Hannah Arendt ile Okumak”. Liberal Düşünce Dergisi 25/97 (2020), 205-225.
• Önkal, Güncel. “Bir Yalan-Siyaseti Olarak Sürdürülebilirlik: Doğanın Hakikati, Eleştiri ve Çevrecilik”. Cogito 104 (2021), 193-206.
• Özdemir, Yücel. “Post-Truth ve Folklor: “Hakikat Sonrası Dönemde Gelenek Bilgisinde Sapmalar”. Dijital Kültür-3. ed. Uğur Durmaz. 13-61. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2021.
• Özel, Mustafa, Birey, Burjuva ve Zengin. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Roscoe, Philips. Harcıyorum O Halde Varım. çev. Aydın Çavdar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Saran, Ghatak - Abel, Andrew Stuart. “Power/Faith: Governmentality, Religion, and Post-Secular Societies”. International Journal of Politics, Culture and Society, 26/3 (2013), 217-235.
• Sarıoğlu, Elif Başak. “Yalan Haber, “Post-Truth” Kavramı ve Medya Üçlemesi: Geçmişten Günümüze Gündem Belirleyen Örnekler”. İnsan ve Toplumbilimleri Araştırmaları Dergisi, 9/1 (2020), 377-397.
• Schindler, Sebastian. “Hakikat-sonrası Siyaset Çağında Eleştirinin Görevi”. çev. Bülent O. Doğan. Cogito 104 (2021), 110-138.
• Selim, Ferdi. “Post-Truth Kavramı Üzerine Yeniden Düşünmek”. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 22/1 (2023), 498-543.
• Sennett, Richard. Otorite. çev. Kâmil Durand. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Sim, Stuart. Post-Truth. Scepticism&Power, Newcastle: Palgrave Macmillan, 2019.
• Şimşek, Ahmet - Yalı, Sibel. Gerçekte(n) Öyle mi Olmuş? Post-Truth Zamanlarda Tarihin Temsili. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, 2019.
• Tekmen, Hilal. “Populism and Closing Civic Space: A Post-Truth Challenge”. Turkish Policy Quarterly, 16/1 (2017), 105-112.
• Tesich, Steve. “Yalanlar Rejimi”. çev. Eren Ekin Ercan. Cogito 104 (2021), 23-29.
• Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite. çev. H. Bahadır Akın. Ankara: Adres Yayınları, 2005.
• Zerilli, Linda M. G. “Alternatif Gerçekler Çağında Bilgi Teyidi ve Hakikat Anlatıcılığı”. çev. Uğur Gezen. Cogito 104 (2021), 29-48.